Олунньу 15-16 күннэригэр Тойбохойго икки сылга биирдэ буолар СӨ успуордун бочуоттаах маастара, Сунтаар улууһун, Арыылаах, Тойбохой нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо Виктор Николаев-Хотой Бииктэр бирииһигэр маc тардыһыыга өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх буолан ааста.
Күрэххэ 2003 сыллаах төрүөх уонна онтон балыс саастаах уолаттар 50, 55, 60, 65, 70, 70-тан үөһэ ыйааһыҥҥа; 2002 с.т. уонна аҕа саастаах дьахталлар 55, 65, 75, 85, 85 кг үөһэ; 2002 с.т. уонна үөһэ саастаах эр дьон 60, 65, 70, 75, 80, 90, 105, 125, +125; 1980 с.т. уонна онтон аҕа саастаах бэтэрээннэр 65, 75, 85, +85 киилэҕэ күрэхтэстилэр.
Тойбохойдооҕу оҕо дьиэтин успуорт саалатыгар бэрт тэрээһиннээхтик барда. Өрөбүллэр буолан, көрөөччү бөҕө кэлэн, икки күн устата барбыт олус сытыы киирсиилэри көрөн дуоһуйдулар. Тойбохойдорго дьиҥнээх успуорт бырааһынньыга буолан ааста.
Түмүктэр маннык буоллулар: уолаттарга 50 киилэҕэ I миэстэни Вячеслав Быстров (Өлүөхүмэ), II м – Иван Брызгалов (Мэҥэ Хаҥалас), III м – Анжей Михайлов (Сунтаар); 55 киилэҕэ I м – Денис Игнатьев (Мэҥэ Хаҥалас), II м – Никифор Иванов (Кутана), III м – Максим Ямщиков (Кэмпэндээйи); 60 киилэҕэ I м – Юлиан Сидоров (Аллыҥа), II м – Роберт Захаров (Кутана), III м Ян Анисимов (Бүлүү); 65 киилэҕэ I м Гаврил Павлов (Мэҥэ Хаҥалас), II м Данил Кузьмин (Өлүөхүмэ), III м Дмитрий Александров (Кутана); 70 киилэҕэ I м Эдик Бояров (Мэҥэ Хаҥалас), II м Валентин Иванов (Сунтаар), III м Айсен Колмогоров (Бордоҥ); 70 киилэттэн үөһэ ыйааһыннаахтарга I миэстэни Слава Сидоров (Тойбохой), II миэстэни Григорий Алексеев (Бордоҥ) ыллылар.
Эр дьоҥҥо 60 киилэҕэ I м Герман Игнатьев (Кутана), II м Михаил Герасимов (Аллыҥа), III м Николай Егоров (Кэмпэндээйи); 65 киилэҕэ I м Арылхан Сергеев (Аллыҥа), II м Георгий Тимофеев (Кэмпэндээйи), III м Ньургун Антонов (Аллыҥа); 70 киилэҕэ I м Тимофей Большаков (Аллыҥа), II м Антон Евсеев (Аллыҥа), III м Иван Егоров (Куокуну); 75 киилэҕэ I м Алексей Михайлов Маар Күөл), II м Иван Иванов (Ньурба), III м Павел Павлов (Сунтаар); 80 киилэҕэ I м Маркел Корнилов (Маар Күөл), II м Дмитрий Кириллин (Сунтаар), III м Станислав Спиридонов (Маар Күөл); 90 киилэҕэ I м Семен Иванов (Ньурба), II м Тимур Михайлов (Аллыҥа) III м Петр Аммосов (Кэмпэндээйи); 105 киилэҕэ I м Федор Федоров (Сунтаар), II м Юрий Михайлов (Маар Күөл), III м Айаал Захаров (Арыылаах); 125 киилэҕэ I м Степан Тобонов (Ньурба); 125 киилэттэн үөһэ ыйааһыҥҥа I м Илья Игнатьев (Тойбохой) бириистээх миэстэҕэ тигистилэр.
Дьахталларга 55 киилэҕэ I м Аксинья Григорьева (Ньурба), II м Александра Михайлова (Маар Күөл) ыллылар. 65 киилэҕэ I м Лилия Иванова (Ньурба); 75 киилэҕэ I м Надежда Егорова (Күндэйэ), II м Елизавета Осипова (Ньурба); 85 киилэҕэ I м Акулина Уарова (Бордоҥ), II м Мария Слепцова (Бүлүү), III м Ирина Семенова (Ньурба) уонна 85 киилэттэн үөһэ ыйааһыннаахтарга кыайыылааҕынан Ксения Павлова (Тойбохой) буолла.
Бэтэрээннэр 65 уонна 85 киилэттэн үөһэ ыйааһыҥҥа күөн көрүстүлэр. Кыттааччы аҕыйах буолан, кыайыылаахтар тута билиннилэр. Ол курдук 65 киилэҕэ Кириэстээхтэн Семен Михайлов бастаата. 85 киилэттэн үөһэ ыйааһыннаахтарга I м Ньурбаттан Дьулус Аржаков, II м Сунтаартан Василий Архипов ыллылар.
Биллэн турар, көрөөччүлэр сүрүн болҕомтолорун 105 киилэҕэ түмүктүүр хапсыһыылара ылла. Ол тоҕото өйдөнөр. Маар Күөлтэн сылдьар мадьыны Юрий Михайловы утары сунтаардар биир киэн туттар мадьынылара, аан дойду чөмпүйүөнэ, Арассыыйа хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, «Манчаары оонньууларын» икки төгүллээх кыайыылааҕа Федор Федоров тахсар. Сэрэйиллибитин курдук, кыайыылааҕынан чөмпүйүөн тахсар. Оҕо сааһыгар Федор Тойбохойго олоро сылдьыбыт. Онон бэйэлэрин уолларын тэҥэ.
Сүрүн күрэхтэһии кэннэ, ыйааһыннарынан муҥутуур кыайыылааҕы быһаарар иһин киирсии буолла. Уолаттар ортолоругар 55 киилэҕэ диэри ыйааһыннаахтарга кыайыы өрөгөйүн Денис Игнатьев (Мэҥэ Хаҥалас) биллэ уонна успуонсардар туруорбут сыаналаах бириистэринэн наҕараадаланна. 55-тэн үөһэ ыйааһыннаахтарга кыайыылааҕынан эмиэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэрэстэбиитэлэ Эдик Бояров буолла.
Эр дьоҥҥо күрэх муҥутуур кыайыылаахтарынан сунтаардар буоллулар. Ол курдук 75 киилэҕэ диэри ыйааһыннаах мадьыныларга иннин кимиэхэ да Тимофей Большаков (Аллыҥа) биэрбэтэ. 75-тэн үөһэ ыйааһыннаахтарга Федор Федоров утарсааччыларын тулуппата. Кыайбыт дьон бары сыаналаах бэлэҕинэн бэлиэтэннилэр.
Күрэхтэһии кэннэ биһиги Виктор Николаев-Хотой Бииктэртэн бэйэтин санаатын үллэстэригэр көрдөстүбүт:
– Бастатан туран, мин улуус баһылыга Анатолий Григорьевка махтаныахпын баҕарабын. Кини мин ааппынан күрэхтэһиини куруук өйүүр, көмө-ама буолар. Улууспар тиийээппин кытта кини миигин ыҥыран ылан кэпсэппитэ. Бары үтүөнү баҕарбыта. Үлэтинэн командировкаҕа барар буолан, күрэхтэһиигэ кыайан сылдьыбата.
Икки күн устата барбыт күрэхтэһиигэ миигин арыаллаабыт дьонунан улуус баһылыгын социальнай уонна имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччы, улуустааҕы мас тардыһыы федерациятын салайааччыта Гаврил Еремеев, Сунтаар нэһилиэгин баһылыга Эдуард Филиппов уонна улуустааҕы физическэй култуураҕа уонна успуорка управлениетын начаалынньыга Семен Павлов буоллулар. Миэстэтигэр күрэхтэһиини Тойбохой нэһилиэгин эдэр баһылыга Иван Попов олус бэркэ, табан тэрийбитин этиэх тустаахпын.
Күрэхтэһии успуонсардартан улахан тутулуктаах. Кинилэрэ суох хайа баҕарар тэрээһин, буолаары буолан өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх үрдүк таһымнаахтык барар кыаҕа суох. Манна миэхэ куруук күүс-көмө, өйөбүл буолаллар «Артик Капитал» ХЭУо холдинг салайааччыта Матвей Евсеев, «Туймаада» ФАПК (генеральнай директор Петр Ефремов), «Уран Саха» ювелирнай тэрилтэ (салайааччы Лука Егоров), «Иванов И.П.» ИП о.д.а. Инникитин да күүс-көмө буола туруохтара диэн эрэнэ саныыбын, – диэн бэйэтин санаатын Виктор Макарович эттэ.
Гаврил АНДРЕЕВ, «Сунтаар сонуннара»
