Кимиттэн-тугуттан тутулуга суох, ханнык да киһи үрдүк анала, сүрүн сыала-соруга бу Орто туруу бараан дойдуга бэлэх курдук ананан кэлэн баран, таптыыр түөлбэтигэр, күндүтүк саныыр биир дойдулаахтарыгар, төһө кыалларынан, туһалааҕы оҥорорго диэн. Үүнэр көлүөнэ, оҕо-ыччат тустарыгар. Үтүө хамсааһын күүскэ тэнийэн эрэрэ үөрдэр.
Дьааҥы аҕа көлүөнэ спортсменнарын үйэтитэн, республикаҕа тиийэ ааттара дуораһыйар Василий Ефимов, Андрей Кузьмук, Степан Медведев, Егор Рожин, Олег Радавичюс, Ларион Старостин, Тимофей Болтунов, Алексей Эверстов, Виталий Иванов, Юрий Старостин уо.д.а. курдук аныгы көлүөнэ тустууктары бэлэмнээн Дьааҥылары соргулаахтык ааттапыт уонна ааттата да олорор Саха Республикатын үтүөлээх тренерин Петр Васильевич Портнягины үгүстэр билэллэр. Улуу тренер Коркин иитиллээччитэ, ССРС спордун маастара, Саха Республикатын үтүөлээх тренерэ. Албан аат музейын тэрийэн үлэлэтэ олорор. Кэлэн сылдьыбыт, көрбүт бары биһириир.
Үтүө дьыаланы оҥорор дьону "биһиги киһибит" диэн бары киэн тутта былдьаһа ааттыыллар. Ис дьиҥинэн аахсар буоллахха, Петр Портнягин Чурапчы Мэлдьэхсититтэн төрүттээх-уустаах Бартынааҕыннар ылгын уоллара. Эрдэ тулаайах хаалан, Саха норуотун суруйааччыта Эрилик Эристиин "дьаҕатын баһыгар" Чакырга олохсуйбут эдьиийигэр уон оҕолоох Герой-ийэ Анастасия Васильевна, күтүөтүгэр Николай Дмитриевич-Ньукуу Алексеевтарга улааппыта. Убай быһыытынан бырааттарын, балтыларын киһи-хара оҥортообута. Олортон, ыал улахан кыыһа Татьяна Николаевна уола Василий Алексеев ыарахан ыйааһыҥҥа мас тардыһыыга аан дойду чемпиона буола уһаарыллан таҕыста!
Бу аҕыйах хонуктааҕыта чакырдарга дьоро түгэн буолан ааста. "Чакыр сириттэн силис тардан" диэн Петр Портнягин типографияҕа саҥа бэчээттэнэн тахсыбыт буруолуу сылдьар кинигэтин сүрэхтэниитэ культура-сынньалаҥ киинигэр тэрилиннэ. Саалаҕа киһи толору. Нэһилиэктэн харыс да халбарыйбакка, орто оскуола физкультураҕа учууталынан үлэлээбит, атах оонньуутугар Баһылай Манчаары спартакиадаларын икки төгүллээх абсолютнай чемпиона Николай Николаевич Адамов бэйэтинэн баһылаан-көһүлээн, кэрэ-бэлиэ киэһэни ылыннарыылаахтык этэн-саҥаран салайан ыыппыта, истэ-көрө олорорго астык.
Ааптар билинэринэн, кинигэ суруллуутун бастакы идеята киэн туттар биир дойдулаахтара, Чакыр Эбэтин ыччата Вячеслав Карпов Союз уолаттарыгар чемпионнаабыта 50 сылыгар анаммыт. Итинтэн сиэттэрэн, нэһилиэк спортсменнара бүтүннүүлэрэ хабыллыбыттар. Онон, кинигэ ис хоһооно кэҥээбит, дириҥээбит. Ааҕа олорон билистэххэ, Чакыр, дьэ, кырдьык да спорт куттаах нэһилиэк. Бу биир нэһилиэктэн биир аан дойду чемпиона, икки аан дойду призера, үс ССРС чемпиона, Россия чемпионнара, икки үтүөлээх тренер, 15 ССРС, РСФСР, Саха сирин маастардара буолуталаабыт тустууктар тахсыталаабыттар. Кинилэр ортолоругар Вячеслав Карпов, Афанасий Матвеев, Семен Макаров, Егор Старостин, Прокопий уонна Николай Сивцевтэр, Николай Матвеев, Николай Адамов, Александр Оконешников, Владимир Кириллин ааттара бүтүн Сахабыт сирин үрдүнэн дуораһыйбыттара, дуораһыйа да тураллар! Ураты суоллаах-иистээх маастардарга хас биирдиилэригэр туспа кинигэлэр ананыахтарын сөптөөхтөр.
Тыа сирин уһук нэһилиэгэ диэтэххэ, чахчы киһи сөҕөр көрдөрүүлэрэ!
Ааттаахтары кыайдаххына-хоттохуна аатыраҕын. Кинигэ иитэр-үөрэтэр суолтата, холобур буолара элбэх. Үчүгэйэ, биһирэнэрэ диэн, маастардар эрэ буолбакка, маассабай спорка, нэһилиэк уонна улуус физкультураҕа-спорка олоҕор көхтөөх, спорт сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит сүүһүнэн спортсменнары кэпсиир-сырдатар хаартыскалар элбэхтэр. Бастакы көлүөнэ спортсменнар Иннокентий Константинович Лебедев, Семен Иванович Сергеев, Павел Константинович Еремеев, Семен Дмитриевич Макаров, Зоя, Гаврил, Михаил Адамовтар, орто сиргэ сүүрүүлэргэ республика сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ Афанасий Филиппов, хайыһарга маастарга кандидат Людмила Адамова (Пестрякова), сүүрүү уонна хайыһар диэн баран муннукка ытаабыт бырааттыы Егор, Степан Адамовтар, эстибэт эрчимнээх Антонина Петрова, көҥүл тустууга ССРС спордун маастардара бырааттыы Прокопий, Николай Сивцевтэр, спорт төлөннөөх пропагандиһа, тэрийээччитэ, үгүс республика турнирдарын тэрийэн ыыталаабыт Афанасий Николаевич Соловьев, математика учуутала, саахымаччыт Василий Васильевич Петров, бырааттыы волейболист Софрон уонна мас тардыһааччы Прокопий Тимофеевтар, спорка дэгиттэр бырааттыы Алексей уонна Константин Михайловтар, аҕа көлүөнэ атах оонньооччулар туйах хатарааччылара Константин Ширяев, Дмитрий Саввинов, Николай Филиппов, Кай Адамов уо.д.а. нэһилиэктэрин, улуустарын чиэһин элбэх төгүл чаҕылхайдык көмүскээбиттэрэ.
Киһи киһиттэн үөрэнэр, көлүөнэ көлүөнэни батыһар.
Чакырдар икки сылга биирдэ тустуу маастардарын бириистэригэр "Чакыр Таас хапсаҕайын" үтүөүгэскэ кубулутан ыыталлар. Республика күүстээх хапсаҕайдьыттара кэлэн тустан, албастарын, хамсаныыларын көрдөрөн, хардарыта бырахсан, бэртэн бэртэрэ кыайыылары ситиһэнннэр, олохтоохтору сэргэхситэллэр.
Кинигэ сүрэхтэниитин үөрүүлээх түгэнэ нэһилиэк физкультура-спорт олоҕуттан киинэни көрүүттэн, нэһилиэк баһылыга Татьяна Васильевна Адамова киирии тылынан саҕаланна. Улуус спорка управлениетын начальнига Василий Иванович Давыдов, оҕо спортоскуолатын дириэктэрэ, ССРС оҕолорго икки төгүллээх чемпиона Семен Семенович Морфунов, ССРС оҕолорго чемпиона Афанасий Николаевич Матвеев, Россия чемпиона Егор Николаевич Старостин, оҕолорго аан дойду боруонгса призера, оҕолорго ССРС чемпиона Семен прокопьевич Макаров, Союзка, Россияҕа үчүгэй тустуулары көрдөртөөбүт Николай Прокопьевич Сивцев, спорт тэрийээччитэ, көҕүлээччитэ, Софрон Прокопьевич Тимофеев, хайыһарга республика чемпиона Павел Николаевич Васильев, мас тардыһыыга аан дойду чемпиона Василий Николаевич Алексеев ыҥырыылаах ыалдьыттар быһыыларынан сценаҕа кэккэлээн олордулар, ахтыылары оҥордулар, эҕэрдэ тыллары эттилэр, махтаннылар.
Петр Васильевич Портнягиҥҥа төрөөбүт-үөскээбит, улааппыт нэһилиэгин спордун, спортсменнарын үйэтитэр туһугар кыһамньытын, төрөөбүт дойдутун историятын билэр омук эстибэтин суолталаан бэлиэтээтилэр. Интэринээт оҕото буолара, Д.П. Коркин, К.С. Постников, А.С. Шадрин курдук үтүөкэннээх дьоҥҥо иитиллибитэ, үөрэммитэ, элбэх маастардар ортолоругар буспута-хаппыта туһаттан атыны аҕалбатахтара, спорт диэн көр-нар буолбатаҕа, улахан сыралаах үлэ буолара барыта ахтылынна. Өссө кинигэ суруйан таһаартарарыгар баҕардылар.
Сэҥээриини ылар этиилэр бааллар.
Физкультура учуутала Попов Дмитрий Петрович хайыһарга уһуйбут үөрэнээччитэ, республикаҕа бастыы, миэстэлэһэ сылдьыбыт улуус күүстээх хайыһардьыта, сааһын тухары ыраах сырыыларга суоппарынан үлэлээбит, билигин урбаанньыт Павел Николаевич Матвеев "фанат убайдарын" үтүктэн күн бүгүнүгэр диэри этин-хаанын эрчийэрин, сарсыарда сэрээккэлиирин, билисэпиэттиирин, сатыы сылдьан элбэхтик хаамарын, гиирэнэн дьарыктанарын, спорт олус туһалааҕын үрдүк трибунаттан ыҥырыы курдук ылыннарыылаахтык кэпсээтэ.
Тустуунан дьарыктанар биир спорт маастара, үс маастарга кандидат уолаттардаах, тустууктар эйгэлэригэр "Мотуор" диэн аатынан биллэр, Бүтүн Союзтааҕы турнир, Тарскай түһүлгэтин кыайыылааҕа, ССРС спордун маастара, ШВСМ тренерэ Николай Прокопьевич Сивцев оҕо эрдэҕиттэн Карповтаах курдук "убайдарын" үтүктэн тустуук буолуон баҕалааҕын, төһө эмэ эрдэ эппиттэрин үрдүнэн "соло булан хаартыскатын кыайан биэрбэтэҕэр буруйдааҕын" билинэн туран, кинигэҕэ киирбититтэн үөрэрин биллэрдэ.
Мас тардыһыыга Аан дойду чемпиона Василий Алексеев маҥнай утаа тустуунан уонна остуол тенниһинэн дьарыктаммытын, улууска бастаталыы сылдьыбытын; профсоюз салайааччыта Матрена Николаевна Матвеева кинигэ суруйар олус түбүктээҕин, күүстээх санаалаах дьон кинигэ суруйалларын, сэрии кыттыылааҕа 95 саастаах Иван Михайлович Павлов 30-н тахса кинигэлээҕин, бэйэтэ экстремальнай көрүҥүнэн дьарыктанарын, ханнык да бытарҕан тымныыга ойбоҥҥо сөтүөлүүрүн иһитиннэрдилэр. Нэһилиэк баһылыга Александра Васильевна Адамова сэрии сылларыгар көһөрүллүүгэ барбыт нэһилиэктэр, колхозтар эстэн симэлийбиттэрин, онтон, көһүрүллүүгэ барбатахтар, ол иһигэр, Чакырдар ити иэдээн эҥэрдэммит дьаһалга хабыллыбаккалар, күн бүгүнүгэр диэри күүстээх-күдэхтээх дьоннордоохторун, олох өбүгэ саҕаттан утумнанан салҕанарын, куруутун маннык түмсүүлээх, бииргэ буоларга ыҥырда уонна газ кэлэр буолбутун, Саха норуотун тапталлаах суруйааччыта Семен Степанович Яковлев - Эрилик Эристиин сиригэр-дойдутугар таас оскуоланы туруорсалларын, бырайыак оҥоһуллубутун тустарынан эппитэ дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланна!
Ити курдук, үтүө-мааны дьонноох-сэргэлээх, уруккута "дьаҕа баһынан" сураҕырар нэһилиэк үүнэр-сайдар кэскилэ улахан. Ол барыта – олоххо тардыһар өйдөөх-санаалаах, күүстээх-күдэхтээх, Петр Васильевич Портнягин курдук бастыҥнары үйэтитэр, тумус туттар киһилээх буоланнар.
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
