Конференция сыллата наукаҕа, спорка уонна үөрэхтээһиҥҥэ саҥа салаалары киллэриигэ сыаллаах-соруктаах ыытыллар. Сүрүн тэрийээччилэр Россия спордун Министиэристибэтэ, Чурапчы государственнай института, институт факультеттара уонна кафедарытн үлэһиттэрэ. Камчаткаттан, Татарстантан, Чувашияттан, Кытай Ухань куоратын профессиональнай колледжыттан, Белоруссияттан уонна Россия 14 физкультурнай үрдүк үөрэх кыһаларын преподавателлэрэ, учуонайдара, эдэр специалистара, студеннар, барыта 74 иһиттэн уонна 56 кэтэхтэн үлэлии сылдьар науканы чинчийээччилэр, эдэр магистраннар, аспираннар, студеннар, ону таһынан Д.П. Коркин аатынан Олимпийскай эрэллэр оҕо спортоскуолатын, Чурапчы улууһун учууталлара, тренердэрэ кыттыыны ыллылар.
Олоххо баар, туһаныллыахтарын сөптөөх дакылааттар болҕомтону тартылар.
Чувашия университетын педагогическай наукаҕа доктора, профессор Андрей Иванович Пьянзин саҥа технологиялары, гаджеттары научнай үлэҕэ туттуохха, интернетинэн үлэлиэххэ, научнай үлэни түргэтэтэр туһунан дакылаата улахан сэҥээриини ылла. Холобур, суотабай төлөпүөнүнэн спортсмен түргэнин, атаҕын күүһүн билиэххэ сөп. Спорт национальнай көрүҥнэригэр, чуолаан, сахалыы атах оонньуутугар уопутуттан кэпсээтэ. Андрей Пьянзин атах оонньуутун тренерэ Иван Иванович Чиркоевы кытта бииргэ үлэлэһэр.
Өрөспүүбүлүкэ улуустарынан сылдьыталаан уопут атастаһар сыаллаах-соруктаах Иван Николаевич Попов салайааччылаах Үөһээ-Дьааҥы улууһун 36 киһилээх делегацията кытынна. Чурапчы институтугар кэлэннэр граннарга научнай чинчийэр үлэни, патеннары хайдах ыларга кууруска үөрэннилэр. Конференцияҕа дакылааттары оҥортоотулар.
Кытай Ухань куоратыгар колледжка үлэлиир наука доктора Илья Афанасьевич Черкашин “мас тардыһыытыгар” уонна Елена Викторовна Черкашина социальнай-биологическай ис хоһоонноох “чэпчэки атлетикаҕа дьахталлар дьарыктарыгар” үлэлэрин сырдаттылар.
Докторскай диссертациятын көмүскүүргэ бэлэмнэнэ сылдьар институт наукаҕа проректора Светлана Степановна Гуляева “аҕам саастаах дьахталларга эт-хааны сайыннарыы уонна үйэни уһатыы” туһунан кэпсээтэ.
Институт преподавателэ, “Хотугу эргимтэ” марафонун хас да төгүллээх кыайыылааҕа Поволжскай университет аспирана Василий Васильевич Лукин Россия Президенэ В.В. Путин дьаһалын толорон, 2030 сылга нэһилиэнньэ 70 % физкультуранан уонна спордунан дьарыктаныахтааҕар “Человек идущий” диэн Чурапчы улууһугар олоххо киллэриллэн эрэр бырайыагын туһунан кэпсээтэ.
Чурапчы улууһун баһылыга Степан Анатольевич Саргыдаев улуус төрүттэммитэ 95 сылыгар анаммыт бырайыактарга стаарт биллэрдэ. Олор истэригэр “Человек идущий” бырайыакка нэһилиэнньэ оҕолоруттан аҕам саастаахтарыгар тиийэ чэбдигирдэр хаамыыга турунна. Суотабай төлөпүөннэргэ анал программа киллэриллэн, хас биирдии киһи күҥҥэ хас тыһыынча хаамыыны оҥорбута регистрацияланан иһэрэ хонтуруолланар, түмүк таһаарыллан иһэр. Дакылаат сүнньүнэн тэрилтэлэринэн, оскуолаларынан, нэһилиэктэринэн хаамыыга күрэхтэһиилэр ыытыллыахтара. Орто оскуолаларга, оҕо уһуйааннарыгар, оскуола иннинээҕи саастаах оҕолорго тоҕус мүнүүтэлээх “Физкультминутка” киллэрилиннэ. Методиката оҥоһуллан бүтэн тарҕанна. “Производственнай гимнастика” программаҕа тэрилтэлэр, дьаһалталар үлэһиттэрэ бириэмэ тыыран дьарыктаналларыгар улуус баһылыгын дьаһаллара таҕыстылар.
Россия Национальнай, Олимпийскайа суох Кэмитиэтин вице-президенэ Михаил Михайлович Ершов “Национальнай көрүҥнэр инники сайдыыларыгар” уонна бу сайын Дьокуускайга Манчаары оонньууларын кэмигэр Госдума депутаттарын спорка кэмитиэтин мунньаҕа буолар диэн иһитиннэрии оҥордо. Сокуоҥҥа уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатыгар уонна россия спорка Министиэристибэтигэр”Саха национальнай көрүҥнэрэ сайдыыларыгар” дьаһаллар ылыллыахтаахтарын туһунан эттэ.
Конфренция секцияларынан үлэлээтэ. Физкультура уонна спорт үлэлэрин ньымаларыгар саха спордун көрүҥнэрин хамсаныыларын-имсэниилэрин туттууга; өйү-санааны, эти-хааны иитии сүҥкэн оруолугар; дьоҕурдаах оҕолору, ыччаттары үлэни кэҥэтиигэ; спордунан дьарыктанааччылары медико-биологическай хааччыйыыга туһуланнылар.
Конференция үлэтин түмүгүнэн, институт студеннарын “наукаҕа чугаһатыыны көҕүлүүр”, физкультура үлэһиттэригэр, спорт инструктордарыгар “таһымы үрдэтии куурустарын” дириҥэтии, Уһук Хоту уонна Арктическай территорияҕа “доруобуйаны харыстыыр технологиялары” киллэриилэр тустарынан дьаһаллар Резолюцияҕа киллэрилиннилэр. Физическэй культура уонна спорт нэһилиэнньэ доруобуйатыгар улахан туһалааҕа бэлиэтэннэ.
Чурапчы государственнай институтугар ыытыллыбыт научнай-практическай конференция үрдүк таһымҥа ааста. Дьаһалталар, физкультура уонна спорт үлэһиттэрин иннилэригэр нэһилиэнньэни кытта үлэлииргэ дьоһун соруктар ылылыннылар. Россия уонна тас дойдулар үрдүк үөрэхтэрин кыһалара салгыы ыкса ситимнээхтик үлэлиэхтэрэ, уопуттарынан атастаһыахтара. Конференция кыттыылаахтара институт салалтатыгар махтанан тарҕастылар.
Баһылай Посельскай
