Бу күрэхтэһиини, мас тардыһыытын федерациятын бэрэссэдээтэлэ, өрөспүүбүлүкэ хас да төгүллээх кыайыылааҕа уонна абсолютнай чемпиона Н.П.Гоца уонна Иһит оскуолатын физкультураҕа учуутала С.А. Романов иилээн-саҕалаан тэрийэн ыыттылар. Манна, күүстээх мадьынылардаах Нөмүгү, Өктөмтөн ССТХА устудьуоннара, Төхтүр, Уулаах-Аан, Покровскай к. уонна Иһит нэһилиэгин үүнэн иһэр спортсменнара күрэхтэстилэр. Иһит нэһилиэгиттэн бу көрүҥҥэ кэскиллээх уолаттар 11 кылаас үөрэнээччитэ Николай Прохоров баар. Кини ааспыт сыл өрөспүүбүлүкэҕэ иккис призерунан буолбута. Кинини кытта өрөспүүбүлүкэ чемпиона, Уһук Илиҥҥи уокурук призера Виталий Евстефеев бааллар. Бочуоттаах ыалдьытынан, мас тардыһыытыгар Олоҥхо оонньуутун кыайыылааҕа, пауэрлифтиҥҥэ бэтэрээннэргэ Россия, Илиҥҥи Азия чөмпүйүөнэ, Аан дойду икки төгүллээх чөмпүйүөнэ А.Н.Адамов – Хаҥалас Хахайа ыҥырыллан кыттыыны ылла, күрэхтэһии хаамыытын сырдатта, сытыырҕатта. Кини мас тардыһыытын улууска күрэхтэһиитин туһунан санаатын маннык үллэһиннэ: - мас тардыһыыта өрөспүүбүлүкэ, Россия, Аан дойду таһымыгар сайдарыгар, Хаҥалас улууһун спортсменнара бэйэлэрин кэмнэригэр улахан кылааты киллэрбиттэрэ. Ол курдук, улууспутуттан мас тардыһыытыгар спордун маастардара Иван Ущницкай, Дмитрий Кельциев, Николай Гоца, Андрей Винокуров, Семен Лукин курдук ааттар өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэллэр. Кэнники сылларга улууспутугар мас тардыһыыта мөлтүү быһыытыйбытыттан, биһиги маастардар түмсэн сүбэлэһэн бараммыт, улууспут саамай уһук нэһилиэгэр Иһиккэ күрэхтэһии тэрийэ сылдьабыт. Хаҥалас улууһа, хай да кэмнэргэ,талааннаах, кыахтаах дьонунан баай, онон болҕомтобутун эдэр ыччаттарга ууран, улууспутуттан талааннар тахса туралларыгар эрэнэбин, -диэтэ Антон Николаевич.
Күрэхтэһии хара ааныттан, сүрдээх күүрээннээхтик, тыҥааһыннаахтык саҕаламмыта. Нэһилиэк эдэр ыччата, бу көрүҥҥэ инникилээҕин көрдөрдүлэр. Мин күрэхтэһии судьуйатын, Хаҥалас улууһугар мас тардыһыытын федерациятын бастакы бэрэссэдээтэлиттэн,билигин Дьокуускай к. «Гемер» ХЭТ кылаабынай инженеринэн үлэлиир И.И.Лазаревы көрсөн, Хаҥалас улууһугар мас тардыһыытын сайдыытын туһунан туоһуластым: - Бастаан, 1987 сыллаахха, Улуу Октябрь 70 сылыгар анаммыт XI Манчаары спартакиадатыгар Антон Адамов мас тардыһыытыгар Аммаҕа тиийэн кыттан турардаах, онтон саҕаламмыта Хаҥалас улууһугар мас тардыһыыта. Мин бэйэм, 1990 с. Бэрдьигэстээххэ ыытыллыбыт XII Манчаары спартакиадатыгар 70 кг кыттыбытым уонна үһүс бочуоттаах миэстэни ылбытым. Ол саҕана, уруккулуу хара күүспүтүнэн чаас аҥаардыыта мас тардыһар буоларбыт. 1992 сыллаахтан, Чурапчы биллэр мас тардыһааччы мадьынылара Григорий Барашков уонна хомойуох иһин биһиги ортобутуттан барбыт Степан Алексеев сүүрүүнү-хамсатыыны киллэрбиттэрэ. Ити курдук, саҥалыы сүүрээн киирэн барбыта. Мас тардыһыыта киэҥник тарҕанарыгар улахан сайдыыны биэрбиттэрэ. Дьэ мантан саҕаламмыттара, өрөспүүбүлүкэ чемпионаттара, биһиэхэ «Биэстээх Бочоох», Уус Алдаҥҥа «Мас Мэхээлэ», Мэҥэ Хаҥаласка «Хабырыыл Дэһээккин» ааттарынан бириистэр оонньонон киирэн барбыттара. Биһиги ити саҕана үчүгэйдик киирсэр этибит. Иван Ущницкай - 56 кг, Дмитрий Кельциев – 62 кг, Андрей Винокуров – 68 кг, Николай Гоца – 74 кг уонна Антон Адамов – 82 кг үс сылы быһа 1993-1995 сс. Сахабыт сиригэр биир да улууска иннибитин биэрбэккэ чөмпүйүөннүүр этилэр.
Улуус мас тардыһыытын күрэхтэһиитэ олус тыҥааһыннаахтык, кимиилээхтик уонна үөрүүлээхтик өрө көтөҕүллүүлээхтик ыытылынна. Иһит уонна Нөмүгү нэһилиэктэриттэн хас да үүнэн иһэр оскуолаҕа үөрэнэр уолаттар кытыннылар. элбэх оҕо - ыччат дьон кытыннылар. Инникитин анаан-минээн дьарыктаннахтарына кыайыы диэки дьоһуннаахтык тоҕо солоон барыыһыктар. Иһит нэһилиэгин олохтоохторо кулууп дьиэ саалатын толору кэлэн, бу күн спорт бырааһынньыгынан буолбут мас тардыһыытыгар ыһыытаан-хаһыытаан, мадьыныларга ыалдьан, күннээҕи кыһалҕаларын умнан улаханнык дуоһуйан сэргэхсийэн тарҕастылар.
56 кг Иһит орто оскуолатын 11кылааһын үөрэнээччитэ утарсааччытыттан маһын эмискэ турута тыытан ылан олус түргэнник кыайда уонна бу ыйааһыҥҥа чөмпүйүөннээтэ. Лаврентий Гуляев (Өктөм, ССТХА) иккис буолла.
62 кг Нөмүгүттэн Сарыал Сивцев бастакы маһын бэрт сымсатык элэс гыннаран ылла. Утарсааччыта иккис маһы ОДьКХ өрөспүүбүлүкэтээҕи спартакиадатын кыайыылааҕа Юрий Суханов дьаныһан туран мүччү туттарда. Дьэ быһаарыылаах үһүс мөккүөрдээх тардыһыыга кыайан Сарыал Сивцев бастаата.
68 кг Бу ыйааһыҥҥа Иһит нэһилиэгин эрэлэ Виталий Евстефеев тахсыытын биир дойдулаахтара уруйдаан-айхаллаан көрүстүлэр. Утарсааччыта Виктор Андреев (Өктөм, ССТХА) бэрт дьоһуннаах утарсыыны оҥордо, ахсаан тэҥнэһэ сырытта. Ол да буоллар Виталий маһы биэрбэтэ кыайыылааҕынан таҕыста. Иһиттэр үөрүүлэрэ олус улахан.
74 кг Оҕолорго өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ Нөмүгү орто оскуолатын 11 кылааһын үөрэнээччитэ Семен Киров бэрт эрэллээхтик биир да маһы биэрбэккэ кыайда. Иккис бочуоттаах миэстэҕэ Денис Охлопков (Өктөм, ССТХА) таҕыста.
82 кг Бэрт ыһыылаах-хаһыылаах киирсиигэ, кыайыыга дьулуурун көрдөрөн Семен Федоров (Покровскай) маһы мүччү туттаран кыайыылаах буолла. Иккис миэстэҕэ Нөмүгүттэн Иван Данилов тигистэ.
82 кг үөһэ ыйааһыннаахтарга физкультура учуутала, хапсаҕайдаһан тустуу маастара Сергей Романов бэрт эрэллээхтик бастаата. Иккис миэстэни Өктөмтөн Филипп Филиппов ылла.
Оттон кэрэ аҥаардар мас тардыһыыларыгар, Иһит нэһилиэгиттэн улуус күүстээх мас тардыһааччыта буола үүнэн испит, эдэр сааһыгар олохтон хомолтолоохтук туораабыт Туйаара Мурашова сырдык кэриэһигэр, кини аатынан кубок иһин сэттэ кэрэ аҥаар күрэхтэстилэр. Манна бэрт сыралаах, унньуктаах уһун тардыһыылар, киирсиилэр кэннилэриттэн бастакы миэстэни Лена Евстефеева, иккис миэстэҕэ 9-с кылаас үөрэнээччитэ тахсан, улахан саастаах эдьиийдэрин тэҥэ дьону кыайталаан Люба Бояркина аатын дуорааннаахтык ааттатта. Үһүс бочуоттаах миэстэҕэ Валя Суханова тиксэн үөрүү көтөллөннө.
Мас тардыһыытыгар муҥутуур кыайыылааҕы быһаарар күрэххэ сэттэ эр бэрдэ, уола хаан мадьынылар сэрэбиэй тардан мастарын турута тыытыстылар. Бэрт сыралаах, сындалҕаннаах киирсиилэргэ туораталаан Семен Федоров кыайыылаах буолла уонна абсолютнай чөмпүйүөн аатын ылла, өрөгөйө улаатта. Уһук нэһилиэккэ улуус таһымнаах күрэхтэһиилэр хас да сылга биирдэ буолалларынан да, кыһаллыы да улахан буолан тэрээһинэ олус бэрт. Кыттааччылары интэриэһиргэтэр улахан бириистэри улууспут күөн туттар дьоно Р.Д.Кононов (“Мехстрой” ген.дириэктэрэ), тус урбаанньыт В.Н.Ильин “Магазин автозапчасти”, Ю.Г.Беца (“Хангаласгазстрой” дириэктэрэ), Ил Түмэн дьокутаата В.Ю.Федоров, «Виктория» миэбэл салонуттан, маны таһынан мас тардыһыытын маастардара Семен Лукин - 68 кг уонна Андрей Винокуров 82 кг кыайыылаахтарыгар тус бириистэрин олохтооннор улахан өйөбүлү оҥордулар, мас тардыһыытын саҥалыы тыыннаатылар, дьон-сэргэ махталын ылыахтарын ыллылар.
Хаҥалас улууһун мас тардыһыытыгар, бастакы маастардарын бирииһигэр ыытыллыбыт күрэхтэһиигэ кыттааччылары минньигэс тотоойу аһынан-үөлүнэн күндүлээбит - маанылаабыт Людмила Романовна Сухановаҕа, Людмила Степановна Прохороваҕа, Зося Алексеевна Филипповаҕа, Галина Иннокентьевна Соломоноваҕа күүстээх мадьынылар махталлара олус улахан!
Бу улахан тэрээһиҥҥэ ыаллыы сытар нэһилиэктэр Кытыл Дьура (баһылык В.Н.Лотова), Сиинэ (баһылык С.Ю.Лонгинов) спортсменнарын кытыннарбатахтара олус хомолтолоох. Оттон Иһит баһылыга М.Ф.Максимов бу кэмҥэ Покровскайдаан хаалбыта өйдөммөт.
Уйбаан УЙГУУРАП,
ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.
