Баһылай Манчаары!
Хам аччык, аас-туор олохтоох сахатын дьонун-сэргэтин көмүскэлигэр, халыҥ хаһалаах баттыгастаах баайдары утары көрөн, батыйатынан таһыйталаан, эдэр-эмэн саастарыгар сииктээх сиибиктэҕэ симиллибит, олоҕун былаһын тухары эрэй-буруй эҥэрдээх, хаһан-ханна да буоллар, түүнүктээх түрмэттэн төлө көтөн, былаһын тухары көҥүлгэ дьулуспут Манчаары эр-хоһуун талаһар ахтылҕаннаах Ийэ буоругар эргиллэн кэлэ турара, хоолдьуктаах бэйэтэ хоҥкуйара.
Күн-дьыл хотоҕостуу субуллан ааһар. Көлүөнэни көлүөнэ солбуйар. Кэм-кэрдии уларыйар. Аныгы сайдыылаах үйэҕэ күүстээх-күдэхтээх ыччаппыт спорт чыпчаалын хорсуннук дабайар. Манчаары Оонньуулара саха Олимпиадатыгар кубулуйдулар!
Баһылай Манчаары төрөөбүт-үөскээбит, тэлэһийэ сүүрэн-көтөн улааппыт алааһыгар Арыылаахха, быйыл Үөһээ-Бүлүүгэ ХХ төгүлүн ыытыллар Манчаары Оонньууларыгар уоту ылан атаарыы үөрүүлээх түгэнэ буолан ааста. Алаас саҕатыгар турар Манчаары тапталлаах ытык бэһигэр сахалыы үгэһинэн сиэр-туом саҕаланна. Василий Винокуров салайар «Кыталык» үҥкүүһүттэрэ «Буойуҥҥа уһаарыллыыны» уонна «Эҕэрдэ үҥкүүтүн» итэҕэтиилээхтик толордулар. Таҥас лоскуйдарын ситиигэ баайаннар аарыма бэһи киэргэтэн иилээтилэр.
Ыраахтан-чугастан ыҥырыллан кэлбит тэрийээччи-ыалдьыттары олохтоох хаһаайын, Догдоҥо нэһилиэгин баһылыга Новгородов Иван Иванович аан тылынан аста. Баһылай Манчаары бүтэһик сылларын олорбут Ньурба улууһун Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Никита Афанасьевич Иванов үтүө күнү уруйдаата.
Норуот эмчитэ Александр Артемьев-Кулан балаҕан иһигэр көмүлүөк оһоҕу тигинэччи уматан, уоту ылааччыларга туһаайан иччилээх тылынан-өһүнэн, хомуска дьүрүһүйэн алгыстаата. Уоттаах факелы экстремал-айанньытт Дмитрий Гороховка уонна өрөспүүбүлүкэ биллиилээх быһыйыгар Афанасий Илларионовка туттарда.
Түптэ сытынан тунуйар тэлэгэһэҕэ мустубут дьоҥҥо туһаайан, Үөһээ-Бүлүү уһулуччулаах хапсаҕайдьыта, уус-уран тыл маастара, Николай Павлович Корякин - Уран Ньукулай, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыгын 1 солбуйааччы Павел Данилович Созонов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистирэ Георгий Русланович Балакшин, Баһылай Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэргэ Киинин дириэктэрэ Иннокентий Юрьевич Григорьев уоту ылыы суолтатын бэлиэтээтилэр. Баар дьон бары тоҥолох-тоҥолохторуттан тутуһан сүр көтөҕүү оһуохайыгар биир тэҥҥэ эргийдилэр.
Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Афанасий Илларионов, Владимир Сидоров, Василий Уваровскай, Мария Неустроева, Петр Тихонов, «Дьулуур» спортивнай лааҕырын оҕолоро, итиэннэ, Үөһээ-Бүлүүгэ уоту тиэрдиэхтээх сүүрүктэр бөлөхтөрө уоттаах факелы эр-биир туппутунан сүүрэнннэр, сэттэ килэмиэтир тэйиччи улуус ыһыаҕа буола турар «Ураһалаах» алааһыгар өр гыммакка тэбинэн тиийдилэр.
Совхозтар тэриллибиттэрэ 50 сылыгар аналлаах улуус үбүлүөйдээх ыһыаҕа үгэннээн бара турар үгэнигэр тиийэн, ыһыах дьонун уруйун-айхалын ортотугар, Манчаары уотун ылыы бары кыттыылаахтара, киин түһүлгэҕэ ыҥырыллан тахсан кэккэлээтилэр. Өрөспүүбүлүкэ, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун салайааччылара, улуустартан бэрэстэбиитэллэр тахсан кэккэлээн турдулар. Үөһээ-Бүлүүттэн улуус баһылыгын солбуйааччы Люция Спиридоновна Тойтонова, хапсаҕайдьыт, уран тыл мастара Николай Павлович Коряикн – Уран Ньукулай, Ньурба улууһун баһылыгын солбуйааччы Иван Прокопьевич Никифоров, спорка Управлениетын сүрүн испэсэлииһэ Михаил Иванович Николаев, Ньурба улууһуттан Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга, Баһылай Манчаары хаан сиэнэ Никита Афанасьевич Иванов, Бүлүү улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Маргарита Григорьевна Куличкина уо.д.а. Амматтан, Тааттаттан, Уус-Алдантан, Хаҥаластан, Горнайтан күндү ыалдьыттар кыттыыны ыллылар. Баҕа санаа бастыҥнара ананнылар.
Манчаары алааһыгар уматыллыбыт уот Мэҥэнэн, Дьокуускай куоратынан, Горнай, Бүлүү улуустарынан, Үөһээ-Бүлүү бары нэһилиэктэринэн эстафета быһыытынан айаннаан от ыйын 6 күнүгэр Үөһээ-Бүлүүгэ Манчаары Оонньуулара үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыыларыгар тиийиэхтээх. Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕар кыттыаҕа. Оонньуулар уотун илдьэ аҕыс киһилээх сүүрүктэр бөлөхтөрө эстафета быһыытынан арыаллаан, эт-атахтарынан сүүрэн тиэрдиэхтэрэ.
Уоту арыаллаан илдьэр эстафета салайааччыта Дмитрий Горохов санаатын үллэстэр:
- Бүгүн үөрүүлээх күн! Өбүгэлэрбит оонньууларын уотун Арыылаах алааһыттан ыламмыт, 19 күн сүүрэн тиэрдиэхтээхпит. Суолтата улахан. Аан дойдуга ыытыллар улахан күрэхтэһиилэр уотунан арчыланаллар. Манчаары алааһыттан уоту ылыы 2005 сыллаахтан саҕаламмыта. Онтон ыла көтүппэккэ кыттабыт. Биһиэхэ чиэс-бочуот. Сүүрэр бөлөххө ахсыабыт: Уус-Алдан улууһун Курбуһах орто оскуолатын физкультураҕа учуутала Владимир Тордуянов, Чурапчыттан ыраах сиргэ сүүрүүгэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун маастара Спиридон Спиридонович Макаров, Сунтаартан спорт ветерана, сүүрүүгэ уонна хайыһарга өрөспүүбүлүкэ турнирдарын кыайыылааҕа Юрий Филиппов, Үөһээ-Бүлүү спордун ветерана, «Чэбдик» сүүрүү кулуубун салайааччыта Сергей Ильин, Тааттаттан Манчаары уотун илдьии элбэх төгүллээх кыттыылааҕа Василий Попов, Чурапчыттан чөл олох эстафетатын кыттыылааҕа Айна Федорова бааллар. 870 килэмиэтир сири барыахтаахпыт. Маннык далааһыннаах эстафетаҕа кыттарбытыттан киэн туттабыт!
Корякин Николай Павлович – Уран Ньукулай, Үөһээ-Бүлүү:
- 1965 сыллаахха Улуу аҕа дойду сэриитин ХХ сылыгар аналлаах Үөһээ-Бүлүү нэһилиэгэр аатырбыт хапсаҕайдьыт Степанов – Буучугурас аатын үйэтитэн үрдүк күүрээннэх күрэхтэһии ыыппыппыт. Онтон өй-санаа саҕаммыт, Саха сирин «Урожай» Уобаластааҕы Сэбиэтин конференциятыгар Манчаары аатын үйэтитэргэ этии киллэрбиппит. Ол этиибитин Өрөспүүбүлүкэ салалтата Өйөөбүтэ. 1968 сыллаахха аан бастаан Баһылай Манчаары Спартакиадата ыытыллыбыта. Үөһээ-Бүлүүлэр үчүгэйдик тэринэн кэлэн бастаабыппыт. Дьэ, онно, Манчаары дьоруой буолбатах диэннэр, утараннар ыстатыйа бөҕөнү таһаарбыттара. Ол ылыныллыбатаҕа. Бу күннэргэ «Манчаары таптала» диэн тойугунан айымньы суруйан таһаартардым. Манчаары атаҕастаммыт дьону көмүскүүр санаатын тутан охсуспут киһи, баттыгастаах баайдары кытта мөккүспүтүн, кэрэ аймахха тапталын, көҥүл олох өрөгөйдүөхтээҕин туһунан. Манчаары Бүлүүгэ тиийиитэ, күүстээх Сунтаар киһитин кытта кэрэхтэспитэ, түөрт улуустар кулубалара ытыстарын үрдүгэр тутан көрсүбүттэрэ, чиэстээбиттэрэ-бочуоттаабыттара, эдэр кыыһы кэргэн биэрэн, олох олорбута. «Дьээ-һэ, буо-оо!!!”,- диэн тойук туойбута. Быйаҥнаах Бүлүү сиригэр-уотугар, дьонугар-сэргэтигэр махталын эппитэ, кырдьан бүтэн иһэн, барҕаланан тахсыбыта. Ыччаттарбыт күүстээх-уохтаах, өйдөөх-санаалаах буола тахсан эрэллэриттэн үөрэбин!
Ити курдук, Баһылай Манчаары Оонньууларын уота Мэҥэ-Халас Арыылааҕын алааһыттан ылыллан, Үөһээ-Бүлүүгэ атаарылынна. Өрөспүүбүлүкэ уҥмат тыҥалаах быһыйдара тус-арҕаа түһүнэ турдулар! Түһүлгэ үөрүүтэ үрдээтэр үрдээн истин! Манчаары оонньууларыгар уруйа-айхала улааттын!
Баһылай Посельскай
