Атырдьах ыйын 7-24 күннэригэр биһиги, 12-с оскуола 10-с кылааһы бүтэрбит үөрэнээччилэрэ, учууталбытын Чиряев Александр Константиновиһы уонна төрөппүттэри кытары Дьокуускай-Хаандыга-Томтор-Өймөкөөн-Усть-Нера-Саһыр (Томпо, Өймөкөөн, Муома улуустара) хайысхалаах "Сахаада" диэн ааттаах, кэтэһиилээх экспедициябытыгар, сыалай үс часовой пояһы ааһан, хоту сир кэрэ айылҕатын кытары алтыһан, үрдүк хайаларын дабайан, элбэҕи кэрэхсээн, табаһыттар олохторун, таба иитиитин көрөн-истэн кэллибит.
Элбэх да элбэх хайа үрэхтэрин кыйа айаннаан ыстаадаҕа тиийбиппит. Ыстаадаҕа наһаа истиҥник көрсүбүттэрэ, таба этинэн, бэрэскиинэн күндүлээбиттэрэ. Хас күн аайы уочаратынан дьуһуурунайдаан, костерга элбэх киһиэхэ ас буһарарга үөрэннибит. Төннөн иһэн көмүс хостуур рудникка экскурсияҕа сылдьыбыппыт.
Бу сырыыбыт биһиги өйбүтүгэр хаһан да умнуллубат түгэн буолуо. Айаммыт ситиһиилээхтик түмүктэммитигэр улахан махтал тылларын тиэрдэбит салайан илдьэ сылдьыбыт учууталбытыгар, тэрийэн ыыппыт төрөппүттэрбитигэр, наһаа истиҥник көрсүбүт ыстаада олохтоохторугар (Аркадий дьиэ кэргэнигэр, оҕолорго Аявринаҕа, Васяҕа, Димаҕа, Мишаҕа, Юриаҥҥа, Ростикка), суоппардарбытыгар Степан Николаевичка, Коляҕа уонна Павелга.
Алина СЕМЕНОВА
Экспедиция протяжённостью в 18 дней завершилась. Было о-о-очень захватывающе, у меня только положительные эмоции!!!
А особенно мне понравилось в Муоме! Мы около недели жили с оленеводами. Только представьте, со всех сторон нас окружали горы! Потрясающая красота!
Наш путь начался 15 августа – с Усть-Неры мы поехали на автомашине «Урал». Добрались мы до стада за 8 часов. Кстати, разница во времени Муомы и Якутска составляет 2 часа. Если в Муоме 10 часов, то в Якутске 8.
Отрывки из моего дневника:
- 15 августа, вечер. Мы почти доехали до места назначения. Виднеются юрты. Все уставшие. Я в шоке от такого огромного количества оленей.
Мы выгрузили все свои вещи с Урала, поставили палатки. Нас угостили олениной, дежурные разожгли костёр, сварили суп.
- 16 августа. Вчера ночью на улице было очень холодно. Плюс был в том, что в палатке мы ночевали впятером. Было тесно, но спустя некоторое время в палатке стало более-менее комфортно.
С утра дежурные приготовили манную кашу, сварили очень вкусный компот. Манная каша, оказывается, очень даже вкусная. После завтрака я пошла к речке умываться и чистить зубы.
Нас угостили божественно приготовленной печенью оленя. О БОЖЕ, БЫЛО ТА-А-АК ВКУ-У-УСНО...
Сегодня я, человек, который никогда никому не давал лизнуть свою руку, покормила оленя солью. Было немного щекотно. Олени такие милые!
Пообедали мы рисом с олениной. Вкусно-о-о!!!
После обеда я с мамой Алины пошла изучать местность.
Мы познакомились с детьми оленеводов. А вечером все вместе поиграли в разные подвижные игры. Мне тут нравится!!!
- 17 августа. На завтрак у нас сегодня овсяная каша. Обожаю её! После завтрака я постирала свою одежду. Затем мы пошли к большому скоплению оленей, им сегодня ставят прививки. Мальчики помогали их удерживать, когда они сопротивлялись. А мы, девочки, наблюдали за оленями, и за мальчиками тоже.
Спустя некоторое время, мы направились к своему месту жительства лепить пирожки с олениной. Я приняла душ. КАК ЖЕ КРУТО БЫТЬ ЧИСТОЙ!
- 18 августа. Мы покатались на оленях и на лошадях. Покорили вершину горы. Как же мне нравится себя пересиливать. Просто представьте: ты стоишь на своих двух ногах на вершине горы, испытываешь приятную усталость, дышишь очень свежим воздухом, твои глаза могут видеть неописуемую красоту. Это нужно увидеть своими глазами! Как же красиво видеть всё живьём!
- 19 августа. Сегодня по плану был поход к наледи. Туда и обратно 20 км. Прошли мы через достаточно большое количество рек. Некоторые были поменьше, другие побольше. Солнце пекло. И вот мы добрались до места назначения. Мы смогли! Мы красавчики! Я не была в Булуусе, поэтому для меня всё это было чем-то необычным. Снег и лёд во время лета! Мы походили, сфотографировались, устроили пикник и отправились обратно. Кстати, когда я проходила через n-ную реку, в мои сапоги попала вода – что может быть лучше, ха-ха! Туда и обратно мы потратили около 5-ти часов. Когда добрались до «дома», остыли и приняли душ.
Кстати, мальчики по очереди каждый вечер отправлялись на лошадях следить за оленями, возвращались ночью.
В общем, в Муоме мы покорили гору, сходили к наледи, покатались на лошадях и оленях, кормили с руки оленей. Я собрала ягоды, подружились с детьми, отвыкли от интернета, наслаждались красотой природы и своей жизнью! Эта экспедиция навсегда останется в моём сердце!
Отдельная и очень огромная благодарность Александру Константиновичу Чиряеву! Только благодаря Вам мы смогли увидеть красоты нашей республики! Всем желаю таких учителей, которые вкладывают так много в своих учеников!
Айта ЧЕПАЛОВА
Биһиги оскуолабытыгар бэһис кылаастан саҕалаан оҕолор сайын аайы экспедицияларга сылдьаллар. Мин бу оскуолаҕа сэттискэ үөрэнэ сырыттахпына киирбитим. Онтон ыла Алдаҥҥа, Тааттаҕа, Мииринэйгэ уонна саамай сөбүлээбит бүтэһик экспедициям Муомаҕа дылы айан.
Биһиги Өймөкөөн улууһун ааһан Муомаҕа тиийбиппит. Өймөкөөн центрыгар, Усть-Нераҕа, дылы микроавтобуһунан уонна уазигынан айаннаабыппыт. Оттон Муомаҕа дылы таах массыына тиийбэт. Тоҕо диэтэр суол суох. Онно улахан Урал массыына эрэ тиийэр кыахтаах. Сороҕор ардах түһэн уу тахсан Уралбыт эмиэ кыайан тиийбэт. Биһиги дьолбутугар уу күүскэ тахсыбатах этэ. Итинник гынан соһуллан айаннаабыппыт. Мин утуйа-утуйа айанныырым буолуо дии санаабытым, ол эрээри айылҕата олус атын.
Эһиги ханна хайалары, ып-ыраас өрүстэри, үрэхтэри уонна күөллэри, кэрэ көстүүлээх күрүлгэннэри, таба ыстаадатын, муус уонна хаар сайын ууллубакка сытарын көрүөххүтүн сөбүй? Манна уонна ханна да буолбатах!
Алина СОЛДАТОВА
Биһиги 10-с кылааһы бүтэрэн бүтэһик экспедициябытын түмүктээтибит. Санаатахха бу отой соторутааҕыта бастакы аҕыйах күннээх экспедициябытыгар баран эрэр курдукпут. Ол кэмнэ сүгүн уот даҕаны оттубат этибит. Оттон бу Муома экспедициятыгар бары тупсубуппут-сайдыбыппыт биллэ көстөр, бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөсүһэн, сүбэлэһэн, өйөһөн, олус түмсүүлээхтик сырыттыбыт.
Муома сирэ-дойдута, айылҕатын тыына олус ураты, дьикти уонна кэрэ. Саамай дьиктитэ, кэрэтэ хайалар буолаллар, тахсан истиҥ аайы бииртэн биир кэрэ көстүү көстөн иһэр. Биһиги экспедициябыт футболкаларыгар «Сахаада» диэн суруктаах уонна хайа ойуулаах. Ол иһин сүрүн сыалбыт хайаны дабайыы буолар. Инньэ гынан түөрт хайаҕа тахса сырыттыбыт: Хоротуу күөл кытылыгар (480м), Стадоҕа (192м), Нелькан хайалара (280м), Ольчан перевала. Улаханнара бастакы хайа буолар, ол эрээри ыттарга ыарахан Нелькан хайалара хас биирдиилэрэ бэйэтэ дьиктилээх, хатыламмат кэрэ көстүүлээх, биирэ таастаах, иккиһэ тыалаах-оттоох.
Хайаларынан ытта сылдьан биири өйдөөтүм – кыра хайа быдан кэрэ көстүүлээх буолуон сөп эбит үрдүк хайатааҕар. Ити сүрэҕэлдьээн игин эппэппин, бэйэм хайаҕа ыттарбын олус астынабын.
Үөһээттэн саамай кыраһыабай көстүүлэр киэһэ күн киириитэ көстөллөр.
Сүрүн, күүтүүлээх айаммыт уһун да буоллар отой биллибэккэ ааста, элбэх сылаас түгэннэри, үөрүүнү, мичээри бэлэхтээтэ. Бу үөрэнэр сыллар устата хас сайын аайы айылҕаны кытары алтыһар, Сахабыт сирин билэр-көрөр айаннарбытын өрүү өйдүү-саныы сылдьыахпыт.
Дьулусхан АФАНАСЬЕВ
Долгуйа күүппүт, оскуола иһинэн тэриллэр түмүктүүр “Хотугу кыраай” экспедициябыт сыалын-соругун ситэн, ситиһиилээхтик түмүктэнэн, өссө биир үрдэли дабайдыбыт. Бу айан киһи бары өттүнэн кыаҕын тургутууга туһаайыллан, личность быһыытынан сайдыыга, олоххо бэлэмнээх буоларга улахан олук буолла. Экспедиция кыттылаахтарыгар хас биирдиибит өйүгэр – санаатыгар хаһан да умнуллубат кэрэ түгэннэри, төрөөбүт Сахабыт сирин айылҕатыныын алтыһыы үөрүүтүн бэлэхтээтэ.
Биһиги бары өссө элбэҕи биллибит, эппит-хааммыт өссө кытаатта, санаабыт өссө бөҕөргөөтө. Ити барыта Учууталбыт Александр Константинович Чиряев оҕо иитиитигэр, үөрэтиитигэр ырааҕы анаарар ураты хайысхалаах, сыралаах үлэтин түмүгэ буолар. Биһиги оҕолорбутун кытта тэҥҥэ сылдьан үгүскэ үөрэппитин, кэрэҕэ ииппитин кэрэхсиибит, үрдүктүк сыаналыыбыт. Учууталбытыгар махталбыт муҥура суох. Бастыҥтан-бастыҥ баҕа санааларбытын, истиҥтэн-истиҥ тылларбытын этэбит.
Төрөппүттэр
