Н.Н. Тарскай кэриэһигэр Саха сирин чемпионатын түөрт төгүллээх чөмпүйүөнэ, алта төгүллээх үрүҥ көмүс, үс төгүллээх боруонса призера, Дальнай Восток, Сибиир чөмпүйүөнэ, 1997 сыллаахха Римҥэ аан дойду ветераннарын чөмпүйүөнэ. Норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа, педагогическай наука кандидата, Уус-Алдан улууһун ытык олохтооҕо Николай Николаевич Рожин үбүлүөйдээх 75 сааһын томточчу туолла.
Чэриктэйтэн силис тардан
Николай Николаевич Рожин 1949 сыллаахха сэтинньи 11 күнүгэр Уус-Алдан Чэриктэйигэр тоҕус оҕолоох дьиэ-кэргэҥҥэ иккис оҕонон төрөөбүтэ. Чэриктэй аҕыс кылаастаах оскуолатын бүтэрэр сылыгар Иван Степанович Охлопковка тустуунан дьарыктаныытын саҕалаабыта. Дүпсүн орто оскуолатыгар тиийэн биир кылааска үөрэнэр Николай Семенович Ушницкай көҕүлээн тустуутун салҕаабыта. Сарсыарда аайы 6 чааска сэрээккэлээн, этэ-сиинэ чиҥээбитэ, төлөһүйбүтэ. 9 кылааска Уус-Алдан оройуонун үөрэнээччилэрин спартактадаларыгар 18 диэри саастаах уолаттарга 65 кг тустан бастаабыта уонна абсолютнай чөмпүйүөн үрдүк аатын ылан тустуохха сөп эбит диэн бөҕөх санаа үөскээбитэ.
Коркиҥҥа
Орто оскуола кэнниттэн Хабаровскайга физкультура институтугар киирбитэ. Үтүөлээх тренер Дзантемир Зангиев илиитигэр киирбитэ. Институту бүтэрэригэр 1972 сыллаахха Дьокуускайга Бүтүн Сойуустааҕы турнирга саха маастардарын кыайталаан иккис буолбутун көрөн, Дмитрий Петрович Коркин Чурапчы спортивнай оскуола-интэринээтигэр тренердэтэ ыҥырбыта. Чурапчы сэлиэнньэтигэр икки сиринэн сүүрэ сылдьан тренердээбитэ. Аллара “Софронов” саалатыгар оҕолору эрчийбитэ. Кэлин биллиилээх спорт маастарын, үтүөлээх тренер буолбут Кирилл Николаевич Захаровы ылан дьарыктаабыта. Үөһэ оскуола-интэринээккэ эмиэ оҕолору эрчийэрин быыһыгар Дмитрий Петровичка дьарыктаммыта. Элбэхтик кросстуура, тустуу албастарын чочуйаллара. 74 – 80 кг тустар буола модьураабыта. Чурапчы аатыттан тустан Тарскай чемпионатыгар иккис, Дьокуускайга “Урожайга” тиийэн үлэлээбит 1974 сылыгар Хаандыгаҕа бастакы миэстэлэри ылаттаабыта. Күүстээх бөҕөс буола тыыллыбыта-хабыллыбыта. Коркин тутуһан тустууну, хоннох аннынан киирэн быраҕыылары, табатык атахтыырга, көмүскэнэргэ, атахтата сылдьан тустууну, “стойкаттан” үөһэттэн тустуу ньымаларын сиһилии үөрэппитэ. Улуу тренергэ базовай техниканы, күүстээх дьарык “объемун” ылбыта. Николай Рожин бөҕөс уонна тренер, “играющий тренер” быһыытынан уратыларынан тустууну, үлэни таптыырыгар, эҥкилэ суох бэрээдэгэр, күннээҕи режими, дьиссипилиинэни кытаанахтык тутуһарыгар уонна иитиллээччилэриттэн ону ирдииригэр буолар. Маастар буолар булгуруйбат баҕа санаа, эрчим, күүс-уох, “мотивация” бааллара. 1973 сыллаахха Карагандаҕа Бүтүн Сойустааҕы 54 кыттааччылаах, аҥаардара спорт маастардардаах, Нуркен Абдиров турнирыгар иккис бириистээх миэстэлэнэн ССРС маастарын нуорматын толорбута.
Курбуһахха
Ити кэмнэргэ Уус-Алдаҥҥа өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр бөҕөс, тренер Наум Ермолаев ыарахан ыарыыттан олохтон туораабытыгар, биир дойдулаахтара Николай Николаевиһи кэлэн тренердииригэр көрдөһөн ыҥырбыттара. Тута сөбүлэһэн, Курбуһахха тренеринэн ананан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Алексей Ларионов, Иннокентий Бурнашов, Андрей, Герман Христофоровтар, Гаврил Окоемов оскуоланы бүтэриилэригэр спорт маастардарынан буолуталаабыттара. Ити, чахчы көрдөрүү, ситиһии этэ. 1980 сыллаахха Николай Николаевич бэлэмнээбит Уус-Алдан хамаандата аан-бастаан Тарскай чемпионатын кыайбыта.
Манчаары спартакиадаларыгар хапсаҕайга иккис-үһүс миэстэлэри ылаттаабыта. 1978 сыллаахха Дьокуускайга Саха АССР норуоттарын спартакиадатыгар 80 кг бастаабыта уонна абсолютнай чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта, Саха АССР спордун маастарынан буолбута.
Бастыҥ иитиллээччилэрэ Андрей Христофоров ССРС уолаттарыгар уонна ыччаттарыгар сүүмэрдэммит хамаандаҕа ылыллыбыта. Дойду киин куораттарга эрчиллэр-бэлэмнэнэр түмсүүлэргэ сылдьыталаан Сойуус тренердэрин кытта үлэспитэ. “Дьиэҕэр бүгэн олорон эбиллибэккин, тустуу нньымаларын, дьарыктаныы хайысхаларын, үлэ былаанын билэҕин”,- диэн бигэ санааланан, соҕуруу барара-кэлэрэ элбээбитэ. Андрей Яковлев аан дойду Кубогын кыайбыта.
Түбүктээх үлэтин быыһыгар Бороҕоҥҥо спорт сааланы туттарбыта.
“Тандем”
Эмиэ Д.П. Коркин иитиллээччитэ, Саха сирин чөмпүйүөнэ, үтүөлээх тренер Василий Петрович Уваровтыын биир өйдөөх-санаалаах буоланнар, биир сыалы-соругу туруорунаннар ыкса тутуһан үлэлээбиттэрэ. ССРС ыһыллар 90-с сыллар кэмнэригэр, ханнык баҕарар урукку Сойуус Өрөспүүбүлүкэлэригэр сэбиэскэй пааспарынан кыттар көҥүл баарын туһананнар эрчийэр уолаттарын Артур Федоровы Казахстантан, Владимир Торговкины Киргизияттан, Герман Контоевы Белоруссияттан аан дойду чемпионаттарыгар, Атлантатааҕы Олимпийскай оонньууларрга кытыннарбыттара. 2001 сыллаахха Болгария София куоратыгар аан дойду чемпионатыгар бырааттыы Контоевтар “сулустаах чаастара” үүммүтэ – Герман чөмпүйүөннээбитэ, Александр боруонса мэтээллэммитэ.
Саха государственнай университетын кафедратыгар тренер-преподавателинэн үлэлиир 2000 сылларын саҕаланыыларыгар “Сэргэлээххэ” баар “Азия оҕолорун” оонньууларыгар ананан тутуллубут 9-туу этээстээх олорор корпустара дьэндэспиттэрэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин 1-кы Президенэ Михаил Николаев уопсай дьиэлэр аттыларыгар ырааһыйа баарын сөбүлээбэтэх этиитин истэн, Николай Николаевич СГУ ректорыгар Анатолий Николаевич Алексеевка Тустуу Саалатын туттарар туһунан этии киллэрбитэ өйөммүтэ. Коркин иитиллээччитэ, тустуук, өрөспүүбүлүкэ архитектора Иван Степанович Андросов оҥорбут босхо бырайыагынан, сирэ эмиэ босхо дэхсилэнэн, планировкаламмыта уонна кылгас болдьох иһигэр тутуллан, күн-бүгүнүгэр диэри тигинэччи үлэлии турар Тустуу Саалата баар буолбута.
Бэйэни харыстаммат үлэ-түбүк элбээбитэ. Спортоскуола интэринээтин 15 оҕотунан Чурапчы, Олимпийскай эрэл училище иннилэригэр түһэннэр өрөспүүбүлүкэ оҕолорун кыайбыттара. Ефимов Эдик, Карпенко Владимир, Семенов Вадим, бырааттыы Иван, Прокопий Филипповтар бааллара. Василий Уваров Герман Контоевы Олимпиадаҕа бэлэмнии Минскэйдээбитэ. Рожин соҕотох хаалбыта. Күнү быһа мунньахтар, эрчиллиилэр, күрэхтэһиилэр, интэринээт оҕолорун көрүү-истии түбүктээх үлэтин ыарырҕаппыта.
Аан дойду түһүлгэтигэр - кыргыттар
Нерюнгрига тренер үлэтигэр ыҥыраннар, Саха сирин соҕуруу куоратыгар тиийбитигэр үөрэ-көтө көрсүбүттэрэ. Квартира биэрбиттэрэ. “Арктика” диэн интэринээккэ уолаттары сүүмэрдээн дьарыктаабыта. “Эрэл” спортоскуола дириэктэрэ Алексей Парниковтуун, тренер Ким Кимович Колодезниковтыын сүбэлэһэннэр, сыыйа кыргыттарга көспүтэ. Дьарыктыыр уолаттара кыргыттар тахсалларыгар күүскэ көмөлөспүттэрэ. Мельникова Екатерина Улан-Удэҕэ Россияҕа үһүс миэстэлэммитэ. “Результакка” үлэ саҕаламмыта. Үлэлииригэр толору кыах бэриллибитэ. Тутар-айар базаланан, хаһаайын курдук сылдьыбыта. Мельникова Екатерина Европа ыччаттарыгар иккис миэстэлэммитэ. Дьахталларга Иван Ярыгин турнирыгар иккис, Россияҕа иккис-үһүс миэстэлэри ылаттаабыта. 2008, 2009 сыллардаахха аан дойдуттан кыһыл көмүс мэтээллэри аҕалтаабыта. Россия тренердэрин Сергей Адексеевич Белоглазовы, Валерий Максимович Онопконы, Юрий Аванесович Шахмурадовы кытта ыкса ситимнээхтик үлэлээбиттэрэ. 2012 с. аан дойду Кубогар үрүҥ көмүс мэтээллэммитэ. Россия чөмпүйүөҥкэтинэн буолары ситиспитэ. Анастасия Табаева уонна Анастаися Шавлинская Европаҕа миэстэлэспиттэрэ.
Наука кандидата
Николай Рожин улуу тренер Д.П. Коркинтан уонна Россия, Сойуус эрчиллэр-бэлэмнэнэр түмсүүлэриттэн элбэҕи сүспүт билиилэринэн-көрүүлэринэн, тустууга анаммыт “Повышение результативности приемов вольной борьбы” тиэмэтигэр кандидатскай үлэтин мэлдьитин туһанар. Бөҕөстөр ханнык түгэннэргэ албас оҥорон, баал ылалларыгар ыйыылар-кэрдиилэрдээх, сыыһаларын-халтыларын көннөрүүлэрдээх үлэтин тренердиир үлэтигэр туттар, туһанар.
Европа, Россия мэтээллэрэ
Салгыы, Алексей Алексеевич Филиппов ыҥырыытынан Олимпийскай эрэл училищетыгар тренердээбитэ. Владимир Егоровы кытта үлэлэспитин түмүгэр, Европаҕа боруонса, онтон кыһыл көмүс мэтээллэри ылары ситиспиттэрэ. Билигин университет студена, эдэр бөҕөс Виктор Яковлевы кытта үлэлэһэ сылдьар, бу сайын Россия улахан дьоҥҥо чемпионатыттан боруонса мэтээли аҕаллылар. Үлэ салҕанар. Монгол тустуук ыччаттарын эмиэ эрчийэр.
Чиэстээһин, эҕэрдэлэр
М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Тустууга Саалатыгар күүстээх бөҕөс, үтүөлээх тренер, учуонай, киһи килбиэннээҕэ Николай Николаевич Рожин үбүлүөйдээх дьоһун 75 сааһа университет профессордарыгар аналлаах тустуу күрэхтэһиитэ аһыллыытын үгэнигэр үөрүллээх быһыыга-майгыга бэлиэтэннэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистирэ Леонид Спиридонов,
Уус-Алдан улууһун баһылыгын солбуйааччы Дмитрий Сторожев, айылҕа харыст миниистирин солбуйааччы, иитиллээччитэ, ССРС спордун маастара Яков Заровняев, үтүөлээх тренердэрэ Василий Уваров, Будимир Яковлев, Степан Сивцев, Хабаровскайга бииргэ эрчиллибит ССРС спордун маастара Юрий Николаев, ыччаттарга сүрүн тренер, иитиллээччитэ Василий Неустроев, студеннар спортарын Киинин салайааччыта Александр Черкашин, Дьокуускай куорат спорка Управлениетын начальнига, иитиллээччитэ Эдуард Ефимов, өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ, иитиллээччитэ Вадим Семенов уо.д.а үгүс иитиллээччилэрэ эҕэрдэлээтилэр. Аатырбыт бөҕөс, үтүөлээх тренер Василий Стручков-Абый Бааска уонна монгол бөҕөһө ырыанан эҕэрдэлэрин тиэртилэр. Барҕа баҕа санаалар бастыҥнара ананнылар.
Учуонай-тренер айар тренерскэй үлэтин үгэнигэр сылдьар.
Эҕэрдэлиибит, ситиһиилэри баҕарабыт!
Баһылай Посельскай
