Сарсын, ыам ыйын 29 күнүттэн, Дьокуускайга "Триумф" спорткомплекска көҥүл тустууга 16-17 саастаах уолаттар ортолоругар Россия чемпионата саҕаланар. Россия, норуоттар икки ардыларынааҕы тустууларын көбүөрдэрэ Сахабыт сиригэр сотору-сотору тэлгэнэллэрэ, биллэн турар, түбэһиэхчэ буолбатах. Араас көлүөнэ бөҕөстөрбүт уонунан сылларга, үйэ аҥаара кэм усталаах туораларыгар, дойдуга биллэр-көстөр суолу-ииһи хаалларбыттарын дьэҥкэ туоһута. Чуолаан, уолаттарбыт, кэккэ ситиһиилэрдээхтэр. История аанын сэгэтэн көрдөххө, Саха АССР, РСФСР, ССРС үтүөлээх тренерэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала, ССРС физическэй культураҕа туйгуна Дмитрий Петрович Коркин маҥнайгы олугу охсубута. Бу туһунан, кини ыкса доҕоро, өр сылларга бииргэ үлэлээбит соратнига ССРС физическэй культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ Константин Сергеевич Постников "Күүс кыайарынан, сүрэх баҕатынан" кинигэтигэр бэрт үчүгэйдик, сиһилии суруйбута.
История аанын сэгэттэххэ...
Уһулуччулаах тренер төрөөбүт-үөскээбит сиригэр-дойдутугар, Чурапчыга, киэҥ нэлэмэн Сахабыт сирин оройуоннарын араас муннуктарыттан, тустууга дьоҕурдаах уолаттары мунньан, аан бастаан, тустууга аналлаах оҕо спортоскуолатын туруорсан астарбыта, тэрийтэрбитэ. "Дириҥ силистээн -мутуктаан үтүө баараҕай маһы олордубута". Ол маһын аата – саха көҥүл тустууга оскуолата. Ол олордубут баараҕай маһа күн бүгүнүгэр диэри чэчирии, силигилии үүнэр. Дмитрий Петрович Коркин иитиллээччилэрэ, үөрэнээччилэрэ, тренер, салайааччы буолуталааннар, улуу учууталларын үөрэҕин салгыыллар, аныгы көлүөнэ ыччаты тустуу абылаҥар кынаттыыллар, саҥаттан-саҥа үрдэллэргэ угуйаллар.
Чахчы да, биир киһи кыаҕар баппат сүдү үлэни үлэлээбит. Бэйэтин кэмин быдан урутаан олорон-үлэлээн ааспыт. Маһынан оттуллар дьиэҕэ-уокка, бэйэтэ иилээн-саҕалаан туттарбыт мас саалаҕа, ыарахан усулуобуйаҕа Дмитрий Петрович Коркин аан дойдуну аймаабыт, Олимпийскай оонньуулар чыпчаалларын дабайбыт тустууктары бэлэмнээбититтэн тустуу улахан специалистара, бүтүн Советскай Союз эрэ буолбакка, үгүс омук дойдулара соһуйбуттара, сөхпүттэрэ! Бөдөҥ салайааччылар, уһулуччулаах тренердэр Коркин үөрэтэр ньыматын, уопутун көрө-истэ, Дьокуускайга, Чурапчыга кэлитэлиир буолбуттара, научнай-практическай конференцияны ыыталлара. 1973 сыллаахха, буолбут конференцияҕа "Саха сирин усулуобуйатыгар көҥүл тустуу үрдүк кылаастаах маастардарын бэлэмнээһин" диэн Дмитрий Петрович Коркин оҥорбут дакылаата киэҥ биһирэбили ылбыта, бүгүҥҥү аныгы үйэ тустууга специалистара тутталлар.
Аан дойду уонна Олимпийскай оонньуулар чемпионнара, суруналыыс Александр Иваницкай Чурапчыга кэлэ сылдьан, Коркин ааспыт үйэ 60-с сыллардааҕы тренердиир үлэтин билсэн баран, дэлэҕэ этиэ дуо: "Өскөтүн, биһиги уон тренердэрбититтэн биирдэстэрэ Дмитрий Петрович Коркин үчүгэй өрүттэрин ылара буоллар, биһиги бэйэбит утарсааччыларбытын – тас дойдулар спортсменнарын быдан ыраах кэннибитигэр хааллартыа этибит" диэн.
Хайдахтаах курдук уһулуччулаах, дьоһун сыанабылый! Дойду биллиилээх тренердэрэ Дмитрий Петровиһы саҥаны айааччы, көрдөөччү, чинчийээччи быһыытынан билинэллэрэ. Хапсыһыылары, күрэхтэһиилэр түгэннэрин Олимпийскай оонньууларга тиийэ киинэҕэ устан ырытара. Тустуук уолаттарыгар хайдах тустубуттарын туһунан отчуот суруйтарара, ханна-туохха сыыспыттарын чуолкайдаттарара. Күнүн спортсаалаҕа атаарара.
Сыралаах үлэ түмүгэр, ханна да суох, ураты, туспа суоллаах-иистээх көҥүл тустууга "Коркин оскуолата", "Коркин буочара" диэн ааттаммыт Чурапчытааҕы оҕо спортоскуолатын тустууга отделениета баар буолбута. Спортивнай оскуолалардаах оройуоннар тустуунан дьарыктанар оҕолоро Коркиҥҥа кэлиилэрин сүрүн төрүөтүнэн, Дмитрий Петрович иитиллээччилэрэ күрэхтэһиилэргэ хас биирдиилэрэ бэйэ-бэйэлэригэр маарыннаабат хамсаныылардаах чаҕылхай хапсыһыылара буолара. Бөтүрүөбүс эрчийбит оҕолорун тустуулара бэйэтэ ыҥырар-угуйар агитация курдук этилэр. Оннук ураты тардар күүстээҕэ.
Бастакылар ааттара хаһан баҕарар өрө тутуллаллар.
Коркин бастыҥ иитиллээччилэрэ Россия, Союз, аан дойду түһүлгэлэригэр Саха сириттэн аан бастакынан суолу тэлбиттэрэ. Россия "Урожай" ДСО Киин Сэбиэтин көбүөрүгэр саха оҕолоруттан бастакы чемпион Чурапчы Чыаппаратыттан Коля Барашков, Бүтүн Россия оҕолорун ортотугар бастакы чемпион Коля Сивцев, Союз оҕолорго бастакы чемпиона Слава Карпов, Союзка эдэр ыччаттарга бастакы чемпион Алексей Ермолаев, ССРС тыатын сирин спортсменнарын бастакы чемпиона Николай Захаров-Сахаачча, аан дойдуга оҕолорго бастакы чемпион Илларион Федосеев, ССРС-ка, Европаҕа, аан дойдуга, Олимпийскай оонньууларга бастакы чемпион Роман Дмитриев, ССРС Кубогын бастакы хаһаайына Петр Платонов, бастакынан аан дойдуга үс төгүл чемпион аатын ситиспит Павел Пинигин, Үтүө Дьулуур оонньууларын бастакы чемпиона Василий Гоголев, аан бастакы Куба-РСФСР-Саха АССР матчевай көрсүһүүлэрин кыайыылааҕа Владимир Андросов, бастакы аан дойду Универсиадатын призера Прокопий Шестаков уо.д.а. биллэр тустууктар бу кыһаттан тахсыбыттара.
Дмитрий Петрович Чурапчыга үлэлээбит 20 сылын устата Саха сирин, Россияны, Советскай Союһу аатырдыбыт үгүс тустууктар үүнэн тахсыбыттара. Үс олимпиец, Европа аан дойду чемпионнара уонна призердара, түөрт спорт үтүөлээх маастардара, уон спорт аан дойдутааҕы кылаастаах маастардара, 150-н тахса ССРС спордун маастардара Коркин оскуолатыттан куорсун анньынан тахсыбыт тустууктар.
Вячеслав Карпов кэнниттэн, кэлин, биллиилээх бөҕөстөртөн, оҕолорго Советскай Союз чемпионнарынан Афанасий Матвеев, Прокопий Шестаков, Илларион Федосеев, Семен Морфунов, Александр Иванов, Роман Дмитриев, Семен Макаров, Иннокентий Морфунов, Павел Васильев, Прокопий Захаров, Владимир Яковлев буолуталаабыттара. ССРС үрэллибитин Россия чемпионнарынан Виктор Лебедев, Тимур Пестерев, Александр Захаров, Ньургун Александров, Максим Заморщиков буолуталаабыттара.
Кыайыы туһугар сытыы хапсыһыылар буолуохтара
Кэм-кэрдии түргэн. Бу күн сарсын Россия оҕолорго чемпионнара Петя Копылов уонна Ваня Оконешников тустуохтара. Сарсыҥҥаттан саҕаланар, ыам ыйын 29-31 күннэригэр Дьокуускайга "Триумф" спорткомплекска тахсыылаах Россия чемпионатыгар аныгы көлүөнэ тустуук уолаттарбыт хапсыһыыларын көрүөхпүт.
Сахабыт сирин чиэһин 44 тустуук көмүскүөҕэ. Республика сүүмэрдэммит хамаандатыгар Россия, Дальнай Восток уонна Тарскай күрэхтэһиилэригэр миэстэлэспит уолаттар киллэрилиннилэр. Россияҕа миэстэлэспиттэр ортолоругар бааллар: 42 кг Ваня Оконешников - Россияҕа 2 м (3№ спорт оск), Дьулус Капрынов - 2 м (Чурапчы), Айаал Белолюбскай - 3 м (ОЭУ); Алеша Копылов - 2 м (М-Х), Георгий Кычкин - 3 м (ОЭУ), Быйаман Яковлев - 2 м (Чурапчы), Дьулус Неустроев - 2 м (Чурапчы); 50 кг Петя Копылов - Россия оҕолорун чемпиона, Тарскай чемпиона (М-Х), Айсен Винокуров - Россия оҕолорун чемпиона (М-Х), Петя Константинов - 3 м (3№ спортоск), Юра Сыромятников - 3 м (3 № спортоск); 54 кг Яша Павлов - 3 м (Чурапчы), Ваня Воронин (ОЭУ) 3 м , 63 кг Гоша Захаров - 3 м (ОЭУ).
Тренердэр: Никита Николаевич Никифоров, Яков Яковлевич Филиппов, Юрий Владимирович Афанасьев, Гаврил Сергеевич Игнатьев, Василий Николаевич Гоголев, сүрүн тренер Прокопий Семенович Иванов хамаанданы бэлэмнээтилэр.
Барыта дойду 40-ча регионнарыттан хамаандалар кэлэллэрэ күүтүллэр. Аан бастакынан, 33 тустуук уолаттардаах Дагестан Республикатын хамаандата чемпионат буолуо нэдиэлэ инниттэн кэлэннэр, адаптацияны аастылар. Кавказ тустууктара биһиэхэ сүрүн утарсааччыларынан буолуохтара. Хамаанда бэлэмин туһунан сүрүн тренер Залибеков Фахрутдин Магомедович үөрүүнэн билиһиннэрдэ:
- Очень долго летели, чуть-чуть устали. Дома сбор не провели, пораньше прилетели, чтобы пройти адаптацию под часовой пояс. Есть первая тройка чемпионата Северо-Кавказского федерального округа, есть прошлогодние призеры России, Европы, мира. Так что основные ребята все здесь. Рассчитываем минимум на пять-шесть медалей.
Работаю старшим тренером сборной команды юношей Дагестана пять лет, тренером России тоже. Я в Якутии впервые, здесь у меня много друзей, надеюсь, встретимся, пообщаемся. Мы всегда вместе готовимся на первенства Европы, мира. В маленьких весах у нас основные конкуренты якуты и буряты. У нас во всех весах борются.
Хапсыһыылар олох бу тиийэн кэллилэр. Сахабыт сирин хамаандата икки-үс хонуктааҕыта "Триумф" спорткомплекска үһүс этээс "В" блогар баар спортзалга тэлгэммит түөрт көбүөргэ эрчиллии-бэлэмнэнии, ыйааһын түһэриитин үгэнэ. Тустуук уолаттарбыт сылаас гына таҥнан баран хамсана-имсэнэ сылдьаллар. Кинилэр хас биирдии хамсаныыларын уонча тренер кэтээн көрөллөр, сүбэ-ама биэрэллэр, маакка эргитэ сылдьан массаажтыыллар. Сотору-сотору ыйааһыннаналлар.
Гаврил Сергеевич Игнатьев, Мэҥэ Хаҥалас тренерэ:
- Дьарыкпытын бу ааспыт күһүҥҥүттэн саҕалаабыппыт. Пермь куоракка Россия күрэхтэһиитин түмүгүнэн сүрүн састаабы быһаарбыппыт. Дагестаҥҥа Курамагомед Курамагомедов турнирыгар кыттыбыппыт, Махачкаланан, Хасавюртунан сборга сылдьыбыппыт, республикабыт күрэхтэһиилэригэр кыттыбыппыт, миэстэлэспэтэх уолаттар Благовещенскайга путевка ыла Дальнай Востокка тустубуттара. Онтон бэйэлэрин оскуолаларынан тарҕаһан үлэлээбиттэрэ. Олимпийскай эрэл училище үбүлээн Казахстаҥҥа, Монголияҕа норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдарга кыттыбыппыт. Онтон кэлэн баран Н.Н. Кульбертинов турнирыгар тустубуттара. Саҥа Дьыл кэнниттэн сэттэ-аҕыс күрэхтэһиини аастылар. Көрдөрүүлэрэ үчүгэй, элбэх уол миэстэлэстилэр. Бэлэммит үчүгэй. Ыйааһын үүрүүтэ буола турар, 5-6, сорохтор 3-4 кг түһэрэллэр. Аһылыктара, сүнньүнэн, таба этэ. Арай, фрукта биэрбэтилэр. Дагестаннар үчүгэйдик оҥостон, тэринэн кэлбиттэр. Урут Улан-Удэҕэ, Ханта-Мансийскайга, Новосибирскайга, Бугуруслаҥҥа буолуталыыр тахсыылаах Россияҕа, итиччэ элбэх кыттааччыны аҕалбаттар этэ. Бэйэлэрин үптэринэн кэлбиттэри аахтахха, 50-ча тустуук кэлбит. Быйыл тоҕо эрэ күүскэ тэринэн кэлбиттэр. Кыайыыга улаханнык суоттанар оҕолордоохтор. Ол оҕолоругар күүскэ үлэлииллэрэ буолуо. Биһи үс ыйааһыҥҥа - 42, 46, 50 кг уонна 54 кг эмиэ үчүгэйдик киирсиэхтээхпит.
Данил Романович Неустроев, Чурапчы тренерэ:
- Билигин күүстээх дьарыктар бүтэннэр, ыйааһын түһэриитигэр уонна албастары чочуйууга кылгас дьарыктар бара тураллар. Тустаах тренердэр кэлэннэр, көрөн-истэн, хонтуруоллаан, биирдиилээн бэйэлэрин уолаттарын кытта дьарыктаналлар. бэлэмнииллэр, настройкалыыллар. Уолаттар туруктара үчүгэй. Чурапчыттан 15 уол кыттар. Кыра саастаахтары, 2000 с.т. эмиэ боруобалаан туһуннарыахпыт. Аҕыс уол мэтээл иһин үлэлиэхтээхтэр. Сүрүн сыал-сорук - кыһыл көмүс мэтээли ылыы. Ол кыалыннар диэн үлэлии сылдьабыт. 42, 46, 50 уонна 54 кг ыйааһыннарга. Бэйэбит дойдубут бааттаах, тустуохтаахтар.
Россия уолаттарын кытаанах, сытыы хапсыһыыларын кэлэн көрүҥ, ыалдьыҥ, саха тустуутун кэскилэ арыллыахтаах мүччүргэннээх түгэннэри көтүтүмэҥ!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
