Улуус аҕаларын түмсүүтэ сөҕүрүйбэт көҕү өрө тутар уонна дьону-сэргэни сомоҕолоон Аҕа күрэҕин үгэс курдук тэрийдибит. Тэрээһин үөрүүлээх чааһыгар, улуус баһылыга О.В. Иринеев аатыттан баһылык солбуйааччытын эбээһинэһин толорооччу Д.А. Уваров, улуус дьокутааттарын мунньаҕын бэрэссэдээтэлэ А.П. Антонов, Покровскай куорат баһылыга П.П. Гермогенов уонна Хаҥалас улууһун Аҕаларын сүбэтин бэрэссэдээтэлэ О.И. Иванов аҕалары, эр дьону эҕэрдэлээн тыл эттилэр. «Аҕа күнүн» көрсө, аҕа күрэҕин улуустааҕы сүүмэрдиир күрэхтэһиилэрэ Кыыл Бастаах микрооройуонун күөлүгэр тэриллэн ыытылынна. «Аҕа күрэҕин» кылаабынай судьуйатынан улуус дьаһалтатын ыччат бэлиитикэтигэр сүрүннүүр исписэлииһэ В.А. Васильев үлэлээтэ.
Манна барыта тоҕус хамаанда аҕа, уолунаан илин-кэлин түһүстүлэр. Ол курдук, Покровскай куораттан И.М. Яковлев аатынан 1-кы №-дээх оскуолаттан учуутал Василий Марков уолунаан Виктордыын, өрүү үөрэҕи уонна иитиини тэҥинэн көҕүлүүр В.В. Капитонов дириэктэрдээх 3-с№-дээх оскуолаттан икки хамаанда, нуучча чулуулара Павел Винокуров уола Данииллыын уонна күннээх Арменияттан төрүттээх-силистээх Нарик Сасикян уола Сейранныын аан-бастаан кытыннылар. Өктөм нэһилиэгин аҕаларын түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ Р.Е. Захаров икки хамаанданы аҕалбыт, Степан Давыдов уола Егордуун уонна Николай Баишев уола Айталлыын кэлбиттэр. Сахабыт сиригэр эрэ буолбакка ыраахха диэри дуораһыйан биллэр үлэлээх-хамнастаах Нөмүгү нэһилиэгин, «Бэдэр» аҕа түмсүүтэ бэрэссэдээтэлэ К.К. Острелин икки хамаандан туруорбут. Алексей Осипов уолунаан Григорийдыын уонна Еремей, Сандал Прокопьевтар күрэхтэстилэр. Соҕуруу нэһилиэктэртэн Тиит-Арыыттан улууспут Аҕа күрэҕин икки төгүллээх кыайыылааҕа Дмитрий Лукин уола Игорьдыын бу да сырыыга бэркэ оҥостон кэлбиттэр. Илин эҥэр сытар нэһилиэктэртэн I-кы Дьөппөн олохтоохторо Леонид Трофимов уолунаан Даниллыын кытыннылар.
«Төлкөҕүн төрүөх ыччаккыттан ыйыт, кэскилгин кэнчээри оҕоҕуттан көрүн», - диэн бэргэн этии баар. Бу түһүүлээх –тахсыылаах, глобализация ааҥныыр кэмигэр биһиги бары бэйэбит омукпутунан киэн туттар, сахалыы тылбытын-өспүтүн, сиэрбитин-туоммутун билэр уонна ытыктыыр оҕолору иитэн таһаарар ытык иэспит буолар. Оҕо эт-хаан, өй-санаа өттүнэн сөптөөхтүк сайдыыта, сиэрэ-майгыта чочуллуута, дьоҕура-талаана арыллыыта биллэн турар дьиэ кэргэҥҥэ төрүттэнэр. Бу күрэхтэһии сыала-соруга диэн уопсастыбаҕа аҕа оруолун үрдэтии, чөл олоҕу тарҕатыы, норуот үгэс буолбут спортивнай көрүҥнэрин сайыннарыы буолар.
Алта түһүмэхтээх күрэххэ бастакынан хамаанда бэйэтин дьиэ кэргэнин, үтүө үгэстэрин, ситиһиилэрин, сөбүлүүр дьарыктарын туһунан кэпсээтилэр билиһиннэрдилэр. Манна үгүс дьиэ кэргэттэр элбэх оҕолоох ыаллар аҕа баһылыктара уонна иннилэригэр укта сылдьар уолаттара талааннарынан сөхтөрдүлэр. Сааскы чаҕылхай күннээх, добун күөх халлаан анныгар туран Нөмүгүттэн ыал аҕа баһылыга тойук туойан доллоһутта. Уола Григорий спортсмен бэрдэ, бэйэтин туһунан уус-ураннык хоһоон тылынан хоһуйан билиһиннэрбитэ, үөртэ.
Онтон салгыы, 5 миэтэрэ усталаах тиит бэрэбинэни икки өттүн сирэйдии сүгэнэн суордулар. Тоҥ тиит маһы суорууга үөрүйэх, бэлэмнээх дьон Нөмүгүлэр аҕа Алексей, уола Григорий Осиповтар хаачыстыбаларынан кыайдылар. Манна тыа сирин дьоно, маһынан оттуллар оһохтоох дьон I-кы Дьөппөнтөн Леонид, Данил Трофимовтар иккис уонна Тиит-Арыыттан Дмитрий, Игорь Лукиннар үһүс миэстэҕэ тигистилэр.
Мас бэлэмнээһиҥҥэ илин-кэлин түһүстүлэр. Бастаан икки тутаахтаах, норуот таптаан ааттыырынан “Дружба-2” эрбиинэн эрбээһиҥҥэ, Нөмүгүлэр инники күөҥҥэ таҕыстылар, Осиповтар бастаатылар, Прокопьевтар иккис буоллулар, үһүс бочуоттаах миэстэни Өктөм-1 хамаандатыттан Степан, Егор Давыдовтар ыллылар.
Төрдүс түһүмэххэ, ыал аҕата эрбэммит мастары хайытта, уола саһааннаан истэ. Бу барыта ким төһө түргэнник туттарыгар-хаптарыгар буолан олус күүрээннээх буолла. Бу да сырыыга Нөмүгүлэр үрдүлэригэр күн тыкта, Осиповтар бэркэ бэлэмнэммиттэр, бастаатылар. Иккис миэстэҕэ, Тиит-Арыыттан ааспыт сыллар кыайыылаахтара алта оҕолоох ыаллар Лукиннар тигистилэр. Үһүс бириистээх миэстэҕэ эдэр аҕа Леонид Трофимов уола Даниллыын таҕыстылар.
Биир киһи сэниэтин ылар көрүҥүнэн, «Ойбон алларыыта» буолар. Халыҥ хаары күрдьэҕинэн тоҕута силэйтэлээн, ыраастыы охсон баран хамаандалар ойбон алларыыыга түһүнэн кэбистилэр. Аҕа анньыытынан мууһу курдурҕаччы түһэр, уола тута кэнниттэн ыраастаан иһэр. Бу сырыыга хонноҕо аһыллан, этэ-сиинэ тэнийэн Тиит-Арыыттан Дмитрий Лукин уолунаан Игорьдыын эрэллээхтик бастаатылар. Иккис—үһүс миэстэлэри Нөмүгүттэн Осиповтар уонна Прокопьевтар ыллылар.
5 миэтэрэ үрдүктээх остуолбаҕа тахсыы аҕалаах уолга кытаанах тургутугунан буолла. Бу сырыыга Нөмүгүттэн бэркэ бэлэмнэнэн оҥостон-туттан кэлбит Осиповтар уоллара Григорий , тииҥ курдук хатаастан остуолба оройун уҥа илиитинэн “лап” гына оҕуста, кыайыылаах хамсаныыны оҥордо, аҕата Алексей онно көмөлөстө. Тиит-Арыыттан Лукиннар иккис, Өктөм-2 хамаандатыттан Баишевтар үһүс миэстэлэри ыллылар.
Уопсай түмүккэ, Нөмүгүттэн «Бэдэр» аҕа түмсүүтүн чилиэнэ Алексей Осипов уолунаан Григорийдыын бастаатылар уонна Мэҥэ Хаҥаласка, Майаҕа ыытыллар «Аҕа күрэҕэ - 2021» өрөспүүбүлүкэтээҕи XXI күрэхтэһиигэ кыттар путевканы кыттааччылар дохсун ытыс тыастарын ортотугар туттулар. Иккис миэстэҕэ Тиит-Арыыттан Дмитрий Лукин уола Игорьдыын таҕыстылар уонна үһүс бочуоттаах миэстэҕэ Нөмүгүттэн Еремей, Сандал Прокопьевтар бэрт сыралаах киирсиигэ тигистилэр.
Кыайыы өрөгөйүн билбит, аны Хаҥалас улууһун үрдүк аатын өрөспүүбүлүкэ таһымнаах, «Аҕа күрэҕэ - 2021» күрэхтэһиигэ көмүскүүр чиэһи ылбыт Алексей, Григорий Осиповтар үөрүүлэрин үллэһиннилэр:
- Аан-бастаан маннык күрэхтэһиигэ түөрт сыл анараа өттүгэр кыттыбыппыт. Бүгүн улахан уолбунаан Григорийдыын кытынныбыт. Кини Р.М. Дмитриев аатынан олимпийскай эрэллэр училищеларыгар IX кылааска үөрэнэр, көҥүл тустууга эрчиллэр. Маннык күрэхтэр тэриллэллэрэ олус наадалаах. Аҕа оҕотунаан бииргэ күрэхтэһэн, бэйэтин холобурунан үөрэтэр-такайар. Нэһилиэкпит араас тэрээһиннэригэр, күрэхтэһиилэригэр төһө кыалларынан кыттабыт. Биһиги дьиэ кэргэн үс уоллаахпыт, икки кыыс оҕолордоохпут. Мин иллэҥ кэммэр дьиэ тутуутунан дьарыктанабын. Биһиги сөбүлүүр дьарыкпыт биллэн турар, булт буолар. Уолаттарбын бултка уһуйабын, айылҕаҕа сылдьабыт кустуубут. Дьиэ кэргэн уопсай бырааһынньыктарын таһынан эмиэ туспа үгэстэрдээхпит. Ону сэргэ, бары дьиэнэн массыынабытыгар олордубут даҕаны айанныырбытын сөбүлүүбүт.
Өтөрүнэн сэргэхсийиини билбэтэх Кыыл Бастаах микрооройуон олохтоохторо бэрт үтүө тэрээһини көрөн үөрдүлэр-көттүлэр, бэркэ сынньаннылар. Манна эрбэммит, хайытыллыбыт маһы Покровскай куорат баһылыга Петр Павлович Гермогенов уонна бары кыттааччылар быһаарыыларынан, икки маһынан оттуллар оһохтоох, элбэх оҕолоох ыалларга, «Звероферма» уонна «Кыыл Бастаах» олохтоохторугар тиэйэн-тиэрдэн биэрдилэр. Үтүө дьыала оҥоһуллан бары да үөрдүлэр.
Сааскы ылааҥы күн күүрээннээх күрэхтэһии кыайыылаахтарын уонна призердарын тэрийээччилэр уонна спонсордар мэтээллэринэн, дипломнарынан уонна сыаналаах бириистэринэн наҕараадалаатылар. Бу дьон-сэргэ сөбүлээбит күрэхтэһиитин, Спорт дыбарыаһын (дириэктэр О.И. Иванов) чулуу үлэһит аҕалара Вячеслав Константинов, Егор Попов, Иван Никитин уонна Игнат Сивцев кыһамньылаах үлэлэринэн, сүүрүүлэринэн-көтүүлэринэн тэриллэн барбыта астыннарар.
Уйбаан УЙГУУРАП,
Покровскай к. аҕаларын түмсүүтүн бэрэссэдээтэлэ.
