Саха сирин “Чөл олохтоох” 100 нэһилиэктэриттэн биирдэстэрэ. Соторутааҕыта Илбэҥэ сэлиэнньэтигэр үөрүүлээх дьоро күн үүннэ. Холобур оҥостор, киэн туттар биир дойдулаахтарыгар, 1950-60 сылларга өрөспүүбүлүкэ, Дальнай Восток орто уһун сиргэ сүүрүүлэригэр элбэх төгүллээх чөмпүйүөнэ, Россия уонна ССРС тыатын сирин үрүҥ көмүс, боруонса призера, 70-80 сылларга Саха сирин “Урожайын” уонна Госкомспордун бэрэссэдээтэлэ, “Манчаары оонньууларын” төрүттээччи, Аан-Дархан оһуохайдьыт, алгысчыт, олоҥхоһут Афанасий Егорович Алексеев аатын спортивнай саалаҕа иҥэрии үөрүүлээх түгэнэ буолла.
Сахабыт сиригэр физкультурнай хамсааһын төлөннөөх пропагандиһа Афанасий Егорович Алексеев тапталлаах төрөөбүт сирин-дойдутун дьиҥнээх патриота. Биир дойдулаахтара чэгиэн-чэбдик туруктаах, чөл олох аргыстаах буолалларыгар сааһын тухары кыһаллар. Илбэҥэтин кытта ситимин быспат, кэлэ турар. Дьонун-сэргэтин куруутун хамсана-имсэнэ сылдьалларыгар ыҥырар. Ааспыт сыл сэтинньи ыйыгар нэһилиэнньэ бүттүүнэ физкультуранан уонна спордунан дьарыктаналларыгар хамсааһын бөҕөнү таһаарбыта. Олохтоохтор түмсэннэр 100 % физкультуранан уонна спордунан дьарыктанарга өрөспүүбүлүкэҕэ ыҥырыы таһаарбыттара. Ол ыҥырыыларын толорор туһугар олороллор, үлэлииллэр-хамсыыллар.
Илбэҥэ бөһүөлэгин киэргэлинэн буолан турар, былаахтарынан, салгын шаардарынан бырааһынньыктыы симэммит “Эрэл” арочнай спортивнай саалатын иннигэр олохтоохтор кыралыын-улаханныын, аҕам саастаахтарыгар тиийэ тоҕуоруһа муһуннулар. Сүргэни көтөҕөр эрчимнээх музыка оонньоото. Киэн туттар биир дойдулаахтарын Афанасий Егорович Алексеев аатын иҥэрии сиэрэ-туома бырааһынньыктыы быһыыга-майгыга ааста.
Баппаҕаайы нэһилиэгин баһылыга Егор Афанасьевич Николаев, Афанасий Егорович Алексеев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй культураҕа уонна маассабай спорка управление дириэктэрин солбуйааччы, дуобат гроссмейстера Иван Августович Токусаров аалай кыһыл лиэнтэни быстылар. Спортсаалаҕа киирэр аан хаҥас өттүгэр Афанасий Егорович Алексеев аата суруллубут мемориальнай дуоска сабыытын дохсун ытыс тыаһын ортотугар астылар. Дьокуускай уонна Бүлүү куораттартан, чугастааҕы нэһилиэктэртэн кэлбит ыалдьыттары кырылыы кыынньар кымыһынан, арыылаах алаадьынан күндүлээтилэр.
Эдэр-эмэн, эрчимнээх саастарыгар Саха сирин күүстээх быһыйа, өрөспуһулуччулаах салайааччыта Афанасий Егорович Алексеев “Спортивная гордость республики, Баппагайского наслега” суруктаах, ситиһиилэрин көрдөрөр мэтириэтэ спортсаалаҕа киирээти кытта үөһэ аан үрдүнэн чиҥник сыһыарыллыбыт. Спорка, культураҕа көрдөрүүлэрин быыстапка болҕомтону тарта.
Күн-бүгүнүгэр диэри сүүрэрин-хаамарын тохтото илик 89 саастаах Афанасий Егорович Алексеев мустан олорор биир дойдулаахтарыгар ыллыктаах этиилэри оҥордо: “Сүрдээҕин үөрдүм, долгуйдум. Бу бэртээхэй спортивнай саалаҕа мин ааппын иҥэрбиккитигэр бука барыгытыгар махталбын биллэрэбин! Саха дьоно доруобай буоларыгар 25 сыл устата үлэлээн-хамсаан кэллим. Араас таһымнаах күрэхтэһии бөҕөтүн ыыппыппыт, ол тухары саха норуота чэгиэн-чэбдик, дьоллоох буоллунар диэн санаанан салайтаран үлэлээбитим. “Манчаары оонньууларын” таһаарбыт дьоллоохпун. Саха норуота национальнай көрүҥнэрин үөһэ таһаарарга үлэ барар, аан дойдуга аатырыахтаахпыт диэн, ол дьэ, табылынна, олоххо киирдэ. 52 омук дойдулара дьарыктанар буоллулар, сөбүлээтилэр. Мас тардыһыытыгар аан дойду, Европа чөмпүйүөннэрэ баар буоллулар. Олимпийскай оонньууларга киллэрэргэ туруорсуу бара турар. Олимпиадаҕа кыттар туһугар Монголияны кытта кэпсэтиилэр бараллар. Физкультура уонна спорт туһата элбэх, суолтата улахан. 89 саас диэн саас буолбатах. Балыыһа быраастарыгар көрдөрө иликпин. Мин сэттэ сааспыттан дьарыктаммытым. Онтон ыла сир шарын алтыс эргиирбэр сылдьабын. Барытын бэлиэтэнэн иһэбин. Нэдиэлэҕэ үстэ сүүрэбин-хаамабын, иккитэ бассейҥҥа харбыыбын, биир күн оһуохайдыыбын. Кырдьар да бокуойум суох. Хаалыктаах хаамыы киһи этин-хаанын 90 % эргитэр-хамсатар. Кыайан хаампат дьону массаажтааһын дьарык биир көрүҥэ. Онон, физкультуранан уонна спордунан дьарыктаныҥ, оҕолоргутун-сиэннэргитин угуйа туруҥ диэн барыгытын ыҥырабын!
Итинник этэн туран, Афанасий Егорович Баппаҕаай оскуолатын бастыҥ үөрэнээччитигэр, спортсменыгар, 11-с кылааһы бүтэрээри сылдьар, дэгиттэр спортсмеҥҥа, улууһугар мас тардыһыытыгар, хапсаҕайга, волейболга, хайыһарга миэстэлэһэр, “4”, “5” үөрэнэр, медициинэ үөрэҕэр туттарсан, реанимация бырааһа буолар санаалаах Коля Николаевка анал суруктаах Кубогын, мэтириэттээх мэтээлин уонна харчынан бириэмийэтин туттарда.
Нэһилиэк баһылыга Егор Афанасьевич Николаев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй культураҕа уонна маассабай спорка управлениетын чэбдигирдэр үлэҕэ салаатын салайааччыта Зинаида Егоровна Афанасьева, гроссмейстер Иван Токусаров, Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка музейын дириэктэрэ Михаил Егорович Друзьянов, “Сыдьаайа” айар киин салайааччыта Анастасия Иннокентьевна Габышева, Бүлүү улууһун ветераннарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Дмитрий Сергеевич Седалищев, Бүлүүтээҕи педколледж дириэктэрэ, оройуон сэбиэтин депутата Иван Иванович Алексеев, ССРС норуотун учуутала М.А. Алексеев аатынан Баппаҕаайы орто оскуолатын дириэктэрэ Виталий Владиславович Макаров, А.И. Леонтьев аатынан Лөкөчөөн орто оскуолатын дириэктэрэ Аида Афанасьевна Леонтьева, Баппаҕаайы орто оскуолатын учуутала Дарианна Николаевна Андреева эҕэрдэ тыллар бастыҥнарын анаатылар.
Чуолаан, нэһилиэк баһылыга, биологическай наука кандидата Егор Афанасьевич Николаев санаатын кытта маннык үллэһиннэ: “Физкультуранан уонна спордунан 100 % дьарыктанарга ыҥырыы ылыммыппыт. Олоххо киллэрэн эрэбит. Дьоммутун барыларын физкультуранан уонна спордунан хабар туһуттан улууспутуттан дивиден харчытын ыламмыт спортзаалбытын өрөмүөннээбиппит. Инньэ гынан, саалабыт биир да күн иллэҥ турбата. Оҕолор, ыччаттар, улахан дьон хардары-таары кэлэн эрчиллэллэр. Саастаах дьоммут йогалыыллар. Быйылгыттан ох ытыытын уонна “дартс” диэн көрүҥү киллэрдибит. Волейбол, баскетбол, остуол тенниһэ, сүүрүү, дуобат, саахымат мэлдьитин баар көрүҥнэрбит. Ол түмүгэр үчүгэй өрдөрүүлэр кэлэн эрэллэр. Заалбыт дьон дьарыктанан бардаҕына кыараҕас буолар эбит. Миэстэ былдьаһыыта курдук буолан эрэр. Уһун кыһыны быһа заал уочараттаһыыта. Быйыл волейболга оскуолабыт оҕолоро улууска бастаабыттара. 100 %-ҥа ынах-сүөһү көрөөччүлэрбитин, сылгыһыттарбытын, булчуттарбытын эмиэ киллэрэбит. Булт диэн ыарахан көрүҥ, бэйэлэрин кыанар, сылбырҕа дьон бултууллар. Кинилэр нагрузкалаах дьарыгы онно бара сылдьаллар. Ыччаттарбытын эт-сиин өттүнэн кыанар буолалларыгар кыһамньыбытын ууруохтаахпыт. Ити буола турар анал байыаннай дьайыыларга тиийдэхтэринэ бэйэлэригэр эрэллээх, түргэн-тарҕан, итинник ситуацияҕа бэлэм буолуохтарын наада. 80-тан тахсыбыт саастаах дьоммутугар, олор истэригэр, 10 тыыл бэтэрээннэригэр, 13 сэрии оҕолоругар массааж анаабыппыт. Алта киһи 90-н таҕыстылар уонна 103 саастаах кырдьаҕастаахпыт. 13-14-түү оҕолордоох 13 герой-ийэлээхпит. Оҕолоро бары чэгиэннэр-чэбдиктэр. Нэһилиэкпит тутаах ыаллара. Арыгыны-табаҕы утарбыппыт ыраатта. Урут, сэбиэскэй кэмҥэ арыгы көҥүлүгэр арыгыттан төрүөттэх быһылааннар тахсаллара. Билигин нэһилиэкпит нус-хас олохтоох. Баҕа санаам диэн, өрөспүүбүлүкэ бары нэһилиэктэрэ чөл олохтоох, чэгиэн буолуохтарын баҕарабын”.
Илбэҥэлэр дьоро күннэригэр араас сэргэх дьаһаллар көҥүллэриттэн тутутулуннулар. Дьокуускай куораттан тиийбит өрөспүүбүлүкэ анал идэлээх үлэһиттэрэ спортсаалаҕа аналлаах имбэнтээрдэри, оборудование туттардылар, маастар кылаастары, маассабай күрэхтэһиилэри ыыттылар, түөлбэлэринэн эстафеталар буоллулар. Үөрүүлээх түгэн Афанасий Егорович таһаарбыт оһуохайынан түмүктэннэ.
Физкультураны уонна спорду, чэбдигирдиини өрө тутар киһи тус олоҕор ситиһиилэнэр. Илбэҥэлэр бачыымнарын батыһааччылар элбээтинэр!
Баһылай Посельскай,
Бүлүү - Дьокуускай
