Бөһүөлэккэ киирииттэн бүтүөр диэри киин уулусса устун салама ыйаммыта кэлии ыалдьыттар сүргэлэрин көтөхтө. Саха сирин Олоҥхотун Ассоциациятыттан наука доктора, профессор Василий Васильевич Илларионов, Алексей Прокопьевич, Матрена Степановна Павловтар Үүнэр көлүөнэ театрын салайааччылардаах артыыстар, олоҥхоһуттар, оһуохайдьыттар кэлэн ыллаан-туойан дьиэрэттилэр, олоҥхолоон доллоһуттулар.
Иннокентий Гурьевич Теплоухов айбыт «Куруубай хааннаах кулун куллустуур» олоҥхотун туһунан испэктээкили Дьокуускайтан Олоҥхо театрын артыыстара оонньоотулар, Хайахсыт орто оскуолатын 83-с выпуһун спартакиадата, сахалыы таҥастаахтар куонкурустара көхтөөхтүк ыытылыннылар. Нэһилиэги кытта үлэ-олох араас салааларыгар шефтэһэр Чурапчытааҕы электростанция, С.А. Новгородов аатынан орто оскуола, куораттан «Саха» НКИХ үлэһиттэрин делегациялара, ыаллыы чугас нэһилиэктэртэн Хадаартан, Хоптоҕоттон, Чакыртан кэлэн ыалдьыттаатылар, уохтаах кымыһынан, сыалаах эмис этинэн, саламаатынан күндүлэннилэр-мааныланнылар.
Олоҥхо биһирэмнээх дьоруойун “Күөнчэ Бөҕө” аатынан күүстээхтэр күрэс былдьаһыылара болҕомто киинигэр турдулар. Уу сахалыы бэртээхэй көрүҥү тэрийээччи уонна көҕүлээччи, олохтоох орто оскуола физкультураҕа учуутала Альберт Викторович Борисов кэпсииринэн, күүстээхтэр күрэс былдьаһыылара аан бастаан уон сыл аннараа өттүгэр ыытыллыбыт. Сыала-соруга эр дьон дьоһун аатын өрө көтөҕүү, ыччакка чөл олоҕу пропагандалааһын, бэйэҕэ эрэллээх буолууну үөскэтии.
2009, 2010, 2012 сыллардаахха буолуталаабыт “Күөнчэ Бөҕө” үс маҥнайгы түһүлгэлэригэр олохтоох ыччат, история учуутала, Хайахсыттар мааны күтүөттэрэ, бөдөҥ-садаҥ, төрөлкөй, центнери үктүүр ыйааһыннаах Анатолий Николаевич Филиппов бастаталаабыт. 2013 с. Чурапчыга Боотур уус 375 сылыгар анаммыт үбүлүөйдээх өрөспүүбүлүкэ ыһыаҕар Егор Кузьмин, онтон 2017 с. бэйэлэрин биир дойдулаахтара, государственнай диэйэтэл, юрист, поэт, тылбаасчыт, Ил Түмэн государственнай мунньаҕын бэрэстэбиитэллэрин палататын бастакы бэрэссэдээтэлэ Афанасий Петрович А.П. Илларионов төрөөбүтэ 75 сылыгар аналлаах ыһыахха сиэн бараата Болот Илларионов кыайыыны ситиспит.
«Күөнчэ Бөҕө» үс курун хаһаайына, быйылгы күрэхтэһии сүрүн судьуйата, Хайахсыт оскуолатын ОБЖ-га, физкультураҕа учуутала Анатолий Николаевич Филиппов:
- «Тоҕус томтор оонньууларыгар» сүүрүүгэ, ыстаныыларга кыайтартыыр түгэннэрбит баар буолааччылар. Ол иһин күүстээхтэр күүс эрэ өттүн өрө тутан, уонна саха киһитэ арыый бөдөҥ-садаҥ, бухатыыр курдук арыый көстүүлээх дьону пропагандалааһыҥҥа, сахалыы силовой многоборьеҕа күрэхтэһии ыытабыт. Быйыл киирсибэтим. Эдэрдэр кытыннынар, бэйэлэрин холоннунар диэммин. Гиирэнэн, мас тардыһыытынан уолаттарга бу сөптөөх көрүҥнэр буолаллар. Күүстээхтэр көрүҥнэрэ. Эдэр ыччат спордунан дьарыктаныҥ, чөл олоҕу тутуһуҥ, бэйэҕитин сайыннарыҥ, Хайахсыкка кэлиҥ, күрэхтэһиҥ!»
Саха киһитигэр, ордук, тыа дьонугар, ыччатыгар барсар күүс-күдэх биэс көрүҥҥэригэр ахсыа буолан куоталастылар. Көрүҥнэр бары сайылыкка көрсүллэр, тыа сирин үлэтигэр баар көрүҥнэр. Көрүҥнэр кыайыылаахтарыгар өйдөбүнньүк мэтээллэр, дипломнар, бириистэр туттарыллан истилэр.
«Титиик түбүгэ» диэн икки 40 киилэлээх толору «үүттээх» бөтүөннэри икки тутаахтарыттан тутан түргэнник илдьии-аҕалыы көрүҥэр Кытаанах-Мырыла ыччата Данил Николаев бастаата уонна Борисов Петр Петрович оҕолоруттан, сиэттэриттэн «Суолдьут» булт маҕаһыыныттан охотмагазинтан талбыт табаарын ылынарга 7000 солк. сертификатынан биһирэннэ.
Өбүгэлэрбит сирдэрин-уоттарын, ходуһаларын, бааһыналарын оттон-мастан ыраастыы сылдьалларын майгыннатан, “Төннөр таас” диэн 50 киилэлээх сымара тааһы көтөҕөн ыла-ыла үс үүт бүтэй күрүө нөҥүө эмиэ бириэмэҕэ ким төһө элбэхтик быраҕаттааһыҥҥа, Конон, Василий Лукиннар, Ольга Петровна Монастырева, Мария Петровна Феофанова, Василий Тимофеевич Феофанов олохтообут саха быһаҕынан, тутуу инструменнарынан 12 төгүл бырахпыт Сылаҥнар күндү-мааны күтүөттэрэ Юрий Семенов наҕараадаланна.
Былыргы өбүгэлэрбит күүстээх дьону тургутан көрөллөрө, дьээбэлэнэн ыалдьыттарын үтүлүгүн ылан өһүөҕэ кыбытан кэбиһэллэрэ эбитэ үһү. Ол сиэринэн, “Ампаар муннугун көтөҕүү” буолла. Итинник дьикти күрэхтэһии ханна да баара иһиллибэт, биллибэт. Күрэхтэһээччилэр эр-биир хардарыта кэлэн ампаар ыарахан эркиннэрин үстүү холонууларга көтөҕүөлээтилэр. Хадаартан Дмитрий Ноев кыайыыны ситистэ уонна Василий Васильевич Федоровтан сыбааркалыыр аппарат ылла.
Үһүйээннэргэ оҕус оннугар бэйэлэрин көлүйэн баран сыарҕаны соһоллорун туһунан арааһынай кэпсээннэр элбэхтэр. Былыргы сахалар үлэһиттэринэн аатыраллара. Көччүргээн, мээнэ, үүнэн турары алдьаппат, тыыннааҕы өлөрбөт-өһөрбөт, сымнаҕас, аһыныгас майгылаахтара. Хаппыт мастары тиэйэн уһун кыһыны быһа балаҕаннарын көмүлүөк оһоҕун оттунан, ол сылааһыгар угуттанан олорбуттара. Ол сиэригэр маарыннатар «Сыыдам сыарҕаҕа» түргэн тэтимнээхтик таһаҕастаах сыарҕаны соһууга Данил Николаев Аркадий Афанасьевич Лукин туруорбут эрэһиинэ тыытынан биһирэннэ.
Бэрэбинэни икки өттүттэн тутан үтэйсии «Күөн көрсүүгэ» бу да сырыыга Данил Николаев үчүгэй турукка сылдьарын көрдөрөн бастаата уонна «Лидерм» ХЭТ караоке аппаратуратынан наҕараадаланна.
Биэс көрүҥ түмүгүнэн, үс көрүҥҥэ бастаабыт Данил Николаев 16 очколаах абсолютнай чөмпүйүөнүнэн буолары ситиһэн, Хайахсыт күтүөттэрин түмсүүтэ олохтообут «Суолдьут» булт маҕаһыыныттан талбыт табаарын ыларга Кылаан бирииһинэн – 30 тыһ. солк. харчынан сертификатынан наҕараадаланна, «Байанай» хартыынанан биһирэннэ. Хадаартан Стас Андросов иккис, Сылаҥтан Юрий Семенов үһүс бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр. Сэргэх күрэхтэһиилэри көрдөрбүт уоланнарга анал бириистэр туттарылыннылар.
«Күөнчэ Бөҕө» сахалыы көрүҥнэргэ күрэс былдьаһыыларын муҥутуур кыайыылааҕа Данил Николаев:
- «Ийэбинэн Кытаанахпын, аҕабынан Мырылабын. М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Автодорожнай фаультетын бүтэрбитим, бу армияттан сулууспалаан кэллим, үлэ көрдөнөбүн. Сахалыы многоборьенан дьарыктанабын. 2013 с. Манчаары оонньууларыгар оҕолорго бастаабытым. «Дыгын оонньууларыгар» кыттыахпын баҕарабын. Ыччаттары спордунан дьарыктаныҥ диэн ыҥырабын!»
«Күөнчэ Бөҕө» бэрт сэргэхтик ыытыллан, дьон сэҥээриитин ылла. Улуу олоҥхоһукка анаммыт уйгу тунах ыһыаҕы Саха өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһиттэрэ Мария Андреевна Герасимова-Никитина, Валерий Петрович Герасимов уонна нэһилиэк баһылыга Тарас Лукич Тарасов киэҥ далааһыннаахтык тэрийэн ыыттылар, ыһыах дьонун махталын ыллылар.
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ,
Хайахсыт – Дьокуускай
