Бу оскуола сүрүн уратыта – оҕо айылҕаттан бэриллибит дьоҕурун сөптөөх хайысхатын таба тайанан сайыннарар сыал турар.
Билиҥҥи сайдыылаах олоххо оҕо билиигэ, спорка ситиһиигэ дьулуһара, өйө-санаата бигэ тирэхтээх буолбута – бу олохпут инникигэ дьулурҕатык хардыылаабытын бэлиэтэ буолар. Айылҕаттан бэриллибит оҕо тус дьоҕура күүскэ сайдар, бэйэтигэр, бэйэтин талааныгар эрэллээх буоларыгар сөптөөх суолга туһаайыыны төрөппүт да, учуутал да, тренер да биир сүбэнэн үлэлииллэр. Спортсмен үөрэнээччи ситиһиитигэр сүрүн болҕомто биэрэн, Саҥа Дьылга үөрүүлээх бырааһынньык аһыллыытыгар суолта ууран, үгэс курдук сылын аайы “Сыл бастыҥ спортсмена” анал аат туттарыллар.
Саҥа Дьыл, оҕо аймахха күүтүүлээх бырааһынньыга, Чурапчы улууһугар бастакынан Д. П. Коркин аатынан спортивнай интернат-оскуолаҕа ахсынньы 21 күнүгэр буолла. Саҥа Дьыл үөрүүлээх аһыллыытыгар оҕолорго, учууталларга, ыраахтан айаннаан кэлбит төрөппүттэргэ эҕэрдэ тылы оскуолабыт директорын Н.Н. Гуляев уонна 10 кылаас үөрэнээччитэ, “Эдэр коркинецтар” оҕо тэрилтэтин президенэ Ленский Андриан эттилэр.
Быйылгы 2017 сылга спортсмен оҕолорбут Россия түһүлгэтигэр тиийэ саха оҕото кыаҕын көрдөрдүлэр. Ол тэтимин ыһыктыбакка үөрэнээччилэри үөрүүлээх быһыыга-майгыга бэлиэтиир үтүө үгэс Саҥа Дьыл бырааһынньыгар буолла. Хас биирдии отделениеттан “Сыл бастыҥ спортсмена” анал ааты ылбыт оҕоҕо быйылгы сылга ситиһиилээх оскуола үлэһиттэрэ туттардылар.
Бастакынан “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты бэйэтин иитиллээччитигэр тустуу тренерэ Юрий Владимирович Афанасьев Андриан Ленскийгэ туттарда. Оскуолабыт президенэ Огинск куоракка Россия Первенстотыгар чемпион, Дальнай Восток уонна республиканскай турнирдар призера, Орто Халыматтан биһиги оскуолаҕа көҥүл тустуунан 5 кылаастан дьарыктанар. Муома улууһуттан сылдьар Ефимов Давид Аан дойду Первенствотыгар (Польша, Дабки к.), Россия чемпионатыгар (Ижевск к.), норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдарын (Нидерландия, Хуговейн к.) призерыгар “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты Саха Респубикатын үөрэҕириитин туйгуна, “Сыл бастыҥ иитээччитэ” анал аат хаһаайына А.Е. Марков туттарда. Давид Ефимов 5 кылаастан Н.Н. Кычкиҥҥа, А.И. Кычкинаҕа дьарыктанар. Сүүрүү отделениетын бастыҥ спортсмена Ким Катя буолла. Киниэхэ кубогы, грамотыны Саха Республикатын үтүөлээх тренерэ Гаврил Федорович Нохтунскай туттарда. Катя Ким Амурскай уобаластан 2015 сыллаахха 6 кылааска үөрэнэ кэлбитэ. Кини Дальнай Восток турнирыгар 60 м. дистанцияҕа, Хабаровскай куоракка 4х200 эстафетаҕа уонна республикаҕа чемпионка.
Волейболга быйыл Саха сирин спортсмен үөрэнээччилэрэ хаһан да буолбатах ситиһиилэрин ыллылар. Россия Первенствотыгар бронзовай призер буолан, Россия түһүлгэтигэр тохсунньу ыйга барар быраабы ыллылар. Бу хамаанда биир бастыҥ оонньооччута, биһиги оскуолабыт 11 А кылаас үөрэнээччитэ Лавров Иосиф волейбол отделениетын “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты ылла. (тренер А.П. Бродников). Иосиф Дальнай Восток “Надежда” Первенстоҕа үрүҥ көмүс призера уонна республика хас да төгүллээх чемпиона. Анал ааты Саха Республикатын физическай культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ, оскуолабыт директора Н.Н. Гуляев туттарда.
Ох саа отделениета оскуолабытыгар иккис тыынын ылан, 2011 сыллаахха аһыллыбыта. Ол кэмтэн ыла республикаҕа элбэх ситиһиини көрдөрдүлэр. “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты 2017 сылга Чурапчы улууһуттан төрүттээх 11 А кылаас үөрэнээччитэ Макаров Борис буолла. Кини спорт маастарыгар кандидат, Саха Республикатын Первенствотын чемпиона, оҕолор икки ардыларыгар спартакиадаҕа чемпиона, республикатааҕы күрэхтэһиилэр хас да төгүллээх чемпиона. (Тренер С.З. Майоров). Б. Макаровка наҕарааданы ГТО кыһыл көмүс значок хаһаайына, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, педагогическай үлэ ветерана, иитээччи Раиса Андреевна Федорова туттарда. Буулдьанан ытыы отделение бастыҥ спортсмена ааты 7 кылаас үөрэнээччитэ Федоров Ян ылла. Кини Саха Республикатын Первествотын чемпиона, призера, Россия Первенстотын уонна Бүтүн Россиятааҕы күрэхтэһиилэр кыттыылааҕа. (Тренер С.А. Петрова)
Э.В. Аммосов иитиллээччитэ Анаабыр улууһуттан төрүттээх, 10 кылаас үөрэнээччитэ Егоров Вадимҥа акробатика отделениетын “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты улуустааҕы “Учитель года” куонкурус кыайыылааҕа Татьяна Петровна Дмитриева туттарда. Вадим батукка ыстаныыга Дальнай Восток призера, чемпиона, Ярославль куоракка Россия чемпионатын кыттыылааҕа. Остуол тенниһэ отделение “Сыл бастыҥ спортсмена” ааты Ньурба улууһуттан сылдьар 9 А кылаас үөрэнээччитэ Степанов Айсен тутан, бастакы ураты ситиһиитинэн буолла. Андрей Саха Республикатын Первенствотын тус бэйэтэ уонна хамаанданан күрэхтэһии чемпиона, “ТОП 10 лучших игроков – “Надежда республики -2017” турнир чемпиона, Дальнай Восток Первенствотын пааранан уонна хамаанданан күрэххэ боруонса мэтээл хаһаайына (Уссирийск к.), Саха Республикатын үөрэнээччилэр спартакиадатын тус бэйэтэ уонна пааранан күрэх чемпиона. (Тренер Н.М. Сабарайкин). Андрей Степановка наҕараадатын туттарда “Россия чулуу учуутала” Россия Президенин Гранын кыайыылааҕа, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна Акулина Николаевна Кузьмина.
Биир долгутуулаах түгэнинэн үгэс буолбут “Сыл бастыҥ үөрэх туйгуна спортсмена” бириэмийэ туттарыыта буолла. Бу биһиги оскуолабыт 2010 сыллаах кыһыл көмүс мэтээллээх выпускницата, оскуолабыт Д.П. Коркин аатынан бириэмийэ лауреата, дуобакка Саха сирин бастакы Аан дойдутааҕы гроссмейстера Матрена Степановна Ноговицына сылын аайы туруорар ураты бириэмийэтэ. Матрена Ноговицына сүҥкэн ситиһиитэ сылын аайы саха норуотун киэн туттуута буолар. Бу аҕыйах хонуктааҕыта Кытайга Аан дойдутааҕы интеллектуальнай Оонньуулар үс төгүллээх абсолютнай кыайыылааҕа буолан, үөрүү-көтүү үктэллээх саҥа көтөн кэллэ. Бириэмийэни Матрена Ноговицына ийэтэ Саха Республикатын үтүөлээх учуутала Мария Николаевна Ноговицына 8 Б кылаас үөрэнээччитэ Ньургуйаана Смирниковаҕа туттарда. Ньургуйаана уһуну ыстаныыга Норуоттар икки ардыларынааҕы VI “Азия оҕолоро” Оонньуулар призера, республика хас да төгүллээх чемпионката. (Тренер В.В. Попов).
2017 сылга спорка сыралаах үлэлэрин түмүгүнэн көҥүл тустууга РФ спорка маастар нуорматын толорбут 11 Б кылаас үөрэнээччитэ Аммосов Максим, дуобакка спорт маастарыгар кандидат буолбут 7 А кылаас үөрэнээччитэ Константинов Ариан, I разряд нуорматын толорбут дуобакка Баишева Валерия (11 Б ), Куличкин Ньургун (5 А), көҥүл тустуууга Седалищев Дьулустаан (10Б), Явловскай Егор (9А), Ксенофонтов Афанасий (10Б) уонна Ленский Андриан (10Б ) удостоврениеларын оскуола директора Н.Н. Гуляев туттарда.
Спорт эйгэтигэр сүҥкэн ситиһиинэн буолла 2017 сыл түмүгүнэн республика бастыҥ спортсменнарынан түмэр “Бал чемпионов” түһүлгэҕэ оскуолабыт үөрэнээччилэрэ уонна тренердэрэ кыттыылара. “Десятка лучших спортсменов Республики Саха (Якутия)” кэккэлэригэр биһиги оскуолаттан Петров Александр (тренер А.А. Петрова), Фомин Олег (тренер Посельский И.С.) киирдилэр. Улахан дьоҥҥо республика 10 бастыҥ спортсменнарын ааттарыгар 4-с төгүлүн оскуолабыт дуобакка тренерэ Матрена Ноговицына ылла. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар Матрена 5 төгүл “Бал чемпионов” сылдьыбыта.
Ити курдук үтүө сонуннардаах бырааһынньык бастакы үөрүүлээх чааһын кэннэ, дьэ, ырыа-тойук, үҥкүү-битии быыстала суох саҕаланна. Манна кылаастарынан представление көрдөрүү, фотозона, “Новая волна” оҕо уонна төрөппүт куонкурса, бастыҥ маскарад уонна да атын киһи сүргэтин көтөҕөр араас куонкурстар буоллулар. Сыл аҥарын түмүгүнэн “Саха-спарт” күрэххэ орто сүһүөххэ бырааттыы Морфуновтар аатын сүгэр 6 Б кылаас (сал. В.Н. Прокопьев, иитээччи Р.А. Федорова), улахан сүһүөххэ Гаврил Колесов аатын сүгэр 11 А кылаас (сал. А.К. Павлова, иитээччи П.С. Калачева) бастыҥтан бастыҥ кылаас буолан, үөрүүлэрэ үрдэ суох буолла.
Оскуолабыт бырааһынньыгыттан “Төрөппүт хараҕынан” репортаж. 6б кылаас үөрэнээччитэ Филиппов Вова ийэтэ, Анжелика Алексеевна Филиппова, улуустааҕы киин балыыһа дерматолог бырааһа. «Уолум бу оскуолаҕа 5 кылаастан үөрэнэр. Спорка, үөрэххэ интэриэһэ олус үрдээбит уонна “эппиэтинэс” диэн өйдөбүл оҕобор күүскэ киирбитэ киһини эрэ үөрдэр. Быйылгы Саҥа Дьыл ураты буолла. Уратыта диэн сылын аайы 2,5-2 м. таҥас Саҥа Дьыллааҕы хаһыат оннугар фотозона уонна слайд киирэн биэрдэ. Бары төрөппүттэр кыһаллан, сүүрдүбүт-көттүбүт. Бэйэбит кылааспыт фотозонатын темата спортивнай оскуолаҕа үөрэнэрбитинэн сиэттэрэн, эһиил Аммаҕа буолар спартакиаданы көрдөрө сатаабыппыт. Кэлэр сыл ыт сыла буоларынан маскарадка биһиги кылаас “Рок-дог” мультик персонажтарынан представление көрдөрдүбүт. Онно иккис миэстэ буоллубут. Үөрүүбүт үгүс. Оҕом сотору-сотору эрийэн хас чааска кэлэҕин, хаһан кэлэҕин, тугунан кэлэҕин диэн тохтоло суох эрийэн, бэйэм да долгуйуум улахан этэ, этэргэ дылы, сүгүн да үлэлэппэтэ. (күлэр) Уопсай түмүккэ биһиги кылаас “Сахаспарт” кылаастар икки ардыларынааҕы күрэххэ бастакы миэстэ буоллубут. Оҕолорбут ситиһиилэриттэн биһиги төрөппүттэр үөрэбит, дьоллонобут. Түгэнинэн туһанан, махтал тылларбытын этиэхпитин баҕарабыт баспытааталбытыгар Раиса Андреевнаҕа. Кини биһиги оҕолорбутугар ийэлии истиҥ сыһыаннаах. Киниэхэ махталбыт муҥура суох.”
Седалищев Коля ийэтэ Анна Владиславна, “Чуораанчык” уһуйаан психолога. “Сыл бастакы аҥарыгар оҕом улахан ситиһиитэ үөрэҕэр туйгун буолла, дуобакка диско-блиц турнирга, “Олимпионик” күрэххэ бастаабыта. Быйылгы Саҥа Дьылга саамай сэргии көрбүтүм – фотозоналар. Ордук, биллэн туран, объективно даҕаны, субъективно даҕаны иккис кылаас фотозоната ордордум. Иккис миэстэ буолбуппут. Оскуола үлэһиттэригэр, бу үлүгэр улахан оскуоланы тутан олорор коллективка, истиҥ эҕэрдэбин тиэрдэбин. Үөрэнээччилэргэ ситиһиилэри, талааннара өссө арыллан истиннэр диэн баҕа санаабын этэбин. Холобура, бу бүгүҥҥү Саҥа Дьыллааҕы представлениеҕа ордук “Шрек” мультигы туруорбут кылаас наһаа кыһаллан туруорбуттар”.
Сылын аайы оскуолабыт Саҥа Дьылыгар төрөппүт уонна оҕо кыттыылаах куонкурус буолар. Быйылгы Саҥа Дьылга “Новая волна” - саҥа сүүрээн. Ол курдук бу куонкуруска ырыа эрэ буолбакка, оҕо төрөппүтүн кытта үҥкүүлүөн да сөп. Хас биирдии кылаастан кыттааччылар ох курдук оҥостон кэлбиттэрэ, бырааһынньыкпытын өссө ситэрэн-хоторон биэрдэ.
“Новая волна” куонкурус сүрүн спонсордарын кытта көрсөн кэпсэттибит. Анна Макаровна, Иван Власович – урбаанньыктар., уоллара Афанасьев Илларион 5 А кылааска үөрэнэр. Иван Власович: “Дьокуускайтан оҕобут бырааһынньыгар бүгүн кэллибит. Илларион бастаан Говорова-Будищева чааһынай авторскай оскуолаҕа, онтон саха политехническай лицейга үөрэммитэ уонна быйыл бу оскуолаҕа дуобакка дьарыктанар. Анна Макаровна: “Оскуола базата олус үчүгэй. Иитээччилэр оҕолорго сыһыаннара олус истиҥ диэн бэлиэтии көрдүм. Уолум оскуоланы сөбүлээтэ, оҕо элбэҕиттэн, оҕолору кытта алтыһарыттан наһаа астынар. Манна нэдиэлэ аайы буолар куонкурстарга уолбут кыттар буолан, биллэрдик сайынна дии саныыбыт, личность өттүнэн сайдыыга улахан болҕомто уурулларын сэргээтибит. Оскуоланы кытта куруук сибээс тутабыт, ордук Анна Алексеевнаны кытта сылаас сыһыаннаахпыт. “Новая волна” куонкуруска биһиги дьиэ кэргэн бириис (пылесос) туруоран спонсордаатыбыт. Өссө да итинник көмөнү, спонсорствону оҥоро туруохпут”.
“Новая волна” куонкурус Гран при кыайыылааҕынан 11 А кылааска үөрэнэр Егор Оконешников аҕатынаан Реворий Николаевич буоллулар уонна Афанасьевтар дьиэ кэргэн ООО “Эко-профит” чааһынай тэрилтэттэн сүрүн бирииһи - пылесос “Самсунг” тутан үөрүүлэрэ улахан. Оконешниковтар “Майа сайына” ырыаны ыллаабыттара, ыал аҕата Реворий Николаевич идэтинэн суоппар. Егор бу оскуолаҕа 7 кылаастан үөрэнэр, чэпчэки атлетиканан дьарыктанар. Егор Норуоттар икки ардыларынааҕы VI “Азия оҕолоро” Оонньуулар кыттыылааҕа, республика хас да төгүллээх призера, 1000 м. дистанция чемпиона.
Улуу педагог-тренер Д.П. Коркин үөрэх, спорт сайдар кэскилин төрүттээбит түөлбэтигэр республика араас улууһуттан оҕолоро үүнэн-сайдан улаатар улахан баҕаларын, саха аатын ааттатар сайаҕас ыраас санааларын төрөппүттэр сайдыы туонатыгар сүктэрэн эрэллэрэ улахан.
Сылын аайы саргылаах Саҥа Дьыл сырдык санаанан сыдьаайан, үгүс үтүө сонуннарынан илгийэн тоҕус сиринэн тоҕойдуу түспүт томтордоох чэлгийэ сайдар Чурапчы тохсус томторугар, спорт туонатыгар, кэлэр кэрэнэн кэскиллэнэн, үтүө сонуннардаах, үгүс ситиһиилэрдээх, үрдүк үктэллэрдээх тиийэн кэллэ.
Акулина Кузьмина
