Үөһээ Бүлүү улууһугар сэтинньи 12-13 күннэригэр мас тардыһыытыгар Ороһу нэһилиэгин ыччата, Хаандыгаҕа ыытыллыбыт III Спортивнай оонньуулар 74 кг ыйааһыҥҥа уонна абсолютнай чемпион үрдүк аатын ылбыт Александр Кузнецов сырдык кэриэһигэр алтыс төгүлүн турнир ыытылынна.
Турнир «А» категориялаах СР спордун маастара нуормалаах. Улахан түһүлгэҕэ өрөспүүбүлүкэ 17 муннугуттан барыта 155 спортсмен саамай күүстээх, тыыппалаах мадьынылара күөн көрсөн күүстэрин – уохтарын холоннулар, спорт эйгэтигэр үйэ сааска умнуллубат чаҕылхай түгэннэри хааллардылар. Дараҕар сарыннаах уолаттар миэллээх ытыстарын бурҕаҥната-бурҕаҥната таһынан, хантайан ыла-ыла, дириҥник өрүтэ тыыммахтаан утарыта кэлэннэр, сири тиҥилэхтээн олоро биэрээттэрин кытта саалаҕа ыалдьааччы көрөөччүлэр хаһыылара өрө хабыллар. Маннык көстүү икки күн уҕараабакка барда.
Састаап күүстээх диэххэ сөп. Саха сирин, Россия чемпионнара Артем Варданян (Нам), Анна Терентьева (Мэҥэ Хаҥалас), Саина Седалищева (Чурапчы), спорт маастардара Егор Баишев (Амма), Александр Дмитриев (Үөһээ Бүлүү), Эрчим Баппаҕай (Үөһээ Бүлүү), ветераннарга Николай Константинов (Модун), Дмитрий Сергучев (Мэҥэ Хаҥалас) уо.д.а. кэлэн кытыннылар. Барыта 17 улуус, ону таһынан ХИФУ кэлэн кытыннылар. Быйыл алтыс төгүлүн ыытылынна. Турнир сылын аайы күүһүрэн, кыттааччыта элбээн иһэр. Маны таһынан үөһээ бүлүүлэр тэрээһиннэрэ, бириистэрэ сылтан-сыл тупсан иһэр, маныаха сүрүн оруолу улуустааҕы спортуправление (начальник Е.А.Николаев) уонна 2016 сылга саҥа талыллыбыт мас тардыһыытын федерациятын председателэ В.К.Новиков) (МЧС начальнига) ыллылар. Маны таһынан уол төрөөбүт нэһилиэгин салалтата (баһылык А.В.Антонов), чугас аймахтара Егоровтар, таайа республика үтүөлээх ветеринарнай бырааһа А.П.Васильев, табаарыстара тэрээһинигэр сүрүн бириистэри туруорууга күүскэ ылсан үлэлэһэллэр. Быйылгы турниры республика биир бастыҥ судьуйата Петр Васильевич Колодезников иилээн-саҕалаан ыытта, комментатор-судьуйанан Бүлүүттэн Гаврил Евсеев кэлэн дьон-сэргэ астынарын курдук үлэлээтилэр.
Икки күн устата Һөдүгэй нэһилиэгин «Иэйии» сынньалаҥ киинигэр көрөөччү лыык курдук мустан күрэхтэһиини көрдүлэр. Үөһээ бүлүүлэр мас тардыһыытыгар үлэлэһэн эрэллэрэ көһүннэ, ол курдук, 41 мадьыны помостка таҕыста, бүлүүлэр 19, намнар 16, ньурбалар 15, сунтаардар 8, хаҥаластар 12 бөҕөлөрү ыыппыттар, айан суола уустуктааҕынан Лена, Бүлүү уҥуор сытар улуустар биирдии массыынанан кэлбиттэр. Олохтоохтор 2 кыһыл көмүс мэтээли: Эрчим Баппаҕай 90 кг үөһэ ыйааһыҥҥа уонна 70 кг диэри ыйааһыннаах дьахталларга Сардаана Романова ыллылар, маны таһынан 11 призердаах куоталаһыыны түмүктээтилэр, бу ааспыт 5 турнирдааҕар лаппа элбэх, онон аны сайын буолуохтаах Манчаары оонньууларыгар бэлэмнэнии бара турарын түмүк көрдөрдө эрээри, балаһыанньа билигин да уустук. Атын улуустартан Хаҥалас улууһа 4 чемпионнаах, мэҥэлэр 5 чемпионнаах куоталаһыыны түмүктээтилэр. Бүлүү улууһа 3 чемпионнаах, Сунтаардар 2, Нам улууһа 2 чемпионнаахтар, боротокуолтан көстөрүнэн, мэҥэлэр 14 буолан күрэхтэһэ кэлбиттэрэ уонна 5 чемпионнаах, призердаах 11 мэтээли хомуйдулар.
Оҕолор күрэхтэһиилэрэ, боротокуолтан көрдөххө, хаҥаластар 2 чемпионнаах, 1 иккис миэстэлээхтэр, бу үчүгэй, мэҥэлэр 2 чемпионнаах күрэхтэһиини түмүктээтилэр, 3 оҕо кэлбитэ, 1 эрэ миэстэлэспэтэ. Хаҥаластар 6 оҕолоох кэлэннэр 2 чемпионнаах, 1 иккис миэстэни ыллылар, үчүгэй түмүк, биһиги үөһээ бүлүүлэр 17 оҕону туруоран 4 призердаахпыт, бу орто көрдөрүү.
Эр дьоннорго ордук үчүгэйдик чорбойбут суох. Нам улууһа 2 чемпион, 1 призер, майалар 1 чемпионнаах, 2 призердаахтар, олохтоохтор 1 чемпионнаах, 2 призердаах майалардыын тэҥ көрдөрүүлээхтэр.
Дьахталларга ордук үчүгэйдик мэҥэлэр кииристилэр, ол курдук, 60 кг республика биир бастыҥа спорт маастара Анна Терентьева, 65 кг Алина Турчина утарсааччыларын тулуппатылар, ону таһынан 2 призердаахтар, олохтоохтор эрэллэрэ Черноградская иккис миэстэни ылла, бу эдэр кыыс 160 кг штанганы тобугар диэри холкутук тардар, ыйааһына баара-суоҕа 55 кг, мас тардыһыытыгар мантан инньэ уопутурдаҕына, ону таһынан техникатын баһылаатаҕына, республикаҕа инники күөҥҥэ тахсыан сөп. Чурапчыттан Саина Седалищева, Үөһээ Бүлүүттэн Сардаана Романова, кыра ыйааһыҥҥа 55 кг Сардаана Осипова (Нам улууһа) бастаатылар, ол эрэн ыйааһыннарга наһаа элбэх кыттааччы суох, онон кыахтарын ситэ арыйбатылар.
Аҕам саастаахтарга үс ыйааһын, онно 70 кг Николай Константинов (Модун) 55-60 сааһын икки ардыгар сылдьар мадьыны эрээри, кими да тулуппата. Николай Элляевич Саха сирин мас тардыһыытыгар сүрүн тренерэ, онон буоллаҕына Россия мас тардыһааччылара үгүстэрэ Саха сирин мадьыныларыттан турарынан Россия эмиэ сүрүн тренерэ буолар уонна сахалар Россияны, аан дойдуну кыайалларыгар үтүөтэ-өҥөтө элбэх. 2 үөһэ ыйааһыҥҥа Власий Федоров (Бүлүү), Андрей Винокуров (Нам) бастаатылар. Сүрүн киирсиилэр кэннилэриттэн оҕолорго, дьахталларга, эр дьоҥҥо абсолютнай киирсиилэр буоллулар. Манна олохтоохтор үөрүөхтэрин иннигэр, оҕолорго уонна эр дьоҥҥо Айхал Бүлтээсэп (Нам нэһилиэгэ), Эрчим Баппаҕай (Тамалакаан) бастаатылар уонна Александр Кузнецов аймахтара туруорбут сыаналаах бириистэрин туттулар, онтон дьахталларга Саина Седалищева (Чурапчы) бастаан холодильник бирииһинэн наҕараадаланна. 75 кг Станислав Иванов (Нам улууһа) Саша бииргэ үөрэммит табаарыстара (ХИФУ) биэстэ эстэр саа туруорбуттарын бу ыйааһыҥҥа бастаан, тутан үөрдэ-көттө. Саамай түмүккэ Александр Кузнецов дьоно убаһа бириис туруорбуттарын бары чемпионнар сэрэбиэйинэн ким ыларын быһаарсыбыттарыгар, Бүлүү ветеран мадьыныта Власий Семенов ылла. Хамаандалар бэрэстэбиитэллэрэ күрэхтэһии үчүгэйдик тэриллибитин, ас-үөл үчүгэйин, хонор-сынньанар сир сөптөөҕүн эттилэр, махталларын биллэрдилэр уонна аны икки сылынан сэттис турнирга кэлиэхпит-түмсүөхпүт диэн тарҕастылар. Александр Кузнецов бирииһэ кэҥээн, кыттааччыта элбээн Саха сирин биир биллэр-көстөр турнира буолан эрэрин дьон-сэргэ биһирээтэ уонна 2 күн көрөөччү элбэҕэ спорт бу көрүҥэ биһиэхэ күүскэ сайдыан сөптөөҕө көһүннэ. Икки ыйааһыҥҥа эр дьоҥҥо 60 кг, 70 кг маастар нуормата баара көһүннэ, ол курдук, 60 кг 12 кыттааччы, 11 улуустан 2 спорт маастардара бааллар, 70 кг 16 кыттааччы, 10 улуустан 3 спорт маастардара кэлэн кытыннылар, бу ыйааһыннарга 1-2 миэстэни ылбыт мадьынылар Саха Республикатын маастарын толорорго биирдии баалы суруналлар.
Артем Варданян – Нам, ХИФУ устудьуона, эр дьоҥҥо 80 киилэҕэ кыайыылаах:
— Күрэхтэһии 4 бөлөҕүнэн ыытылынна: эр дьоҥҥо, дьахталларга, бэтэрээннэргэ, уонна быйыл саҥа сүүрээн быһыытынан оскуола оҕолоругар. Эдэр спортсменнар улахан түһүлгэҕэ кыттар дьон быһыытынан, оттомуран, оҥостон-туттан олус интэриэһинэй киирсиилэри көрдөрдүлэр. Ол курдук, ыйааһыннарынан күрэх кэнниттэн үөрэнээччилэргэ муҥутуур кыайыылаах аатын Үөһээ Бүлүүттэн Айхал Бюлтясов ылла.
Аркадий Васильев, Александр Кузнецов таайа:
— Бэрт эрийсиилээх күөн көрсүһүүлэр түмүктэринэн хас биирдии ыйааһыҥҥа быйылгы күрэхтэһии бастыҥнара ааттаммыттарын эрэ кэннэ муҥутуур кыайыылаахтары быһаардылар. Ол курдук, дьахталларга Чурапчыттан Саина Седалищева кыайыылааҕынан тахсан, Ороһу нэһилиэгин дьаһалтата туруорбут сүрүн бирииһинэн — холодильнигынан, эр дьоҥҥо Үөһээ Бүлүүттэн Эрчим Баппаҕай муҥутуур кыайыылаах аатын сүгэн, «Байанай» маҕаһыынтан 30 тыһыынча суумалаах сертификатынан наҕараадаланнылар. Онтон бары ыйааһыҥҥа кыайыылаахтар икки ардыларыгар бириистээх билиэти тардан ылыы быһыытынан оонньоммут сүрүн бирииһи – убаһаны Бүлүү бааттааҕа, бэтэрээн спортсмен Власий Семенов тардан ылла.
Биһиги үйэбитигэр кылгастык да буоллар төрөөн-үөскээн, олох олорон, Саха сирин спордун историятыгар чахчы умнуллубат, ураты түгэннэри, кыайыылары көлүөнэ ыччакка көмүс кылаат гынан хаалларбыт оҕобут, уолбут, доҕорбут Александр Кузнецов сырдык аата, хатыламмат мөссүөнэ үйэлэргэ симэлийбэт.
Хапсаҕайга Саха АССР спордун маастара, Манчаары оонньууларын икки төгүллээх чемпиона Константин МАНДАРОВ, РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Валентина ДОГОЮСОВА.
