Саастарынан биэс бөлөххө хайдыһан, тренердэрдиин, төрөппүттэрдиин, дуобаччыт оҕолордуун тыһыынчанан оҕо-аймах, улахан дьон дуобат-саахымат киинигэр уонна Оҕо дыбарыаһын Карпов оскуолатыгар биэс күн устата, сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри иккилии-үстүү этээһинэн тобус-толору киһи муһунна. Күрэхтэһии сыала-соруга олунньуга буолар Россия күрэхтэһиитигэр бастыҥнары сүүмэрдээһин.
Гроссмейстердэр кэтээн көрдүлэр
Тэрээһинэ чуолкай буолан, оонньуулар графиктара, расписаниелара, регламеннара тутуһулланнар, күрэхтэһиилэр бэркэ аастылар. Уопуттаах судьуйалар буккууру, мөккүөрү таһаартарбатылар. Балаһыанньаларын быһыытынан биир оҕо биир программаҕа кытынна. Бастакы кылаастартан уон биирис кылаастарга диэри саастаах араас оонньуур таһымнаах, спорт маастардара, маастарга кандидаттар, бастакы уонна маассабай разрядаахтар, Россия, Европа, аан дойду чөмпүйүөннэрэ, призердара бааллар.
Күрэхтэһии үөрүүлээхтик аһыллыытыгар эдэр дуобаччыттары эҕэрдэлээн киирии тылы спорт миниистирин солбуйааччы Александр Бугаев өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин үгүс араҥата дуобат оонньуутун себулууллэрин уонна бу спорт көрүҥэ оҕолору иитиигэ суолтатын бэлиэтээтэ. Бөлөхтөрүгэр бастаабыт оҕолор Саха сирин спортивнай чиэһин көмүскээн Россияҕа бастыыр иһин күрэхтэһиигэ кыттыахтара”- диэтэ. Өрөспүүбүлүкэ дуобатын федерациятын президенэ, аан дойду дуобатын федерациятын вице-президенэ Владимир Птицын спортивнай событиеларынан баай сыл кэлбитин, элбэх кыттааччы баарын, элбэ буолуу күүс көстүүтэ буоларын, урукку дуобаччыттары саҥа көлүөнэ солбуйуохтааҕын, тахсан иһиэхтээхтэрин, бүгүҥҥү дуобаччыт оҕолортон инники сайдыы тутулуктааҕын, дуобат суолтатын, күрэхтэһиигэ кэлбит оҕолору, кинилэри салайан бүөбэйдээн аҕалбыт улуустар бэрэстэбиитэллэрин, тренердэри, төрөппүттэри эҕэрдэлээн, махтанна. Күрэхтэһии сүрүн судьуйата, норуоттар икки ардыларынааҕы арбитр, Бүтүн Россиятааҕы категориялаах судьуйа Гаврил Винокуров күрэхтэһии хаамыыта хайдах буолуохтааҕын билиһиннэрдэ.
Спорка солбугу бэлэмниир өрөспүүбүлүкэ киинин дириэктэрин солбуйааччы Александр Платонов, өрөспүүбүлүкэ дуобакка федерациятын толорооччу дириэктэрэ, аан дойду түөрт төгүллээх чөмпүйүөнэ Николай Стручков, өрөспүүбүлүкэ дуобакка федерациятын вице-президенэ Юрий Никифоров, саахымат-дуобат киинин дириэктэрэ Алексей Бурнашев, өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ, сахалартан бастакы гроссмейстер Александр Азаров күрэхтэһии аһыллыытыгар кыттыыны ыллылар.
Дуобат курдук элбэх кыттааччылаах спорт маассабай көрүҥүн өрөспүүбүлүкэ спорка министиэристибэтэ (Григорьев И.Ю.), үөрэххэ министиэристибэтэ (Егоров В.А.), дуобат федерацията (Птицын В.И.) тэрээһинигэр үлэлээбиттэрэ кэрэхсэбиллээх.
Аан дойду чөмпүйүөннэрэ, гроссмейстердар Александр Азаров, Гаврил Колесов, Андрей Федотов, Николай Стручков, Николай Гуляев кэлэн оҕолор оонньууларын кэтээн көрөннөр, оҕолорго да көстөннөр, дуобат бүгүҥҥү туругун, инники кэскилин быһаарсарга төһүүнэн буолаллара саарбахтаммат.
Төрөппүттэр кыһамньылара
Дуобаччыт оҕолор бука бары миэстэлэрин булуммуттарын кэннэ, илии тутуһан, дуобат чаһыылара баттанан, холбоноллорун кытта, маҥнайгы хаамыылар оҥоһуллубутунан бардылар. Кыраларыттан улаханнарыттан тутулуга суох хас биирдии түһүүнү сурунан истилэр. Суруна, бэлиэтэнэ үөрэммиттэр. Кыргыттар, уолаттар тус-туһунан оонньууллар. Тиэтэйбэккэ, толкуйдаан, бэриллибит бириэмэлэрин тутуһан оонньууллар. Кыра оҕолор боччумураллара, ааҕаллара-суоттууллара көрөргө үчүгэй. Онуоха анаан-минээн дьарыктанан кэлбиттэрэ биллэр.
Сүүһүнэн оҕолор оонньуу олорор саалалара уу-чуумпу. Судьуйалар эрэ хаамсаллар. Төрөппүттэр, эһээлэр-эбээлэр көрүдүөрдэргэ долгуйа кэтэстилэр. Илдьэ кэлбит өйүөлэринэн оонньоон бүтэн тахсар оҕолорун аһаталлар, уу-чэй иһэрдэллэр, салгыы оонньуулларыгар сэниэ киллэрэллэр.
Күрэхтэһии аата күрэхтэһии. Утуу-субуу хотуһан, ким үчүгэй бэлэмнээҕэ сыыйа биллэн барда. Иһитиннэрии-биллэрии оонньуулар кэнниттэн тута тахсан, ыйанан иһэр. Классическай программаҕа саамай чаҕылхай көрдөрүүнү Горнайтан Кристина Захарова тоҕуста оонньоон тоҕуста кыайан ситистэ. “Түргэн оонньууга” Дьокуускайтан Дайаана Алексеева үчүгэйдик иһэр диэн буолла. Үгүстэр очколара тэҥ.
Кристина Захарова аҕата Егор Дмитриевич Захаров Бэрдьигэстээх оҕо спорт оскуолатын дириэктэрэ, атах оонньуутугар спорт маастара. Салайааччы уонна төрөппүт быһыытынан оҕолору аҕалтаабыт: “Оҕолор таһымнара тэҥ. Сүрдээх сытыы оонньуулар буола тураллар. Горнайга дуобакка үтүө үгэстэрдээх улуус. ССРС спордун маастара Семен Исаков үгүс көлүөнэ дуобаччыттары иитэн таһааран, аныгы көлүөнэ дуоба салгыыр, сайыннарар. Тренердэр Степан Заровняев, Степан Колодезников оҕолору дуобакка уһуйаллар. Төрөппүттэри кытта бииргэ алтыһыыттан, утумнаахтык дьарыктааһынтан тренер үлэтэ улахан тутулуктаах. Кыыспын Кристинаны детсад эрдэҕиттэн бииргэ дуобаттаан, онтон улаханнык биһирээбитэ, билигин спорт оскуола иитиллээччитэ. Былырыын Россияҕа тэҥ саастыылаахтарыгар бастаабыта. Оҕо дьоҕурун тренердэр эрэ сайыннараллар. Быйыл сылбыт ситиһиилэринэн саҕаланна. Михайлов Арсен, Алгыс миэстэлэстилэр. Хотторууттан сынтарыйбакка дьарыктаннаҕына оҕо сайдар”.
Бэлэмнээхтэр кыайыылары ситистилэр
Классическай, “түргэн”-блиц, “чаҕылҕанныы түргэн” программалар үһүөн үс сүүсчэкэлии кыттааччылардаахтар. Күннэтэ атын-атын оҕолор кэлэллэр.
Биэс күннээх оонньуулар түмүктэринэн бастаатылар:
“Чаҕылҕанныы түргэҥҥэ” 9 диэри саастаахтарга Захарова Кристина (Горнай), Винокуров Олег (Хаҥалас), 10-11 сс. Попов Коля (Дьокуускай), Николаева Сайаана (Дьокуускай), 14-15 сс. Говоров Проня (Мэҥэ Хаҥалас);
“Түргэҥҥэ” 9 саастаахтарга Заровняева Надя, Макаров Эрчим (Дьокуускай); 10-11 сс. Ковров Кирсан (Дьокуускай), Саяника Кондратьева (Үөһээ Бүлүү); 14-15 сс. Бушуев Айаал (Дьокуускай), Алексеева Дайаана (Дьокуускай), 16 саастаахтарга Большакова Алена (Дьокуускай), Константинов Ариан (Чурапчы);
“Блицкэ” 16-17 сс. Федорова Тунаара (Дьокуускай), Александр Алексеев (Дьокуускай), 18-20 сс. Павлов Максим (Дьокуускай), Ирина Птицына (Дьокуускай);
“Классикаҕа” 14-15 саастаахтарга Протопопова Айыына (Дьокуускай), 16 сс. Сандаара Апросимова (Дьокуускай), Алексей Большаков (Дьокуускай) кыайыылары ситистилэр.
Республиканский лицей-интернат 5-с кылааһын үөрэнээччитэ, маастарга кандидат Дайаана Алексеева үөрүүтүн кытта үллэһиннэ:
- Уопсайа тоҕус туур буолбута. Онно “Молниеноснай” программаҕа иккитэ тэҥнэспитим уонна барытын кыайдым. “Классикаҕа” оонньооммун иккистээн хаалбытым. “Блицкэ” эмиэ бастаатым. Саамай күүстээх Айыына уонна бары күүстээхтэр. “Классикаҕа” Иринаҕа хотторон хаалбытым. Тренерим Иван Олегович Павлов. Алтыс сылбын дуобаттыыбын. Саамай улахан ситиһиим Турция Измир куоратыгар буолбут аан дойду күрэхтэһиитигэр бастаабытым. Дуобакка киһи толкуйдуурга, ааҕар буоларга үөрэнэр уонна киһиэхэ бэйэтигэр үчүгэй буоллаҕа дии. Дьиэбитигэр эмиэ дуобаттыыбыт, аҕам Петр Николаевич бастакы разрядтаах, миигин дуобакка аҕам аан бастаан дьарыктаабыта, дуобат оскуолатыгар аҕалбыта. Бастаан кини кыайар этэ, билигин мин кыайабын!
Ордук үчүгэйдик Дьокуускай, Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Хаҥалас, Үөһээ Бүлүү, Нам, Ньурба, Чурапчы оҕолоро күрэхтэстилэр, миэстэлэргэ тигистилэр.
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ, Sportyakutia.ru
