Билигин Россияҕа спорт өрө тутуллар регионунан биллэр. Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй культураҕа уонна спорка миниистирэ Леонид Спиридонов бу күннэргэ Кемерово уобалаһыгар буола турар Оонньуулар тэрээһин дьаһалларыгар кыттыыны ыла сылдьар. Күрэхтэһиилэр бара турар куораттарынан сылдьыталаата.
Леонид Николаевич оҕо сылдьан тустууга дьоҕура, талаана арылхайдык арыллыбыта. 1996 сыллаахха Дьокуускайга аан бастаан ыытыллыбыт “Азия оҕолоругар” көҥүл тустууга кыһыл көмүс мэтээли аҕалан Сахаларын сирин дьонун, тустууну таптааччылары улаханнык үөрдүбүтэ. Улахан спорка маҥнайгы боччумнаах хардыыларын оҥорбута. Азия уонна Бүтүн Азиятааҕы Оонньуулар чөмпүйүөннэрэ, Афинытааҕы уонна Пекиннээҕи Олимпийскай оонньууларга кыттыбыта, төрдүс уонна бэһис миэстэлэри ылаттаабыта, аан дойду чемпионатын боруонса призера. Түгэнинэн туһанан, бэйэтин кэмин күүстээх бөҕөһө, билигин өрөспүүбүлүкэ спордун миниистирин Кемеровоҕа көрсөн кэпсэттибит, кэккэ ыйытыыларбытыгар хоруйдууругар көрдөстүбүт:
Леонид Николаевич, “Азия оҕолорун” туһунан санааларгын кытта үллэстибэккин ээ
-“Азия оҕолорун” иккис кыһыҥҥы оонньуулара саҕаланнылар. Сүрдээх үчүгэйдик тэриллибит. Элбэх Олимпийскай чөмпүйүөннэр кытыннылар. Бачча элбэх Олимпийскай чөмпүйүөннэр “Азия оҕолоругар кэлэн кыттыбыттарын көрө иликпит. Ол иһин бу Оонньуулар таһымнара үрдүк буолла. Бэйэбит оҕолорбут хайдах кытталларын кэлэммит көрө сылдьабыт, өйүүбүт. Тренердэрбитигэр сыал-сорук туруорабыт. Кемерово уобалаһыгар Оонньуулар ыытыллалларынан спорт улахан объектара оҥоһуллубуттар. Холобур, Новокузнецкайдааҕы спорт Металлургическай киинин саҥардан оҥорууга 3 млрд солк туттуллан, 7,8 тыһ.киһи олорон эрэ көрөр сабыс-саҥа объекка кубулуйбут. Кемерово Муус Дыбарыаһа 7 тыһ. миэстэлээх. Ону таһынан, “Кузбасс” спорт арената 19 спортивнай саалалардаах, бассейннаах, 7,5 тыһ. киһи киирэр ареналардаах, волейболга аналлаах спортсаалалардаах киһи сөҕөр баараҕай тутуулары оҥорбуттар. Күннэтэ араас дьаһалларга сырыттыбыт, Оонньуулар Уоттарын уматыыга, эстафетаҕа кытынныбыт. спортсмен-оҕолорбутун көрүстүбүт, баҕа санаабытын эттибит, спортивнай формаларын туттардыбыт. Үчүгэйдик күрэхтэһэллэригэр настрой биэрдибит.
Салайааччылары кытта көрсүһүүлэргэ туох-ханнык кэпсэтиилэр буоллулар?
Биһиги Сахабыт сирэ “Азия оҕолорун” Оонньууларын төрүттээбит регионунан буолар. Ол иһин Саха сириттэн сылдьарбытынан үөрэ-көтө көрсөллөр. Кузбасс Баһылыга Сергей Цивилев ыҥыран көрүстэ. Спортивнай оскуолалар дириэктэрдэрин кытта көрүстүбүт. Саха сирин кытта бииргэ үлэлиир баҕалаахтарын биллэрэллэр. Мантан ыла бииргэ үлэлээһин хайысхаларын оҥорсуохпут.
“Азия оҕолорун” I Спортивнай оонньууларын кыттыылааҕын быһыытынан, урукку уонна билиҥҥи Оонньуулар туох уратылаахтарын бэлиэтиэҥ этэй?
Тэҥнээтэххэ, олох атын буоллаҕа дии. 1996 с. аан-бастаан саҕалааһын буолан, кыттар дойдулар аҕыйах этилэр. Ол гынан баран, Саха сирин оҕолоругар норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах күрэхтэһиигэ кыттаммыт, улахан уопут ылбыппыт. Биһи, оҕолор, долгуйуубут да улахан этэ. Билигиҥҥи Оонньуулар таһымнара наһаа үрдээтэ. Кыттааччытын аахсаана элбэҕинэн, Россия күүстээх регионнара кытталларынан. Азия дойдулара эмиэ бастыҥ спортсменнарын аҕалар буоллулар. Түөрт сыл бэлэмнэнэн кэлэллэр. Ити элбэҕи этэр. Урут билбэт этилэр, ол иһин улахан бэлэмэ суох, ыҥырыынан кэлэллэрэ. Онньуулар буолалларын салайааччылар, тренердэр эрдэттэн билэр буоланнар, анаан-минээн күүскэ бэлэмнэнэн кэлэллэр.
Спорт музейдарыгар, быыстапкаларга сылдьыталаатын
Ханнык баҕарар регионнарга, куораттарга сырыттахха, историяларын көрдөрөр музейдардаахтар. Кузбасс кыһыҥҥы көрүҥнэргэ сүрдээх сайдыылаахтар, Олимпийскай оонньууларга, аан дойдуга ситиһиилэрдээх, киэн туттар, биллиилээх спортсменнара, тренердэрэ элбэхтэр. Уоттаах-күөстээх, экраннардаах, аныгылыы оҥоһуулаах музейдарын көрөн, элбэҕи билэн-көрөн астынныбыт. Биһи музейдарбытын итинник оҥорорбут буоллар үчүгэй буолуо этэ. Биһи оннук баҕа санаалаахпыт, оҥоруохпут диэн эрэнэбит. Хаҥалас улууһун Өктөмүттэн “Николаев-киинтэн” кэлэннэр “Азия оҕолоро” хайдах төрүттэммиттэрин, I Президеммит М.Е. Николаев бу Оонньуулары саҕалаабыт салайааччы быһыытынан, таһаарбыт Ыйаахтара. Дьаһаллара, барыта хайдах саҕаламмытын көрдөрөр Быыстапканы туруораннар, ордук элбэх үгүс киһи Оонньуулар үөрүүлээхтик аһыллыытын түгэнигэр сылдьан биһирии көрдүлэр, билистилэр.
Бу Оонньууларга оҕолорбут бэлэмнэрэ хайдах ааспытай, хайдах кыттыахтарай?
Оҕолорбут бэлэмнэниилэрин былырыыҥҥаттан саҕалаабыттара. Туох кыалларынан бары усулуобуйаны оҥоро стаатыбыт. Ил Дарҕаммытыгар Айсен Сергеевич Николаевка уонна правительствобытыгар, “Азия оҕолорун” Оонньууларын таһымын уонна суолтатын өйдүүр буоланнар, үбүлээһини эрдэ көрөннөр, оҕолорбут бэлэмнэннилэр. Үчүгэйдик кытталларыгар эрэллээхпин. Хоккейга “Кузбасс” хамаандатын кыайбыппыт ситиһии дии саныыбын. Тоҕо диэтэххэ, “Кузбасс” хамаандата Россияҕа биир күүстээх хамаандаҕа киирэр. Фигурнай хаҥкылааһын, хайа хайыһара, сноуборд – биһиэхэ саҥа көрүҥнэр, ону билиниэхпитин наада. Кыттарбыт да үчүгэй, уопут ылыахпыт. Эрэнэр көрүҥмүтүнэн хайыһарынан сүүрүүгэ биһиги хайаан даҕаны үчүгэйдик кыттыахтаахпыт. Тоҕо диэтэххэ, Алдаҥҥа хайыһар Кииннээхпит, онно хайыһарга уонна хоккейга базалаахпыт, оскуолалаахпыт. Оҕолорбутугар эрэнэбит, результаты көрдөрөрүөхтэрэ.
Баҕа санааларыҥ?
Биһиги ыччаттарбыт, Сахабыт сирин олохтоохторо өйдүөхтэрин наада - оҕо спорда биһиэхэ күүскэ сайдыахтаах, оҕо спорда улахан спорт сайдыытын төрдүнэн буолар. Улахан спорт сайдарыгар эрэллээхпит. Спорт диэн – чөл олох, хас биирдии киһи, бука барыбыт доруобуйата, спорт сайдыытыгар бары турунуоҕуҥ, оҕолорбутун спорка аҕалыаҕыҥ. “Азия оҕолорун” күрэхтэһиилэрэ сайда турдун, инникилээх буоллун, аан дойдуга киэҥ билиниини ыллын! “Азия оҕолорунан” киэн туттабыт!
Баһылай Посельскай
