Омос ылан көрдөххө, тустуук ылыахтаах ситиһиилэрэ бааллар курдук. Уонна тоҕо “Баат биэрбэтэ” диэн өйдөбүл баарый? Дьиҥинэн, тустуулаах Сахабыт сиригэр, киэҥ Россияҕа да бастаатахха, номоххо киирэр аатырбыт бөҕөс аатын сүгэҕин. Василий Гоголев курдук улахан түһүлгэлэргэ албан аатырбыт бөҕөстөрү самнартаабыт бөдөҥ тустуу маастарыгар, кырдьык да, “Баата” биэрбэтэх эбит.
Ити туһунан, Василий Николаевич 65 сааһыгар анаммыт үөрүүлээх дьаһалларга дуораһыйда. “Триумф” спорт уораҕайыгар ыытыллыбыт тэрээһин дьаһалларга Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистирэ Иннокентий Григорьев, миниистир I солбуйааччыта Леонид Спиридонов, Өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандаларын бэлэмниир киин дириэктэрэ Михаил Пахомов, Р.М. Дмитриев аатынан Олимпийскай эрэл училище дириэктэрин I солбуйааччы Александр Контоев, спорка солбугу бэлэмниир киин дириэктэрин солбуйааччы Александр Платонов, Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев, тустуу федерациятыттан Михаил Кириллин, Үөһээ-Бүлүү физическэй культураҕа уонна спорка управление начальнига Антон Малардыров, Коркин тустууга оскуолатыгар бииргэ эрчиллибит, күрэхтэспит доҕотторо, тренердэр, биир дойдулаахтара итии-истиҥ эҕэрдэлэрин анаатылар. Василий Гоголев кыайыыларыттан элбэххэ үөрэммиттэрин, кини курдук тустуохтарын баҕаралларын, холобур ылалларын, ылаттаабыт кирбиилэригэр тиийэ, тэҥнэһэ сатаабыттарын, истибит киһи долгуйар гына этитэлээтилэр.
Василий Гоголев “Сэттэ хара көлөһүнүн” тоҕон ылаттаабыт үгүс-элбэх наҕараадаларыгар олимпийскай эрэ мэтээлэ суох. Атыттара барыта бааллар. Аан дойду тустууктара, тренердэрэ, испэсэлиистэрэ “Уһулуччу талааннаах, хатыламмат албастардаах бөҕөһүнэн” билинэллэрэ. Дэлэҕэ даҕаны, Европа, аан дойду чемпионаттарыгар “Бастыҥ техникалаах бөҕөс” анал бириистэринэн биһирэниэ дуо!
Ханна да тиийдин, омук да дойдута буоллун, көбүөргэ таҕыстар эрэ тустууга ыалдьааччылары чаҕылхай тустууларынан сөхтөрөрө. ССРС сүүмэрдэммит хамаандатыгар сылдьыбыт уон сыллар усталаах-туораларыгар дойдутун спортивнай чиэһин соргулаахтык көмүскээбитэ. Василий Гоголев кыайыыларын уруйдаан ССРС гимнэ элбэхтик ньиргийбитэ! Киһи кыһыйара, абаккарара баар - спорду самнарар, туохха да наадата суох политическай күөнтэһиилэр, бойкоттар, Василий Гоголев олмипийскай пъедесталга тахсан турарыгар улахан харгыһынан буолбуттара. Түөрт Олимпиадаҕа кыттар кыаҕын мүччү туппута ...
Киһи олоҕо түгэннэртэн турар. Туох-барыта силистээх-мутуктаах, үөскүүр, саҕаланар төрүөттээх. Син ол кэриэтэ, Василий Гоголев тустууга кэлбитэ бэйэтэ туспа остуоруйалаах. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар Дмитрий Петрович Коркин оҕо сылдьан Гоголевтары кытта хоту көһөрүллүүгэ сылдьыспыта, биир иһиттэн аһаан-сиэн тыыннаах хаалбыта. Чурапчыга тренердиир маҥнайгы сылларыгар Гоголевтарга олорбута, биэстээх-алталаах Васяны кытта биир хоско олорбуттара. Дмитрий Петрович күһүн-саас оҕолору мунньан дьиэлэрин тэлгэһэтигэр тустууга дьарыктыыра. Вася ол кэмҥэ мэниктээн көрүлүүрэ, күрүө үрдүнэн хаамара, ампаар үрдүгэр ыстанан тахсара, дьиэ кырыыһатыгар ыттара. Кыһынын заалга барсара, астына-дуоһуйа сүүрэрэ-көтөрө, маакка күөлэһийэн кулахачыйара. Дмитрий Петрович кырачаан атаһын төрдүс кылааска киирбитигэр интэринээт-оскуолаҕа ыҥырбыта. Аҕата утарсан “уолум кырата бэрт, аккыран, кыра уолу ыл”,- диэн быраатын эппитин, “Ээ, суох, ити киһини ылбаппын, ити киһи дьиэ иһинээҕи тустуук буоллун”,- диэн Васяны илдьэ барбыта. Бэлиэтии көрө сылдьыбыт эбит.
Дьарык бастакы сылларыгар, наар мээчиктээн, сүүрэн-көтөн тахсаллара. Дмитрий Петрович оҕолорго биир приему көрдөрөн, оҥорторон баран, улахан уолаттарга киллэрэн ол приемнарын хатылатан көрдөртөрөрө. Инньэ гынан, кыра уолаттар улахан уолаттарга приемнарын чочуйан, өссө үчүгэйдик оҥорорго кыһаллаллара. Улахан тустуук буолан таҕыстаҕа ол. Сүүрбэтин ааһыар диэри наар хотторор аакка сылдьара. Бииргэ үөрэнэр, эрчиллэр уолаттара тулуппаттара. Өрөспүүбүлүкэҕэ икки эрэ эргиири ааһара. Күүһүнэн баһыйтарара. Ол да буоллар, санааларын түһэрбэттэрэ, тренерэ эрэнэрэ.
Утумнаах дьарыктар түмүктэринэн иҥиирэ-былчыҥа кытааппыта, күүс-уох да биллэ эбиллибитэ. Маҥнайгы боччумнаах кыайыы 1979 с. өрөспүүбүлүкэ чемпионатыгар кэлбитэ. 52 кг бастаабыта. 1981 с. эмиэ бастаабыта. Урут хоттортуур маастар табаарыстарын тулуталаабат буолбута. ССРС чемпионатын үрүҥ көмүс мэтээлин ылары ситиспитэ. Сойуус хамаандатыгар киллэриллибитэ. Маастарыстыбата лаппа үрдээбитэ. Тустуу киэҥ аартыга арыллыбыта.
Куоркуҥҥа бииргэ эрчиллибит доҕоро, өрөспүүбүлүкэ “Урожайын” чөмпүйүөнэ, Россия, Сойуус чемпионаттарын кыттыылааҕа, физика наукатын кандидата, Американан, Япониянан дакылааттары оҥортообут, билигин Дьокуускай куорат дьаһалтатыгар дьиэ-уот, өрөмүөн хаһаайыстыбатын салайар Дмитрий Афанасьевич Егоров этэринэн, Василий Гоголев наһаа түргэн хамсаныылардааҕа хас да приемнартан турар техническэй арсеналлааҕа. Ол курдук, биир приему оҥорон иһэн салгыы атын приемҥа көһө охсоро. Уратыта итиннэ сытара. Атахтаан иһэн мельницалаан, мельницалаан иһэн кочергаалаан, комбинациялаан тустара. Көбүөргэ тохтоон турар, кэтэһэр диэни билбэтэ. Үөһэнэн, стойкаҕа тустарын сөбүлүүрэ.
Сылбырҕа киириилээх-тахсыылаах, илиитигэр да “баардаах” саха бөҕөһө Василий Гоголев аата сотору-сотору дуораһыйталыыра. 1983 с. ССРС боруонса призера, ССРС норуоттарын үрүҥ көмүс призера, 1984 с. ССРС чөмпүйүөнэ! 1985, 1986 сыллардаахха эмиэ бастаталаабыта, Сойууска тэҥнээҕэ суоҕа.
Олимпийскай оонньууларга кыттарга бастакы нүөмэринэн сылдьара. Ол эрээри, барыта санаа хоту буолбатах этэ. 1984 с. АХШ куоратыгар Лос-Анджелеска буолбут Олимпийскай оонньууларга бойкот биллэриллэн, ССРС хамаандата барбатаҕа. ССРС Олимпиадаҕа барбатаҕынан, 1986 с. “Үтүө Дьулуур” оонньуулара ыытыллыбыттара, онно тиийэн чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта.! Американецтар эмиэ кэлэн кыттыбыттара.
Улахан спорт урут да “кирдээҕэ”, ону Роман Дмитриеви Монреаллааҕы Олимпиадаҕа японеһу очконан баһыйа сылдьан, саннын лаппаакыларыгар хам баттаан эрдэҕинэ, арбитр судьуйа свистогун тыаһатан, хапсыһыыны тохтотон, иккиэннэригэр хотторуу биэрэннэр, күрэхтэһииттэн устаннар, хайдах курдук балыйбыттарын билэбит. Роман Дмитриев иккис кыһыл көмүс мэтээлин ылыахтааҕа.
Василий Гоголев 1988 с. Сеуллааҕы Олимпийскай оонньууларга эмиэ барбатаҕа. Барыах курдук этэ эрээри, ССРС чемпионатыгар Василий Гоголевы утары үлэ баара. Красноярскай тустууга Сергей Карамчаков барбыта. Дьиҥинэн, Василий Гоголев кинини кыайар этэ. Маннык балаһыанньа буолбута. Ити Сойуус күрэхтэһиитигэр икки группанан араарбыттарыгар, Гоголевы сэниэтин-сылбатын эһээри, группатыгар саамай күүстээхтэри укпуттара. Уонна Менжлумян диэн армян уолун кытта тустарыгар улаханнык балыйбыттара. Инньэ гынан, группатыгар үһүс буолан хаалбыта, уопсай түмүккэ 5 миэстэҕэ тэбиллибитэ. Онтон, 1992 с. Олимпиадаҕа ССРС үрэллэн, хамаанда кыайан туруоруллубатаҕа. Ити 1990-с сылларга СНГ күрэхтэһиилэригэр иккис миэстэҕэ тиксэрэ. 1996 с. Грузияттан путевкалаах эрээри, политическай сыһыаннарынан докумуоннарын кистээн кэбиһэннэр, эмиэ барбатаҕа.
Василий Николаевич Гоголев ити туһунан маннык этэр:
-“Олимпиада диэн саамай чыпчаал. Түбэспэт киһи түбэспэт. Түөрт Олимпиадаҕа кыттыбытын эбитэ буоллар бастыахтаах этиҥ”,- дииллэр. Ону мин бастыам этэ диэбэппин, олимпиадаҕа баран кыттыбатах буоллаҕым дии. Хайаһыам эбитэ буоллар диэммин толкуйдуубун эрэ. Кыттыбытым эбитэ буоллар маннык буолуо этэ диэн туох да диир кыаҕым суох. Утарсааччыларбын билэттиирбинэн, бэйэм сабаҕалыырбынан, мин улаханнык ыйааһын түһэрбэт этим. Атыттар олимпиадаҕа 5-6 кг түһэрэллэр этэ, арааската, олору кыайталыам этэ дии саныыбын. Уонна, 1996 с. сааһырдаҕым дии, 40 саастаах этим”.
Киһи быһыытынан сэмэй буолан итинник этэр.
Үгүс тустуу маастардара, ол иһигэр, Леонид Спиридонов, Михаил Друзьянов, Ромиан Оконешников, Владимир Яковлев, Михаил Ноговицын, Николай Крылов, Прокпий Иванов, Рустам Анжи, Николай Константинов, Руслан Попов, Игнат Сысолятин, Анатолий Петров уо.д.а. этэллэринэн, Василий Николаевич Сахатын сириттэн тахсыбыт бөҕөс буоларын, күүстээх көлүөнэ тустууга буоларын, тустуу сайдыытыгар улахан өҥөлөөҕүн, ураты техникалаах тустуугун, кочерга, накат курдук албастары оҥорорун сөҕө көрбүттэрин, маастар-кылаастары таһымнаахтык уонна өйдөнүмтүөтүк быһааран ыытарын, утарсааччыларын тыыналларыгар тиийэ ааҕарын-суоттуурун, улахан ыйааһыннаах тустууктар сэнээн киирэн кэһэйбиттэрин, кумирдарынан буола сылдьыбытын, чочуллубут техникатын, мындыр тактигын, ыйааһынын, форматын тута сылдьарын, мельницаны, кочерганы түргэн буолан табыллан оҥортуурун, хапсыһыыларга кыайбакка сор бөҕөнү көрбүттэрин, Куоркун тустуук быһыытынан үчүгэйдик туруорбутун, талааннаах бөҕөс биирдэ эмэ кэлэн ааһарын, илиитигэр күүстээҕин, кытаанах хараахтардааҕын, тулуурун, киһи быһыытынан судургутун, уһуннук тустубутун, консультант-тренер быһыытынан үлэлэтэн салгыы күүскэ туһаныахха сөбүн, классическай тустуунан дьарыктанааччыларга кэлэн үөһэттэн быраҕыылар приемнары көрдөрүөн сөбүн, омук тустууктара билэллэрин, өйдүүллэрин, ураты хамсаныылардаах тустуулардааҕын, Василий Гоголев туһунан научнай-методическай хабааннаах кинигэ тахсара наадатын, “Триумфка” Коркинныын иккиэннэригэр памятник туруон сөбүн уо.д.а. үтүө өрүттэрин бэлиэтээтилэр.
Сахатын сирин дорҕоонноохтук ааттаппыт, дойдутун гимнин үгүстүк иһитиннэрбит, Олимпиадалар геройдарыгар тэҥнээх бөҕөс Василий Николаевич Гоголевынан дьоно-сэргэтэ, норуота киэн туттар! Үбүлүйдээх сааһынан эҕэрдэлиибит!
Баһылай Посельскай, Sportyakutia.ru
