Командировкаҕа сылдьаҥҥын үгүс айар үлэлээх дьону көрсөҕүн. Кинилэр үлэлэрин кытта билсэҥҥин, атах тэпсэ олорон сэһэргэһэҥҥин, элбэх саҥаны билэҕин-көрөҕүн, сөҕөҕүн-махтайаҕын, улахан астыныыны-дуоһуйууну ылаҕын. Үүнэр-көлүөнэ, дьон-сэргэ туһугар таһаарыылаахтык үлэлииллэриттэн киэн туттуу иэйиитигэр куустараҕын.
В.П. Ларионов аатынан Майа 1 № орто оскуолатыгар физкультура учууталынан новатор-учуутал, бэйэтин кэмигэр атах оонньуутугар спорт маастара Илья Романович Назаров үлэлиир. Физкультура уруоктарыгар аналлаах интэриэһинэй спортинбэнтээрдэри оҥоруунан дьарыктаммыта ыраатта. Спортивнай саалаҕа оҕолору эрчийиигэ-үөрэтиигэ, бэйэтин эт-өйүнэн, илиитинэн-атаҕынан тутан оҥортообут оҥоһуктара сөҕүүнү-махтайыыны ылбыттара быданнаата. Ол дьарыгын күн-бүгүнүгэр диэри аныгы технологияларынан салгыыр.
Илья Романович Дьокуускайдааҕы 1 № педучилищены бүтэрээт, Хара орто оскуолатыгар физкультура учууталынан үлэтин саҕалаабыта, айара-оҥороро онно биллибитэ. Үгүс конкурстары кыайталаан, республика хаһыаттарыгар тахсыталаабыта, опыт атастаһыы бэрээдэгинэн Хара оскуолатыгар семинардар ыытыллыбыттара. Хара оскуолата кэлин доруобуйа уонна спорт лицея буолбута.
Онтон бу Майа оскуолатыгар соторутааҕыта кэлбитэ.
Саҥа идеялар саҕыллыылара хайдах этилэрэй?
Үтүө киһи хаһан да соҕотоҕун үлэлээбэт. Көмө-ытаһа, кынат дьоннордоох.
2011 с. Майа музыкальнай оскуолатын инструментальнай ансаамбыла Европаҕа бара сылдьыбытыгар, Дима Санников диэн үөрэнээччитэ пааркаҕа спорт инбэнтээрдэрэ туралларын көрбүтүн кэлэн кэпсээбит, хаартыскаларын түһэртээн, киинэҕэ устан аҕалан учууталыгар көрдөрбүт. Ол көрдөрөөтүн кытта Илья Романович тута хабан ылан, били, бастакы стандартнайа суох спортинбэнтээрдэрин бииргэ оҥорсубут Антон Саввич Антонов диэн сварщик дэгиттэр уус табаарыһыгар этэн-көрдөрөн, бииргэ чочуйан саҥа тренажердары оҥортообуттар. Станционарнай, функциональнай гына. Маҥнай утаа имбэлиит оҕолорго анаан. Тренажерга тардыналлар, имигэс буолууга үлэлиигин, вестибулярнай аппараккын сайыннарыыга үлэлиигин. Иннокентий Кардашевскай диэн биир төрөппүт кэлэн истиэнэҕэ ыйыыр гына оҥорбут. Инньэ гынан, дьарыктанарга, эрчиллэргэ быдан табыгастаах. Дьиҥинэн, ити тренажер адаптивнай физкультураҕа аналлаах диэн Илья Романович быһаарар. ГТО киирбитинэн, холобура, саастаах да дьон кэлэн тардынан бэйэлэрин эттэрин-хааннарын эрчийиэхтэрин сөп. Онон саамай аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир, актуальнай тренажер буолан тахсыбыт. Бу тренажердарын многофункциональнайдар диэн ааттыыр. Холобур, көлүөһэни тутан эргийэҕин, ол тутум эргииригэр аналлаах, тутум эргиири сатаан оҥорорго бэлэмниир. Онтон, перекладина курдукка анал үктэлгэ тураҥҥын бэйэн ыйааһыҥҥын 70 % холобурдааҕынан тардынаҕын. Рычаг систиэмэтэ. Сахалыы. Итинник ханна да баара биллибэт. Кыаммат оҕолорго, ордук ыйааһыннаахтарга аналлаах. Кыайан тардаммат оҕолорго "сатаан тардыммаппын" диэн психологическай барьер үөскээн, таах сылдьан хаалаллар. Оннук оҕолор бу Назаров тренажеругар уончата тардыналлар, санаалара бөҕөргүүр, онтон, дьэ, дьарыктанан, лаппа кыанар буолаллар. Дьиҥнээх перекладинаҕа көһөллөр. Улахан да дьон төһө баҕарар эрчиллиэхтэрин сөп.
Киһи кыаҕа, билиитэ-көрүүтэ муҥура суох.
Илья Романович аныгы Интернет, видеотехника, көрдөрөр-иһитиннэрэр технология ситиһиилэрин көдьүүстээхтик туһанар. Телевизоры холбоон, физкультура уруогун спортсаала хайа баҕарар муннугуттан телефонунан салайар ньыманы эмиэ баһылаабыт. Оскуола выпускнига, Саха Республикатын үтүөлээх тутааччыта Андрей Егорович Григорьев дьиэтээҕи кинотеатр музыкальнай киинин бэлэхтээбит. Ол дьиэтээҕи кинотеатры туһанан "Микрокас" нөҥүө телевизорга таһааран, вай-файынан кэпсэтэн, телефоҥҥа тугу оҥорторуохтааҕын барыта көстө турар. Музыкальнай киин онуоха сөптөөх телефоҥҥун кытта тэҥҥэ түргэнник үлэлиир программалаах. Кэргэнэ Люция Ивановна улахан кыамталаах "Самсунг НОТ-3" диэн кинограмма оҥорор программалаах телефон ылан бэлэхтээбит. Ол телефонунан уруокка түһэрээт оҕолоругар тута көрдөрөр. Оҕо сүүрэн кэлээт да хайдах туттан-хаптан сүүрбүтүн тута көрөр. Уонна "Йога" систиэмэлээх ноутбук уонна "Sonу A-77" фотоаппарат ылан биэрбитин эмиэ туһанар. Ноутбуга вай-файынан үлэлиир. "Едиус" киинэни монтаажтыыр программаны күүскэ туттар.
Бу күннэргэ вай-файдаах видеокамера сакаастаабыта кэлиэхтээх. Устубутун беспроводнойунан тугу уста сылдьарынан быһалыы тута көрдөрүөхтээхпин диэн Илья Романович үөрэ-көтө сонунун үллэстэр. Итинник аппаратуралары ыларыгар техническэй характеристикаларын сиһилии үөрэтэн баран сакаастыыр уонна ылар. Ол видеокамерата диаграммалары частотааларынан, өссө чуолкайдык оҥорор. Хамсаныылар интервалларын талбыккынан туруораҕын. Холобур, теннис мээчигин охсууну маҥнайгы тардыытыттан бүтэһик тардыытыгар тиийэ бытаардан көрдөрөр. Техниканы үөрэтиигэ оһуобай! Наада буолар хамсаныылары кэрчиктэринэн бытаардыаххын, тохтотон хаартыска курдук эмиэ чуолкайдык көрүөххүн сөп.
Кинограммаларга республика рекордсмен атах оонньооччулара Сергей Кривошапкин, Юрий Гаврильев, Виталий Васильев, Егор Филиппов киинэҕэ уһуллубут ойор техникаларын бытаардан, тохтото-тохтото көрдөрөн үөрэтии атах оонньуутунан дьарыктанар оҕоҕо элбэҕи биэрэрэ саарбахтаммат. Рекордсменнар илэ бэйэлэринэн ыстана сылдьалларын көрөр итэҕэтиилээҕэ, ордуга чуолкай. Уһуну ойууга Олимпийскай оонньууларга алтыс миэстэлээх британец Томлинсон "согнув ноги" техникатын аан дойду бүтүннүүтэ үөрэтэр. Спринтер Усейн Болт сүүрүүтэ, уопсайынан, аан дойду рекордсменнара бары бааллар. Ити киинэлэргэ. Тустууну, боксаны да ыл. Спорт бары көрүҥнэригэр. Автоволокно кэлбитинэн, ютубтан төһөнү баҕарар устан ылан көрдөрүөххэ сөп.
Назаров туттар уонна үөрэтэр методикатын информационнай технологияҕа чугас учууталлар төһө баҕарар кэлэн билсиһиэхтэрин сөп. Онуоха, кистэл диэн суох. Саха Республикатын үөрэҕин Министиэристибэтин ИПКРО-лара (институт повышения квалификации работников образования) ыыппыт естественнай наукалар конкурстарыгар видеороликтарга бастаабыт.
Оҕолору үөрэтиигэ көдьүүһэ, туһата, суолтата сүдү.
Дьэ, ити курдук, уруогар телевизоры туттар, видеокамеранан, телефонунан, планшетынан бэлэмнэнэн, ютубтан устан уруокка туттар матырыйааллары оҥорор новатор - физкультура учуутала Илья Романович Назаров уратыта, итинник.
Бастыҥ уопут үгүс батыһааччылардаах буоллун!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
