үстүү кыттааччылардаах аҕыс хамаандалар “Триумф” спорткомплекска биэс көрүҥҥэ илин-кэлин түһүстүлэр. Федерация Кубогар күрэхтэһии аан-бастаан тэрилиннэ.
Күрэхтэһии үөрүүлээхтик аһыллыытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистир 1-кы солбуйааччы Гаврил Мохначевскай, Саха многоборьетын Федерациятын президенэ Алексей Пинигин, сүрүн судьуйа, “Дыгын оонньууларын” сэттэ төгүллээх абсолютнай чөмпүйүөнэ Иван Белолюбскай эҕэрдэлээтилэр.
Маастар нуорматын толорбут Борис Сдвижковка (Амма) уонна Артем Дьяконовка дастабырыанньалар, түөскэ кэтиллэр бэлиэлэр туттарылыннылар.
“Төрүт көрүҥнэри сайыннарыахпыт”
Спорт көрүҥэ биһирэбили, сайдыыны ылара тэрийээччилэриттэн, салайааччыларыттан тутулуктаах. Саха многоборьетын Федерациятын президенэ, “Прометей” тутуу тэрилтэтин Генеральнай дириэктэрэ, “Дыгын оонньууларын” сүрүн үбүлээччитэ Алексей Семенович Пинигин санаатын кытта үллэһиннэ:
“Саха төрүт көрүҥнэригэр многоборье көрүҥэ сылтан-сыл аайы улаатан, кэҥээн, сайдан иһэр. Ону кытта биһи тэҥҥэ баран иһиэхтээхпит, өссө инники сылдьыахтаахпыт дии саныыбын. Көрүҥмүт хайа диэки хайдах баран иһэрин көрөн, ырытан, интэриэһинэй, киэҥник биллэр, тарҕанар буоларыгар үлэлиибит. Хамаанданан күрэхтэһии дьон интэриэһин үрдэтиэ диэн санааттан Кубок оонньотон, аан-бастаан көҕүлээн, тэрийэн ыыта олоробут. Күрэхтэһии кыттыылаахтара бэйэлэрин эрэ тустарыгар буолбакка, хамаандаларын туһугар киирсэллэр. Ити хас биирдиилэригэр эппиэтинэһи үөскэтиэҕэ. Сытыы киирсиилэр буолуохтара. Бу саас буолан ааспыт өрөспүүбүлүкэ чемпионатыгар аҕыс иһигэр киирбит хамаандалар сүүмэрдэммиттэрэ, ол хамаандалар күрэхтэһэ сылдьаллар. Бастаабыт уонна үс иһигэр киирбит хамаандаларга 300, 200, 100 тыһ.солк. туттартыахпыт. Хамаандалар бэлэмнэрэ үчүгэй. Кыайарга-хоторго санаалара күүстээҕэ, саха многоборьета инникилээҕэ көстөр. Биһи сыл аайы куорат ыһыаҕын кэмигэр ыытар, тумус туттар күрэхтэһиибит “Дыгын оонньуулара”буолаллар. Биэс сыл устата абсолютнай кыайыылаахха сүрүн бирииһс быһыытынан биир мөл.солк. туттаран кэллибит. Эһиил 3 000 000 солк. туттарарга диэн быһаардыбыт. Ону таһынан, Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Григорьев “Уаз-Патриот” массыынаны туруорар. Онон, саха многоборьетын көрүҥэ өссө сытыырҕайыаҕа. Кыттааччылар ахсааннара элбээн, географиябит кэҥээн иһэр. Сахабыт төрүт оонньууларын сайыннарыах кэриҥнээхпит. Оҕолорбут, ыччаттарбыт күүстээх-уохтаах, кыраһыабай, чэгиэн буолалларын туһугар үлэ барар”.
Кыайыылаах – Кэбээйи хамаандата
Эрийсиилээх, кытаанах киирсиилэр буоллулар. Уолаттар кичэллээхтик оҥостон, бэлэмнэнэн кэлбиттэр. Бастыҥнар көрүҥтэн көрүҥ аайы хамаандаларыгар кыайыы очколарын аҕалтаан истилэр. “Дыгын оонньууларын” түһүлгэлэрин кыттыылаахтара күрэхтэспит үөрүйэхтэринэн, эрчиллиилэрэ, туруктара үчүгэйинэн бэккэ күрэхтэстилэр.
“3х3” атах оонньуутугар өрөспүүбүлүкэ күүстээх маастара Яков Дмитриев (Кэбээйи) 34 м 72 см түһэн бастаата. Нам (Владислав Попов, Александр Дорофеев, Владлен Сергеев) иккис, Чурапчы (Борис Строев, Егор Лукин, Павел Друзьянов) үһүс; “Тутум эргииргэ” “Дыгын оонньууларын” призера Артем Дьяконов (Кэбээйи) 66-та бэйэтин тула эргийэн бастыҥ көрдөрүүлэннэ. Хапсаҕайга эмиэ Кэбээйиттэн Яков Дмитриев, Артем Дьяконов утарсааччыларын барыларын хотуталааннар хамаандалара кыайарыгар улахан төһүүнэн буоллулар. Мас тардыһыытыгар Мэҥэ-Хаҥаластар төһө да Арсен Федоровтара көрсүһүүлэрин аайы баһыйтардар,
Давыд Колесов уонна Дамир Попов утарсааччыларын барыларын хотуталааннар, хамаандалара бастаата. “3х200 м” эстафетаҕа “Дыгын оонньуута-2020” муҥутуур кыайыылааҕа Леонид Филиппов бүтэһик этаапка тэтимнээхтик сүүрэн, Амма хамаандата бастыҥ бириэмэни көрдөрдө. Чурапчы (Борис Строев, Егор Лукин, Павел Друзьянов) иккис, Нам (Владислав Попов, Александр Дорофеев, Владлен Сергеев) үһүс буолуталаатылар.
Уопсай түмүккэ, “Үс төгүл үскэ”, “Тутум эргииргэ”, хапсаҕайга бастакы, мас тардыһыытыгар иккис уонна 3х200 м эстафетаҕа төрдүс көрдөрүүлэнэннэр, Алексей Уваровскай, Артем Дьяконов, Яков Дмитриев састааптаах Кэбээйи хамаандата Саха многоборьетын 1-кы Кубогын кыайыылааҕынан таҕыста. Аммалар иккис, Мэҥэ-Хаҥаластар үһүс миэстэлэннилэр.
Кыайыылаах Кэбээйи улууһун хамаандатын атах оонньуутун маастара, Мастаах спортоскуолатын тренерэ Николай Николаевич Иванов сүүмэрдээн, бэлэмнээн аҕалла: “Кыайыы элбэх сыллаах үлэ түмүгэ. Уолаттар бары олохторун спорка анааннар, оҕо эрдэхтэриттэн многобрьенан, атах оонньуутунан, хапсаҕайынан дьарыктаммыттара. Улаатан бараннар салгыы сайыннара сылдьаллар, базалаахтар. Сөптөөх хайысханан баран иһэрбитин бүгүҥҥү күрэхтэһии көрдөрдө. Бэйэлэрэ дьарыктаналлар. Мин хамаанданы хомуйдум. Артем Дьяконов, Алексей Уваровскай Мастаахха бөһүөлэгэр миэхэ, Яков аҕатыгар Федор Николаевичка дьарыкт. Үлэлээн ылбыт 300 тыһ. солк. бириистэрин үһүөн үллэсиэхтэрэ, бары дьиэ-кэргэннээх дьон”.
Саамай эдэрдэрэ, “Дыгын оонньуулара-2024” боруонса призера, Саха многоборьетыгар спорт маастара, 20 саастаах Артем Дьяконов: “ХИФУ геолог үөрэҕэр үөрэнэбин. “Модуҥҥа” уонна “Дохсуҥҥа” дьарыктанабын. Сөбүлүүр көрүҥнэрим хапсаҕай, “тутум эргиирэ”, оҕунан ытыы, атах оонньуута. Биирдиилээн көрүҥнэргэ маастар нуорматын толоруохпун баҕарабын”.
Атах оонньуутугар өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ, спорт маастара, “Дыгын оонньууларыгар” төрдүс миэстэлэээх Яков Дмитриев: “Күрэхтэһиилэр тыҥааһыннаахтык аастылар, хамаандалар бары да үчүгэйдик бэлэмнэммиттэр. Биһи эмиэ “объемҥа” сылдьабыт. “Модун” спорткомплекска инженердиибин. Тренерим аҕам, Федор Николаевич, мас тардыһыыга спорт маастара, Чагда оҕо спортоскуолатыгар спорт национальнай көрүҥнэригэр тренердиир. “Манчаары оонньууларын” түөрт төгүллээх призера”. Кэлэр сайын Тааттаҕа буолар “Манчаарыга” атах оонньуутугар конкуренция күүстээх, анал дьарык наада, ол иһин, саха многоборьетыгар кыттыам”.
Алексей Уваровскай: “Дыгын оонньууларыгар” сыаллана сылдьабын. Анаан-минээн “профессионально” дьарыктанаарыбын дойдубар Мастаахха тиийбитим. Тренерим Николай Николаевич Иванов”.
Сыал-сорук – саха многоборьетын сайыннарыы
Саха многоборьетын Федерациятын вице-президенэ, “Дыгын оонньууларын” сэттэ төгүллээх кыайыылааҕа, оҕолору саха многоборьетынан эрчийэр тренер Иван Прокопьевич Белолюбскай күрэхтэһии сүрүн судьуйатынан үлэлээтэ:
“Ыра санаа гынан илдьэ сылдьыбыт хамаанданан күрэхтэһиибитин саха многоборьетыгар Федерация Кубогын аан-бастаан тэрийэн ыыттыбыт. Сыала-соруга саха многоборьетын сайыннарыы. Бу иннинэ биирдиилээн күрэхтэһиилэри ыытар этибит. Улуустар хамаандаларынан кэлэннэр илин-кэлин түһүстүлэр. Элбэх киһи сыаллаах-соруктаах кэлэннэр киирсиилэрэ түмүктэри оҥоруохтарын сөп. Кубок түмүгүнэн улуустарга многоборьеҕа сайдыы барыан сөп диэн сыаналыыбыт. Бу уолаттар бэйэлэрин кэннилэриттэн элбэх ыччаты угуйан батыһыннарыахтара диэн үлэ барар. Бастакы күрэхтэһии буоларын быһыытынан көрөөччүлэргэ табыгастаах буоллун диэн аҕыйатаммыт биэс көрүҥҥэ ыыттыбыт. Уонна үс нэдиэлэнэн буолаары турар “Дыгын оонньууларыгар” сүүмэрдээһин күрэхтэһиилэригэр сылайыыны-элэйиини ылбатынар диэн санааттан. Уолаттар биһирээтилэр, бэйэлэрин тургутан көрдүлэр. Эппиэттээх күрэхтэһии иннинэ ханнык таһымҥа сылдьалларын билээри-көрөөрү итинник тэрийдибит. Ханнык улуустар хайдах бэлэмнэнэн кэлбиттэрэ харахха быраҕыллар. Ону бэрэстэбиитэллэриттэн, формаларыттан, “ыалдьааччылара” кэлэн ыһыытаан-хаһыытаан көмөлөспүттэриттэн көрүөххэ-билиэххэ сөп. Ити элбэх үлэттэн кэлэр. Бу саас буолан ааспыт өрөспүүбүлүкэ чемпионатыгар аҕыс иһигэр киирбит хамаандалар Кубокка күрэхтэһиигэ кыттарга сүүмэрдэммиттэрэ. Ол эрээри, хомойуох иһин, кыттар быраабы ылбыт сорох улуустар хамаандалара кыайан хомуллубаккалар, тохсус-онус миэстэлэммит улуустар кэлэллэрин көҥүллээммит, аҕыс хамаанданы толордулар. Федерация Кубога сыл ахсын ыытыллыаҕа, календарнай былааҥҥа киллэриллибитэ. Мантан ыла сэттэ көрүҥҥэ ыытарга этиилэр киирдилэр”.
Бастакы миэстэлэммит Кэбээйилэр 300, иккис үчүгэй көрдөрүүлэммит Аммалар 200, үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксибит Мэҥэ-Хаҥаластар 100 тыһ. солк. сэртэпикээттэринэн наҕараадаланнылар. Күрэхтэһии түмүгүн таһаарар сүбэ мунньахха Федерация президенэ Алексей Пинигин көхтөөхтүк кыттыбыт тэрийээччилэргэ, судьуйаларга харчынан бириэмийэлэри туттартаата.
Баһылай Посельскай
