Саҥа олоҕу уруйдаан, сааскы чаҕыл күн сандаарыччы тыкпыт биир үтүө күнүгэр Суоттуга Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, сүүрүүгэ биллэр тренер, улахан дьиэ-кэргэн аҕа баһылыга, алта оҕо амарах аҕата Иванов Иван Иванович сырдык аата ааттанна, олоҕун-үлэтин кэрдиистэрэ ахтылыннылар.
Иван Иванович 1949 с. Бороҕоҥҥо төрөөбүтэ. Мүрү орто оскуолатыгар үөрэнэр сылларыттан Ваня сүүрүүнэн умсугуйан, физкультура учуутала, тренер буолан, олоҕун устата сүүрүү суолун тутуһан ыччаттары угуйда, спорт бу көрүҥүн сайдыытыгар бэйэтин биллэр кылаатын киллэрдэ.
Иван Иванович 1960-с сылларга Мүрү орто оскуолатыгар биир кэмҥэ үөрэммит, кэлин Суотту орто оскуолатыгар уонча сыл бииргэ үлэлээбит, дьиэ кэргэнин чугастыы билсибит, үөлээннээҕим буолар. Кини туһунан 2014 сыллаахха суруйбут “Сүүрүү суолун сырдык сулус оҥостон” диэн ыстатыйам улууспут хаһыатыгар бэчээттэнэн турар. Элбэх өйөбүлү оҥорбут үтүө дьоннордоох солко күөх Суоттуга, сүрүн тирэх буолбут Суотту орто оскуолатыгар үлэлээбит сыллара Иван Иванович олоҕор ураты суолталаах буолтара саарбаҕа суох.
1996с. Иван Иванович сүүрүүгэ спортивнай оскуола филиалын астаран тренеринэн үлэлии кэлбитэ. Бастаан уолун Кешаны илдьэ кэлэн учууталлар уопсайдарыгар олорон үлэлээбитэ, нөҥүө сылыгар дьонун Тандаттан көһөрөн аҕалан, дьиэ атыылаһан, олохсуйардыы тэриммитэ. Кэргэнэ, нарын-намчы да көрүҥнээх буоллар, күүстээх санаалаах, кэрэни эрэ таҥара оҥостубут, айар куттаах Евдокия Иннокентьевна, оскуолаҕа үлэҕэ киирбитэ. Ол курдук, оҕолоро Ваня, Кеша, Илья, Иза, Игорь Суотту орто оскуолатын бүтэрбиттэрэ. Чөл олохтоох дьиэ кэргэн коллектив да, нэһилиэк да спортивнай, культурнай олоҕор биллэр-көстөр гына кыттан барбыта. Ивановтар диэн киэн тутта ааттанар, холобурга сылдьар мааны ыал аатын сүкпүттэрэ.
Иван Иванович үлэлээбитин иккис сылыттан талан ылбыт, эрчийбит оҕолоро улууска, республикаҕа ситиһиилэнэн барбыттара. Хабаровскай куоракка ыытыллыбыт 5-с аан дойдутааҕы оонньууларга кини иитиллээччитэ Светлана Заровняева 800м дистанцияҕа 3-с миэстэ буолбута. Мария Дьяконова, Изабелла Иванова республика сүүмэрдэммит командатыгар киирэн 100х4 эстафетаҕа эмиэ 3-с миэстэ буолбуттара.
“Маҥнайгы, иккис, үһүс Азия оҕолорун оонньууларыгар оҕолору бэлэмнээбитим. 2000с. Илья Иванов 1500м, 5000м сүүрбүтэ. 2004с. Белла Аржакова, Рустам Шадрин, Светлана Заровняева кыттыбыттара” диэн Иван Иванович суруйбут. Бу үлэ система буолан салҕаныахтааҕа, сайдыахтааҕа хааллаҕа...
2007 с. Иван Иванович кыыһыгар Туйаараҕа күүс-көмө буолаары Бүлүүгэ олохсуйан тренеринэн үлэлээбитэ уонна бэрт түргэнник үлэтин түмүктэрин көрдөрбүтэ. Бүлүү улууһугар сүүрүүгэ улахан болҕомтону тардыбыта. Ол кылгас кэмнээх үлэтэ үрдүктүк сыаналанан Иван Ивановичка “Бүлүү улууһун бочуоттаах олохтооҕун” аата иҥэриллибитэ элбэҕи этэр. Дьонугар кэлэ-бара сылдьан оскуолабытыгар охсуллан, үөрэ-көтө кэпсээн-ипсээн, сэһэргэһэн ааһара.
2004 сылтан спорду, чөл олоҕу пропагандалаан Суотту орто оскуолата “На призы семьи Ивановых” диэн ааттаан республиканскай сааскы сүүрүүлэри тэрийэн ыытар үгэһи олохтообута. 2013 сылтан Иван Иванович аатынан сааскы кросс күн бүгүнүгэр диэри ситиһиилээхтик ыытыллан кэллэ.
Быйылгы сүүрүүгэ 1998-2006 сыллардааҕы төрүөх оскуола саастаах оҕолор кытыннылар. Сүүрүү уратытынан улахан дьон уонна студеннар кыттыбыттара буолла. Тэрээһин үлэтин Иван Иванович оҕолоро кыайа-хото туттулар. Улахан өйөбүлү Бүлүү улууһун спорка салалтата оҥордо уонна тэрээһин үлэтигэр кыыһа Туйаара күүскэ үлэлэстэ. Дьон-сэргэ Иван Ивановиһы кэриэстээн, кэнчээри ыччакка кини аатын үйэтитэн бэйэлэрин үтүө санааларын холбоотулар.
Ол курдук, Иван Иванович оскуолаҕа, училищеҕа бииргэ үөрэммит оҕолоро, олоҕун доҕотторо, биир дойдулаахтара, спорт эйгэтигэр коллегалара, салайааччылар, урбаанньыттар, үерэппит оҕолоро күүс-көмө буоллулар. Уус Алдан уонна Бүлүү улуустарын баһылыктара Федотов Алексей Васильевич, Винокуров Сергей Николаевич, Бүлүү куорат мэра Шипков Александр Гаевич, “Цумори-пресс” ООО директора Федоров Иван Иванович, Бүлүү үөрэхтээһиҥҥэ управлениетын, 3-с №-дээх оҕо спортивнай оскуолатын, Бүлүүтээҕи оҕо спортивнай оскуолатын, Мындаабатааҕы спортивнай лицей салалталара, профкомнара уонна коллективтара, Суотту нэьилиэгин салалтата, Суотту орто оскуолата, интерната, Ивановтар олорор “Дьулуур” түөлбэ, “Табун”, “Уйгулаах алаас”, “Светлана” ИП-лар, “Кустук” оҕо саада, Сокольников Дмитрий Иванович, Чурапчыга бииргэ үөрэммит уонна үөрэппит оҕолоро дьоһуннаах көмөнү оҥорон күрэхтэһии таһымын үрдэттилэр.
Кыттааччылар 500м, 1000м, 1500м, 2000м, 3000м, 5000м саастарынан арахсан сүүрдүлэр. Амма, Бүлүү, Чурапчы, Горнай, Мэҥэ Хаҥалас, Хаҥалас, Нам, Дьокуускай оскуолаларын үөрэнээччилэрэ, Уус Алдантан 7 оскуола хамаандалара, университет студеннара, биирдиилээн улахан дьон биир-биир дистанциялары ааьан, кыайыылаахтар быһаарыллан истилэр. Барыта 220 киһи кытынна. Элбэх бириис турда. Сүрүн бириистэр - иистэнэр массыына, таҥас сууйар массыына, мультиварка, булт тэриллэрэ, дьиэҕэ туттуллар мал – бары хаһаайыттарын булан республика устун тарҕаннылар. Ивановтар дьиэ кэргэн бириискэ пневматическай винтовка туруорда.
Дьыл-хонук түргэнник ааһар. Ивановтар оҕолоро атахтарыгар туран, ыал буолан, үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьаллар, удьуору тэнитэллэр. Быйылгы сүүрүүгэ Иван Иванович сиэннэрэ Ангелина, Ванюша, Санаайа, Кэскилээнэ сүүрэн, бириистээх миэстэлэргэ тиксэн эһээлэрин аатын дорҕонноохтук ааттаттылар. Оннооҕор 9 ыйдаах кыра сиэнэ Лаурентий Ньурбаттан кэлэн өйдөбүнньүк мэтээлинэн бэлиэтэннэ.
Ивановтар дьиэ кэргэн аатыттан ийэлэрэ Евдокия Иннокентьевна суол ыараханын аахсыбакка ыраах Бүлүүттэн Иван Иванович аатын ааттаан кэлэн сүүрүүнү тэрийсибит Анна Егоровна Ивановаҕа, бары тренердэргэ, командалар чилиэннэригэр, тэрийээччилэргэ, спонсордарга, доҕотторго, бэйэтин оҕолоругар ис сүрэхтэн тахсар барҕа махталын тиэрдэр уонна тус олохторугар, айымньылаах үлэлэригэр, үөрэхтэригэр ситиһиилэри баҕарар.
Ити курдук, учуутал, тренер Иванов Иван Иванович сырдык кэриэһигэр ыытыллар күрэх сылтан сыл географията кэҥээн, кыттааччыта элбээн, таһыма үрдээн иһэрэ кэрэхсэтэр, сүүрүү курдук спорт биир умсугутулаах көрүҥэ сайдарыгар биир бэлиэ олук буолар.
Людмила ТАРСКАЯ, Суотту
