Аллараа Бэстээх бөһүөлэгэ аныгы олох хаамыытынан тэтимнээхтик үүнэр-сайдар. Тимир суол кэлэн, таас тутуу бөҕө ыытыллан, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун киинэ буолуоҕуттан киһи хараҕар быраҕыллар гына тубуста, киэркэйдэ. Билэр-сэлэһэр да дьонуҥ элбээн, урукку курдук буолбатах, кэлэн да ааһарга-барарга улахан сэргэхсийии буолла. Бу адьас соторутааҕыта тустууга аналлаах толору хааччыллыылаах спортивнай саала үлэҕэ киллэрилиннэ. Инньэ гынан, спорду, тустууну өрө тутар Мэҥэлэр букатын аҕыйах кэм иһигэр икки турниры ыыттылар. Спорт оскуола дириэктэрэ, үтүөлээх тренер, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Россия физическэй культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ Василий Петрович Уваров бирииһигэр тустуу икки турнирдара ыытыллыбыта. Бу ааспыт өрөбүл күннэргэ сахаттан бастакы ССРС спордун маастара Дмитрий Максимович Данилов кэриэһигэр өрөспүүбүлүкэ оҕолорго турнирыгар 17 улуустартан, куораттартан 300-чэкэ 2002-2003 сыллардаах төрүөх уолаттар түмсэн уон түөрт ыйааһыҥҥа биирдиилээн бастыыр иһин бу күннээххэ ким ордук бэлэмнээҕин быһаарыстылар.
Дмитрий Максимович Данилов Ньурба улууһун Үөдүгэйин бөһүөлэгэр 1937 сыллаахха колхозтаах дьиэ-кэргэҥҥэ күн сирин көрбүтэ. Бүлүүгэ орто оскуоланы 1955 с.бүтэрбитэ. Эт-сиин өттүнэн бэйэтин лаппа кыанар, атаҕар тэтиэнэх, уол тэҥ саастыылаахтарын сопрт үгүс көрүҥнэригэр баһыйталыыра. Ордук, хапсаҕайдаһарын, кылыйарын сөбүлүүрэ. Тута Дьокуускайдааҕы пединститукка саха салаатыгар туттарсан киирбитэ. Студенныыр сылларын умсугутуулаахтык, туһалаахтык атаарбыта. Николай Тарскай, Василий Румянцев, Николай Волков илиилэрин иһигэр киирэн, бас-көс тренердэр тустууларын секциятыгар утумнаахтык дьарыктаммыта.
Тустууга дьоҕурдаах ыччат республика бастакы чемпионаттарыгар 73 кг иккис-үһүс миэстэлэртэн түспэт. Чахчы, «баардааҕын» биллэрбитэ. Университет уонна Саха сирин биир тарбахха баттанар бастыҥ бөҕөһүнэн буолбута. 1958 сыллаахха Орджоникидзе куоракка РСФСР чемпионатыгар кыттан алтыс миэстэҕэ тиксэр. Тарскай салалтатынан Орто Азия куораттарынан тустуталыыр. Күүһүрэр-уоҕурар, уопутурар. 1959 с. Ленинградка РСФСР финалыгар Россия үс төгүллээх чемпиона осетин Тоторовы саннын хаптаҕайдарынан хам баттаан үгүстэри соһуппута. Итинтэн салгыы, эрдийбит саха бөҕөһө Дмитрий Данилов Грознайга тэлэгммит ССРС «Труд» обществотын Киин Сэбиэтин көбүөрүгэр үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксэн Советскай Союз маастара үрдүк аатын ылбыта. Сахалартан аан бастакынан. Онон, саха тустууктара маастары толороллоругар күүстээх, бигэ санааны үөскэппит өҥөтө олус улахан. Дмитрий Данилов тустарыгар тута барчалаабытынан барбат, маҥнай утаа сылыктыыр, онтон, дьэ, утарсааччыларын билгэлээн-чинчийэн баран, уу-сахалыы тэбэн охторор, өттүктээн түһэртиир, халбарыйыы курдук сөбүлээн туттар албастардааҕа.
Көстөр тас көрүҥүнэн эр киһилии күүстээх киэптээх, ыраас, номоҕон, кыраһыабай мөссүөннээх, холку, сэмэй майгылаах, саха чаҕылхай интеллигенэ этэ. Олоҕун да сиэрэ, үлэтэ оннук салаллыбыта. Бүлүүгэ учууталлаабыта, Дьокуускайга учууталлар идэлэрин үрдэтэр институкка, онтон, үөрэх Министиэристибэтигэр физкультура-спорт хайысхаларыгар инспиэктэрдээбитэ, спорка үрдүкү маастарыстыба оскуолатыгар дириэктэрдээбитэ, республика «Урожайыгар» үлэлээбитэ. Республика спорка кэмитиэтин президиумун чилиэнинэн, судьуйалар коллегияларыгар, Саха Республикатын физическэй культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитин аатын ылбыта, Саха Республикатын үтүөлээх тренериэнэ буолбута, Саха Республикатын көҥүл тустууга бастакы Государственнай тренерин быһыытынан, айымньылаахтык үлэлэспитэ.
Өрөспүүбүлүкэ турнирдара 90-с сыллар ортолоруттан бастакы маастар сырдык аатын үйэтитэн, үтүө үгэскэ кубулутуллан, сыллата, күн бүгүнүгэр диэри тиһигин быспакка ыытыллан, кулун тутар 11-12 күннэригэр Аллараа-Бэстээххэ үрдүк таһымҥа ыытыллынна.
Турнир үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыытыгар Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыга Николай Прокопьевич Старостин, Саха Өрөспүүбүлүкэтин көҥүл тустууга Федарациятын президиэнэ, «Стерх” Региональнай страховой компания Генеральнай дириэктэрэ, Ил Түмэн депутата Семен Максимович Березин, Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Российскай Федерация физическэй культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ, үтүөлээх тренер Василий Петрович Уваров турнир кыттыылаахтарыгар эҕэрдэлэрин тиэртилэр.
Кылаабынай судьуйанан норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа Аркадий Николаевич Тастыгин үлэлээтэ.
Эрбии тииһинии эрийсиилээх хапсыһыыларга 32 кг Лев Павлов (Сунтаар), 35 кг Дьулустаан Максимов (Чурапчы), 38 кг Ян Васильев (Ньурба-Уус-Алдан), 42 кг Ринат Гуляев (Мэҥэ-Хаҥалас), 46 кг Владимир Бояновскай ((Үөһээ-Бүлүү-Чурапчы), 50 кг Александр Винокуров (Эдьигээн-Дьокуускай), 54 кг Егор Алексеев (Үөһээ-Бүлүү-Дьокуускай), 58 кг Станислав Свинобоев (Мэҥэ-Хаҥалас), 63 кг Эдгар Кудаисов (Дьокуускай), 69 кг Ренат Чердонов (Нам-Дьокуускай), 76 кг Артур Дьяконов (Уус-Алдан-Дьокуускай), 85 кг Данил Иванов (Хаҥалас), 100 кг Альберт Федотов (Ньурба), 120 кг Никита Прохоров (Мэҥэ-Хаҥалас) бастакы миэстэлэри ылаттааннар, көҥүл тустууга ССРС бастакы маастара Дмитрий Максимович Данилов мөссүөннээх кыһыл көмүс мэтээлээх дьиэлэригэр үөрэ-көтө айаннаатылар.
Турнир суолтата улахан. Бу саастаах уолаттарга Сербия дойдутугар Европаҕа бастыыр иһин күрэхтэһии буолуоҕа. Кыайыыны ситиспит уолаттарбыт путевка былдьаһыылаах Россия уолаттарын тустуутун көбүөрүгэр муус устар ыйга тиийэн хапсыһыахтара, кытаанах тургутууну ааһыахтара.
Баһылай Посельскай, Sportyakutia.ru
