Спорт национальнай көрүҥнэригэр уонна хоту норуоттар оонньууларыгар «Сахаада-Спорт» Ассоциация (А.Н. Ким-Кимэн), өрөспүүбүлүкэ атах оонньуутугар Федерацията (А.А. Добрянцев), Ил Түмэн (Ю.М. Николаев), спорт министиэристибэтэ (Г.Р. Балакшин), «АЛРОСА» АК алмааһы атыылааһынынан дьарыктанар Дьокуускай куораттааҕы тэрилтэтэ (В.Б. Туласынов), «АЛРОСА» АК представительствотын директора (Б.В. Мордовской) хамыыһыйаҕа киирэн, аатырбыт кылыыһыты тиһэх суолугар атаарыы тэрээһинин салайдылар. Бырастыылаһыы Баһылай Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэргэ Киин «Модун» спортивнай комплекс саалатыгар буолла.
Истиҥ-иһирэх ахтыылары элбэх киһи оҥордо.
Василий Васильевич Николаев 1962 сыл бэс ыйын 10 күнүгэр Бүлүү куоратыгар төрөөбүтэ. Физиктэри, математиктары бэлэмнээн таһаарар Үөһээ Бүлүүтээҕи физматоскуоланы 1979 с., онтон СГУ физмат факультетын 1985 с. бүтэрэн, физика учууталын идэтин ылбыта. 1985-1987 сс. Бүлүүтээҕи оҕо спортоскуолатыгар дириэктэринэн; 1987-1989 сс. ЫБСЛКС уобаластааҕы кэмитиэтигэр спортивнай, обороннай-маассабай отделыгар инструкторынан; 1989-1990 сс. Эдьигээннээҕи комсомол райкомун 1 сэкэрэтээринэн, 1991-1992 сс. Эдьигээннэҕи физическэй культура уонна спорт кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн; 1992-1997 сс. «Туймаада-Даймонд», «Саха-Даймонд» алмааһы кырыылыыр тэрилтэҕэ, 1997 сылтан олоҕун тиһэх күннэригэр диэри «АЛРОСА» АК алмааһы атыылыыр Дьокуускайдааҕы тэрилтэтигэр үлэ харыстабылыгар специалиһынан, кылаабынай инженеры солбуйааччынан үлэлээбитэ.
Сахалыы атах оонньууларыгар уонна хотугу многоборьеҕа Саха АССР уонна РСФСР спордун маастара, чэпчэки атлетикаҕа ССРС спордун маастарыгар кандидат. Спорт национальнай көрүҥнэригэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун бочуоттаах маастара. Ресубликанскай категориялаах судьуйа.
Василий Николаев ХХ үйэҕэ саамай ыраах ыстаныылары оҥортоон саха норуотун сөҕүүтүн-махтайыытын ылбыта. Сөҕүмэр рекордары олохтообута. Ол курдук, кылыыга 45 м 29 см, ыстаҥаҕа 44 м 28 см кыырайталаабыта, үс көрүҥ түмүгүнэн биир күрэхтэһиигэ 126 м 58 см көрдөрбүтэ. Куобахха бастыҥ көрдөрүүтэ 38 м 04 см. Кылгас сиргэ күүскэ сүүрэр быһый атахтааҕынан биллэрэ: 30 м - 3,8 сөк., 60 м – 6,8 сөк., 100 м – 10,9 сөк. кэлитэлиирэ, үстэ төхтөрүйэн ойууга бастыҥ көрдөрүүтэ – 14 м 46 см. Саха сирин норуоттарын IХ (1982с.), Х (1986с.) Спартакиаларын; Баһылай Манчаары 1983, 1985, 1987 сс. Спартакиадаларын; 1984, 1988 сс. Саха сирин Тыатын сирин спортивнай оонньууларын абсолютнай чөмпүйүөннэрэ; үс көрүҥ түмүгүнэн Баһылай Манчаары Спартакиадатын икки төгүллээх үрүҥ көмүс призера; 1986 сыллаахха Дьокуускайга ыытыллыбыт Саха сирин норуоттарын Спартакиадатыгар уонна 1987 сыллаахха Аммаҕа баһылай Манчаары Спартакиадатыгар кылыыга, ыстаҥаҕа, куобахха үһүөннэригэр бастаталаабыт Саха сиригар атах оонньуутун историятыгар биирдэ эмэ кэлэн ааһар сэдэх ойооччу. 1981-1990 сс. кылыыга аҕыс төгүл, ыстаҥаҕа сэттэтэ, куобахха икки төгүл бастаталаабыта. Сахалыы атах оонньууларыгар, уһуну ойууга уонна үстэ төхтөрүйэн ойууга Дальнай Восток уонна Сибиир элбэх төгүллээх чөмпүйүөнэ. Уһуну ойууга өрөспүүбүлүкэ рекордсмена (7 м 21 см).
Кэлин сүүрбэ сыл үлэлээбит алмааһы кырыылыыр тэрилтэ кэллэктиибигэр ирдэбили сатабыллаахтык туруоран, доруобуйа харыстабылын, научнай-чинчийэр тэрилтэлэри кытта ыкса үлэлэһэн, үлэ усулуобуйатын чэпчэтиигэ, үлэһиттэр чэпчэтиилэринэн туһаныыларын туруорсан, ону ситиһэн, инструктажтары, бэрэбиэркэлээһиннэри, систиэмэлээхтик ыыппытын түмүгэр үлэһиттэр ортолоруттан производство салааларыгар көтүмэх сыһыаннар, эчэйиилэр таһаарыллыбатылар.
Үлэлиир коллективыгар, өрөспүүбүлүкэҕэ, үлэ, общественнай олох бары эйгэлэригэр убаастабылынан туһанан, баһылаан-көһүлээн, былаһын тухары физкультураны уонна спорду өрө тутан, лидер быһыытынан билиниллэн сырытта.
Үтүө суобастаах, эппиэтинэстээх үлэлэрэ билиниини ыланнар, сыаналананнар, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Президенин, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай мунньаҕын (Ил Түмэн), өрөспүүбүлүкэ Профсоюзтарын Бочуотунай грамоталарынан, «Гражданскай килбиэн» бэлиэнэн, «АЛРОСА» АК Президенин Махтал Суругунан биһирэммиттэрэ. Бүлүү куоратын уонна Бүлүү улууһун Бочуоттаах олохтооҕо.
Василий Николаев саха норуотугар биллэр аат.
Киһи аймах хайа да бэйэлээх үрдүк көрдөрүүлэрэ тупсарыллар аналлаахтар. Аар-силик айылҕабыт оннук айбыт. Орто Дойдуга ким-туох барыта уларыйа, үүнэ-сайда, өрүс, үрэх дохсун сүүрүгүнүү устан ааһар. Дьоро түгэннэр күн чаҕыл утаҕыныы күлүм гынан бараллар. Оннук үөрүүлээх, дьоллоох түгэннэр киһи хараҕар сүппэттии, хаартыскаҕа дьүһүйбүттүү хатаналлар.
Атах оонньуутугар 1960-1970 сыллардаахха Ньурба ыччата Николай Санников кылыыга, ыстаҥаҕа, куобахха киһи эрэ сөҕөр-махтайар, итэҕэйбэт олус үрдүк кирбиилэрин ылаттаан, өтөр-наар тупсарыллыбат рекордары оҥортообута. Чахчы, үйэни уҥуордуур олуктаах ойуулар этилэр. Утарсааччыларын таһыччы хааллартыыра. Дьааҥы кылыыһыта Иван Гороховтан ураты Николай Санниковка чугаһыыр кылыыһыт суоҕа. Дьон бу икки кылыыһыт илин-кэлин түсүһэллэрин көрөөрү, «бу сырыыга хайалара кыайарын» билээри түрбүөннээх түһүлгэлэргэ тоҕуоруһа мусталлара. Олох хаамыытын ирдэбилинэн, үтүктүспүт курдук, рекордар уончалыы сыл буола-буола тупсарыллан иһэллэрэ саныырга үчүгэй. Санников рекортарын Василий Николаев, Николаев рекордарын ХХI үйэ саҕаланыытыгар Кэбээйи талааннаах ыччата Сергей Кривошапкин, Кривошапкин рекордарын талааннаах ыччаттар, Ньурбаттан Виталий Васильев, Мэҥэттэн Юрий Гаврильев, Тааттаттан Андрей Васильев, Хаҥаластан Егор Филиппов эр-биир тупсартаатылар. Көрдөрүүлэр аны да тупсарыллыахтара, саҥаттан саҥа ааттар кэлэн иһиэхтэрэ турдаҕа.
Инникигэ дьулуһуу, хамсааһын баара үөрдэр, астыннарар.
Хайа да кэм ыччата үүнэр-сайдар аналлаах.
70-с сыллар бүтүүлэригэр атах оонньуутун сэҥээрээччилэр ортолоругар Бүлүүгэ «тыаһы» таһаарыан сөптөөх кылыыһыт ыччат үөскээбит диэн сурах тарҕаммыта. Бүлүү аҕыс кылаастаах 1 № оскуолатыгар үөрэнэр Вася Николаев тэҥ саастыылаахтарыттан эт-сиин өттүнэн таһыччы сайдыылаах этэ. Бары хамсаныылаах, сүүрэр-көтөр, тустан хадьыктаһар көрүҥнэргэ лаппа баһыйталыыра. Иккис кылааска спортивнай гимнастикаҕа иккис миэстэни ылан бастакы грамотатын дьиэтигэр аҕалан дьонун үөрдүбүтэ. Бэһис-алтыс кылаастарга көҥүл тустууга уонна хапсаҕайга, дуобакка, ГТО-ҕа, чэпчэки атлетикаҕа, остуол тенниһигэр оройуонугар бастаабыта. Кыайбата, сатаабата диэн суоҕун кэриэтэ этэ. Урутаан эттэххэ, оннооҕор, боксаҕа ураты дьоҕурдааҕа. Маастар да буолуон сөбө. «Бүлүү Боотур» курдук сахалыы многоборьеҕэ тэҥнээҕэ суоҕа. Эргиччи дэгиттэр уолан этэ. Уустук дриблиннэри оҥортуур бастыҥ техникалаах футболист быһыытынан эмиэ биллэрэ. Үлэлээбит коллективтарын футболга, волейболга үгүстүк кыайыыга таһаартаабыта.
Физкультура учуутала Василий Николаевич Николаев айылҕаттан дьоҕурдаах уолу бэлиэтии көрөн, анаан-минээн эрчийэрэ. Онон, маҥнайгы тренерэ Василий Николаевич Николаев. Оҕону эргиччи сайыннарар чэпчэки атлетика, баскетбол, тустуу, туризм секциялара хото үлэлииллэрэ. Спортивнай сааланы быыкаайык диэн мыыммакка, туох-ханнык усулуобуйа баарынан оҕолор үөрэ-көтө дьарыктаналлара. Маныаха физрук Василий Николаевич көҕүлээһинэ, эрчимэ, тэрийэр дьоҕура оҕолор спордунан умсугуйан, улахан дуоһуйууну ылан дьарыктаналларыгар олугунан буолбуттара.
Бииргэ үөрэнэр оҕолорун спорка угуйбута.
Спорт үгүс көрүҥнэригэр оскуола хамаандата бастыыр буолбута. Вася Николаев кыттар көрүҥнэригэр куруутун кыайталыыра. Оннооҕор, үрдүкү кылаас уолаттарын баһыйталааннар үөрэллэрэ-көтөллөрө. Точнай предметтэргэ дьоҕурдаах буолан, тохсус-онус кылаастарга Үөһээ Бүлүүтээҕи физмат оскуолаҕа ылыллыбыта. Норуот учуутала Михаил Андреевич Алексеевка үөрэммитэ. Предметнэй олимпиадаларга ситиһиилээхтик кытталларын таһынан, саамай спортивнай кылаас аатын ылбыттара. Көҥүл тустууга Тарскайга бастаабыта. Баскетболга саамай элбэх мээчиги киллэрэрэ. Түргэн, сылбырҕа буолан таба туттарбат этэ. Ол эрээри, ордук, атах оонньуутун сөбүлээбитэ. Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар атах оонньуутугар Баһылай Манчаары Спартакиадатыгар оҕолорго абсолютнай чөмпүйүөнүнэн буолбута, кылыыга улахан дьоҥҥо миэстэлэспитэ. Тохсус кылааска маастар аатын ылбыта. Уон тоҕус сааһыгар кылыыга уонна ыстаҥаҕа улахан дьону кыайталаабыта.
Василий Николаев уһулуччулаах атах оонньооччу буола тыыллан-хабыллан тахсыыта студенныыр сылларыгар этэ. Спортивнай олоҕор тосту уларыйыылар кэмнэрэ этэ. Маҥнай утаа, соҕуруу куоракка физмат институтугар үөрэнэ сылдьан, ычаттар ыһыахтарыгар атыттар хонууга 36 м ойо сырыттахтарына 42 м кылыйан соһуппута. Онно эрчиллибит тренерэ чэпчэки атлетикаҕа ССРС маастарын толоруо этэ диэн эппитэ. Василий иккис курска Дьокуускайга көспүтүгэр.
Саха государственнай университетыгар өрөспүүбүлүкэ Саха АССР үтүөлээх тренердэрэ Гаврил Гаврильевич Сивцев уонна Валерий Пантелеймонович Кочнев илиилэригэр киириэҕиттэн «сулустаах чааһа» саҕаламмыта. Василий Николаев атах оонньуутунан эрчиллиитин методикатыгар тосту уларыйыылар киллэриллибиттэрэ. Дьарыктаныы теориятын дириҥник иҥэриммитэ. Ыстаныы техникатын, көрдөрүүлэрин тупсарыы ньымаларын баһылаабыта. Штанганан күүһү-уоҕу хачайдааһын, ыарахан ыйааһыннаах снарядтарынан эриллэ-мускулла хамсаныылар, уопсай эт-хаан туругун сайыннарыыга болҕомто туһаайыллыбыта. Түргэн тэтимнээхтик сүүрэн кэлэн тэбинии, сүүрүү, ойуу анал упражнениеларын элбэхтик оҥороллоро. Дьарыктарын сыллааҕы кэрчиктэргэ үллэрэн, кыһынын күүс былчыҥнарын, сааһын сүүрэн, ойон, сайынын чыпчаал турукка киирэргэ суоттааллара. Итинник систиэмэлээх, утумнаах дьарык, биллэрин курдук, сүрүн сыалы-соругу толорууга тиэрдибитэ.
Василий Николаев айар дьоҕурдаах новатор ойооччу этэ. Онуоха мындыр толкуйа, ааҕара-суоттуура, кытаанах эр санаата көмөлөһөллөрө. Эрчиллии үгэнигэр саҥа хамсаныылары туттара. Киһини сэргэҕэлэтэр ураты этиилэрдээҕэ. Талаан, дьоҕур тиритэ-хорута күүстээх үлэттэн, баҕа санааттан кэлэрин үрдүк көрдөрүүлэринэн толору итэҕэппитэ.
Барыта эриэ-дэхси буолбатаҕа. «Спартак» общество бэрэстэбиитэллэрэ диэннэр кыайыылар ааҕыллыбакка, кэккэ спортсменнар пьедесталга ыҥырыллыбатах, тахсыбатах, өйдөммөт кэмнэрэ бааллара. Ол кэм Василий Николаевы эмиэ тумнубатаҕа. Атах да оонньуута куруутун өрө тутуллубат этэ. Ол үрдүнэн, уһулуччулаах атах оонньооччу дьонун-сэргэтин сөхтөрбүт ситиһиилэрэ үгүстэр, таах хаалбатылар.
Саха төрүт оонньууларын, саха спордун уос номоҕор киллэрбит атах оонньооччу Василий Николаев хайдахтаах курдук туостан туоһу куоһарталаан кыраһыабайдык кылыйан кыырайарын, чэпчэкитик күөрэйэн ыстаҥалыырын, куобахтыырын, түргэнник сүүрэрин, уһуну ойорун, үстэ төхтүрүйэн ыстанарын биһиги харахпытыгар күн бүгүн бу баардыы көрөбүт.
Үйэ сүдү кылыыһыта Василий Николаев тыыннаах уобараһа үгүс көлүөнэ ыччаттарга холобур буолан спорка угуйа-ыҥыра туруоҕа!
Бэлэхтэммит кэрэ түгэннэр умнуллубаттар! Саха норуота мэлдьитин махтана туруоҕа!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
