Тустууну Виталий Петрович Спиридонов – Бэллэкэ мындыр өйүнэн толкуйдаан таһаарбыта. Сатабыллаах салайааччыбыт, күндү киһибит төһө да биһиги кэккэбитигэр суох буоллар, кини суон сураҕа, албан аата бу хапсаҕайынан сирэйдэнэн, үйэлэргэ ааттана туруоҕа. Аан бастаан бу хапсаҕай 2016 сыллаахха ыытыллыбыта, онно Кырыкый бөҕөһө, Аан дойду кумахха тустууга чөмпүйүөнэ Стас Степанов кыайбыта. Иккис тустууну Саха сиригэр биллэр-көстөр хапсаҕайдьыт Увар Тимофеев ылбыта, үсүһү эмиэ кини. Уонна быйылгы Үс иилээх хапсаҕайы эмиэ Увар кыайан, алта убаһанан наҕараадаланан, чахчы ааттаах-суоллаах хапсаҕайдьыт бэрдэ буоларын бигэргэттэ, итэҕэттэ.
Быйылгы Үөһээ Бүлүү улууһун ыһыаҕа анаабыт курдук олус табылынна. Халлаан да туран биэрэн, дьон көҕө ордук түмүлүннэ. Саамай дьон сэҥээриитин уонна хайҕалын ылбыт хапсаҕайга муҥутуур кыайыылааҕы быһаарар күрэх туһунан истиһэннэр, нэһилиэктэртэн эрэ буолбакка, бэл өрөспүүбүлүкэттэн тиийэ кэлэн илэ харахтарынан күүстээх тустууктары биир түһүлгэҕэ көрдүлэр. Сүүрбэ биир нэһилиэк 21 убаһаны туруордулар. Итиэннэ Бэллэкэ кэргэнэ Люция Спиридонова кэргэнин үтүө аатыгар сүгүрүйэн, бастакы эргииргэ кыайтаран туораабыт бөҕөстөргө анаан сэрэбиэй быһыытынан биир убаһаны туруорда. Инньэ гынан, Түгэхтэй киэҥ-нэлэмэн алааһыгар барыта 22 тыыннаах убаһа оонньонно. Харчытыгар таһаардахха, бу күрэххэ барыта 1 мөлүйүөн 50 тыһыынча солкуобай суумалаах бириис турда.
Күрэҕи Физическэй култуура уонна спорт туйгуна, Дүллүкү нэһилиэгин баһылыга Егор Николаев иилээн-саҕалаан ыытта, кылаабынай судьуйанан Өргүөт оскуолатын дириэктэрэ, СӨ спордун маастара Юрий Павлов, судьуйаларынан: Хоро филиалын хапсаҕайга тренерэ Семен Еремеев, оҕо спортивнай оскуолатын тренерэ Михаил Егоров, хапсаҕайга спорт маастара, үөрэҕирии туйгуна, Дүллүкү филиалын тустууга тренерэ Илья Мордовской үлэлээтилэр. Сэкиритээринэн хапсаҕайга спорт маастара, физическэй култуура уонна спорт, итиэннэ үөрэҕирии туйгуннара, СӨ үтүөлээх тренерэ, оҕо спортивнай оскуолатын дириэктэрэ Павел Уйгуров үлэлээтэ.
Кимнээх кытыннылар?
Хапсаҕай быраабылатын быһыытынан баһылык ханнык баҕарар бөҕөһү туһуннарара көҥүл буолан, Өрөспүүбүлүкэҕэ аатырар, киэн туттар бөҕөстөрбүт кэлэн туһуннулар. Ол курдук, успуорт маастардара Увар Тимофеев (Ороһу), Былатыан Саабынап (Үөһээ Бүлүү), Рустам Прокопьев (Боотулуу), Сэмэн Тимэппиэйэп (Далыр), Афанасий Матвеев (Бүлүү улууһа), Кузьма Сивцев (Нам улууһа), Василий Афанасьев (Ньурба улууһа), Иван Сергеев (Дүллүкү), Степан Пахомов (Сунтаар), Александр Румин (Нам улууһа), Дмитрий Донской (Харбалаах), Семен Федоров (Тамалакаан), Евгений Алексеев (Уус Алдан улууһа), Валерий Иванов (Хоро), Айхал Крылатов (Ороһу), итиэннэ күүстээх бөҕөстөр Егор Иванов (Дүллүкү), Айсен Егоров (Тамалакаан), Владислав Илларионов (Оҥхой), Гаврил Саввинов (Хоро), Борис Тарасов (Дүллүкү), Константин Копырин (Уус Алдан улууһа) курдук мээнэҕэ халбаҥнаабат, кыраҕа бүдүрүйбэт бөҕөстөр Үс ИИЛЭЭХ ХАПСАҔАЙ көбүөрүн киэргэттилэр.
Тумук хайдах буолла?
Бастакы эргииргэ хотторуу хомолтотун билэн убаһаларын илдьэн атын нэһилиэккэ баайан биэрдилэр:
Тамалакаан нэһилиэгэ – бөҕөһө Семен Федоров.
Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтэ — бөҕөһө Егор Иванов.
Өргүөт нэһилиэгэ — бөҕөһө Айсен Егоров.
Далыр нэһилиэгэ – бөҕөһө Сэмэн Тимэппиэйэп.
Быракаан нэһилиэгэ – бөҕөһө Афанасий Матвеев.
Сургуулук нэһилиэгэ – бөҕөһө Валерий Иванов.
Туобуйа нэһилиэгэ – Гаврил Саввинов.
Кэнтик нэһилиэгэ – Константин Копырин.
Үөдүгэй нэһилиэгэ – бөҕөһө Степан Пахомов.
Харбалаах нэһилиэгэ – бөҕөһө Дмитрий Донской.
Бастакы эргииргэ Маҥаас аатыттан киирбит Иван Сергеев бэйэтиттэн икки төгүл ыйааһыннаах бөҕөһү Валерий Иванову хайдах курдук көтөҕөн ылан охторбутун көрбүккүт да, истибиккит да буолуо! Дьэ, кыраһыабай хапсыһыы! Элбэҕи эрэннэрэр эдэр бөҕөс тахсан эрэриттэн үөрэбит.
Иккис эргиир иккилии убаһалаах нэһилиэктэр икки ардыларыгар саҕаламмыта. Баһылыктар көбүөр ортотугар киирэннэр хастыы убаһаҕа киирсэллэрин быһаарсан, илии охсуһан тахсыбыттара.
Иккис эргиир түмүгүнэн түһүлгэттэн туораатылар:
Балаҕаннаах нэһилиэгэ – бөҕөһө Айхал Крылатов.
Дүллүкү нэһилиэгэ – бөҕөһө Евгений Алексеев.
Оҥхой нэһилиэгэ – бөҕөһө Владислав Илларионов.
Хомустаах нэһилиэгэ – бөҕөһө Борис Тарасов.
Нам нэһилиэгэ – бөҕөһө Александр Румин.
Үһүс эргииргэ кыайтарыы, хотторуу абатын билбит нэһилиэктэр:
Боотулуу нэһилиэгэ – бөҕөһө Рустам Прокопьев.
Ньурба улууһа – бөҕөһө Василий Афанасьев.
Маҥаас нэһилиэгэ – бөҕөһө Иван Сергеев.
Төрдүс эргииргэ Хоро нэһилиэгин бөҕөһө Былатыан Саабынап Увар Тимофеевтыын туһуннулар, уолаттар хайалара да аатырбыт, уопуттаах спорт маастардара, туох баар сатабылларын бары туһанан, чаҕылхай тустууну көрдөрбүттэрин түмүгэр, үс очукуо хомунан, Увар кыайыылаах тахсан, финалга Аан дойду кылаастаах спорт маастара Кузьма Сивцевтыын хапсыһар чиэскэ тигистэ.
ФИНАЛ. Кыайыылааҕы быһаарар хапсыһыыга барыта 9 убаһа оонньонно. Манна Мэйик нэһилиэгин баһылыга Михаил Хаччагаев (бөҕөһө Кузьма Сивцев) уонна Ороһу нэһилиэгин баһылыга Анатолий Антонов (бөҕөһө Увар Тимофеев) убаһаларын сэртипикээтин хаһан да ыыппаттыы тутан тураллара – күрэх тыынын эбии сытыырхатта. Өрөспүүбүлүкэҕэ сураҕырар бөҕөстөр тустуулара элбэх ыһыылаах-хаһыылаах буолла. Өрө тыыппалаах, күүс-сэниэ бараныылаах киирсиини дьон сүһүөҕэр туран көрдө. 5 мүнүүтэлээх киирсии түмүгэр, Увар Тимофеев утарсааччытын үс төгүл көбүөр таһыгар таһааран, кыайыылаах аатын үһүс төгүлүн сүктэ! Итиэннэ бэйэтин 5 убаһатын кытта Михаил Макарович биир убаһатын эбинэн, уопсайа 6 убаһаны көбүөртэн илдьэ баран дьоллонно!
Спиридоновтар дьиэ кэргэттэрэ туруорбут убаһалара кимиэхэ тигистэ?
Бастакы эргииргэ туораабыт 10 бөҕөс сэрэбиэйгэ кытыннылар. Маныаха бөҕөстөр бэйэлэрэ сэрэбиэйи тартылар. Бааттаах илиилээх Кэнтик бөҕөһө Константин Копырин убаһаны тардан, Люция Спиридонова илиититтэн убаһа сертификатын тутан, үөрүүтүн өрөгөйө ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
Виталий Петрович – Бэллэкэ кэргэнэ Люция Спиридонова:
— Дьон-сэргэ таптаан, анаан-минээн мустан көрөр Үөһээ Бүлүү ҮС ИИЛЭЭХ ХАПСАҔАЙА биһиги, үөһээ бүлүүлэр ыһыахпыт саамай кэтэһэр тэрээһиммит буолар. Нэһилиэк баһылыктара күүстээх бөҕөстөрү аҕалан күөн көрүһүннэрбиттэрэ тустууну киэргэттэ, дьон-сэргэ сөҕө-махтайа көрдө. Саха тустуук уолаттара маладьыастар! Кэргэним Виталий Петрович – Бэллэкэ улуус култууратын Департаменын салайааччытынан үлэлии сылдьан, өссө туох саҥаны, сонуну киллэрэн, дьон сынньалаҥын тэрийбит киһи диэн санааттан бу хапсаҕайы толкуйдаабыта. «Ама, хайдах биир нэһилиэк биир убаһаны туруорбат буолуой?!», — диирэ. Уонна бу тэрээһин барыта сахалыы тыынынан барыахтаах, бөҕөстөрү эһэ тириитинэн сабан, түөрт өттүттэн уолаттар арыаллаан күпсүүр, барабаан тыаһынан доҕуһуолланан түһүлгэҕэ киллэриэхтээхтэр, онтон баһылыктар түһүлгэҕэ сахалыы таҥастаах, иннилэригэр толору сахалыы астаах эһэ тириитигэр олороллоро баһылыктар чыыннарын өссө үрдэтиэ этэ диирэ. Өр толкуйдаан баран, Владимир Поскачиҥҥа, Николай Николаевка, Семен Михалевка бу толкуйун эппитин сэҥээрэннэр, ыһыахха бу хапсаҕайы тэрийиэххэ диэн дьаһалта мунньаҕар сүбэлэстибит диэн үөрэн кэпсээбитэ. Бастакы Үс иилээх хапсаҕай дьон сэҥээриитин ылбытын, үөһээ бүлүүлэр барахсаттар саҥа хапсаҕайы толкуйдаан, айан тэрийбиттэр диэн сураҕы интэриниэттэн, хаһыаттан истэн-билэн, олуһун диэн үөрбүтэ. Кэргэним барахсан ыарахан ыарыыттан күн сириттэн күрэниэҕиттэн, кини аатын үйэтитээри, дьиэ кэргэним аатыттан үһүс сылбын убаһа бириис туруордум. Аҕа баһылыкпыт Владимир Семенович дьон-сэргэ ортотугар Үс иилээх хапсаҕайы сурукка-бичиккэ киллэрэн, Спиридонов Виталий Петрович аатынан БЭЛЛЭКЭ ҮС ИИЛЭЭХ ХАПСАҔАЙА диэн ааттыахпыт диэбитигэр наһаа үөрдүбүт, долгуйдубут, махтана иһиттибит. Үөһээ бүлүүлэр өрүү маннык түмсэн, саҥаны, сонуну айа-тута сылдьарбытыгар баҕарабын!
Аан дойду кылаастаах спорт маастара Кузьма Сивцев:
— Күрэх тэрээһинэ оһуобай, Үөһээ Бүлүү хапсаҕайа аар-саарга аатырарын бу түһүлгэ өссө биирдэ бигэргэттэ. Тустуук табаарыстарым дойдуларыгар кэлэммин, кинилэри кытта күөн-көрсөн, ситиһиилээхтик туһуннум дии саныыбын. Олохпор Увардыын иккитэ туһуннубут да, билиҥҥитэ охторо илик күүстээх бөҕөһүм буолар. Үс төгүл кыайаммын, үс убаһаланным, онон үөрүүм муҥура суох.
Кыайыылаах Увар Тимофеев:
— Төрөөбүт төрүт сирим, тапталлаах дойдум сылаас тыына, дьонум-сэргэм эрэбилэ кыайарбар улаханнык көмөлөстө. Ол эрэн, саас ыраатар, эдэрдэр тахсаллар, тустууктар бары биир оҥочоҕо олорор дьон буоларбыт быһыытынан, хас кыайыыга үөрэбит, кыайтарыыга абарабыт-сатарабыт. Доҕорбор, убайбар Былатыаҥҥа күрэх түһүлгэтин киэргэппитигэр улаханнык махтанабын. Сэрэйдэххэ, бу састаап бары куустуспутунан Дьокуускай куорат ыһыаҕар барабыт, онно массыына бириистээх тустууга күөн көрсүөхпүт.
Саамай күүстээх, сымса, тыыппалаах бөҕөһү быһаарар сытыы, дуораһыйар дуорааннаах, үгүс көлөһүн тохтуулаах саха омук кутун туппут Үс иилээх Бэллэкэ хапсаҕайын көбүөрэ эһиил Үбүлүөйдээх сылын бэлиэтиэҕэ. Онно эрдэттэн тэринэн, дьаһанан, аатырар хапсаҕайбытын үрдүк таһымҥа ыытыахпыт. Сэрэйдэххэ, Сахабыт сирин аатырбыт бөҕөстөрө бары өҥ буордаах Түгэхтэй сирин алгыстаах түһүлгэтигэр түмүллэн, успуорт устуоруйатыгар хаһан да умнуллубат, чаҕылхай хапсыһыылары көрдөрүөхтэрэ!
Валентина ДОГОЮСОВА, «Үөһээ Бүлүү» хаhыат
