Быйыл хоту Өймөкөөн улууһун Томторугар 16-с төгүлүн ньиргиэрдээхтик буолан ааста. Оройугар “Оймякон -71” суруктаах Ытык Эбэ Хайатын аннынааҕы киэҥ нэлэмэн “Көмүс Күрүө” сыһыыга “Олоҥхо-2023” культурнай-спортивнай дьаһаллара буолар үтүмэн үгүс түһүлгэлэригэр уйгу-быйаҥ сэргэлэрэ, сиэдэрэй тутуулар, ураһалар, ыалдьыттар түһэр балааккалара туруоруллубуттар. Бэс ыйын 29 күнүттэн саҕалаан от ыйын 2 күнүгэр диэри баай ис хоһоонноох программа быһыытынан, ыалдьыттары көрсүү, түһэрии сиэрэ-туома, күннэтэ хаһан-ханна-туох ыытыллар дьаһаллара чуолкайдык бэлиэтэнэн, үрдүк тэрээһиннээхтик ыытылыннылар.
Кыһынын мас тостор, уу дөйө тоҥор тымныылаах Өймөкөөҥҥө сыралҕан куйаас күннэр тураннар ыһыах дьонун уйаннарын-хатаннарын тургуттулар.
Олоҥхо ыһыаҕа – өрөгөй көстүүтэ!
От ыйын 1 күнүгэр күнүс 11 чаастан Киин түһүлгэҕэ “Айыы санаа айана” XVI Олоҥхо ыһыаҕын үөрүүлээхтик аһыллыыта режиссер Андрей Борисов, сценарист Майя Власьева туруорбут “Дугуйа Бөҕө” олоҥхонон дьүһүйүүнэн саҕаланна. Саха сылгытын тулуурун аатырдыбыт Өймөкөөннөр киэн туттуулара Дугуйдан Винокуров, саамай үрдүгүнэн биллэр “Эверест” хайатын чыпчаалын дабайбыт Евгений Кривошапкин арыалдьыттардаах киирэннэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аҕа Баһылыга Айсен Николаев, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Государственнай Мунньаҕын (Ил Түмэн) бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччы Александр Жирков ыһыах дьонун эҕэрдэлээтилэр, Олоҥхо ыһыаҕын сүдү суолтата бэлиэтэннэ.
Ол курдук, түҥ былыргыттан тиийэн кэлбит саха олоҥхото олоххо дьулууру биэрэр, олоҥхобутунан аан дойдуга биллэр буоллубут. Киэн туттабыт. Олоҥхоҕо олох философията барыта баар. Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат, кыайтарар. Сырдык хаһан баҕарар уруйданар. Олоххо тардыһыылаах ураты ыһыах буола турар. Ону сатабылларын, тулуурдарын, дьулуурдарын көрдөрбүт хорсун-хоодуот дьоммут - анал байыаннай дьайыылар кыттыылааҕа Александр Колесов, сылгыһыт Дугуйдан Винокуров, Евгений Кривошапкин ааттара элбэҕи этэр. Нэһилиэнньэбит ахсаана биир мөлүйүөҥҥэ тиийбитэ сомоҕолоохпутун, түмсүүлээхпитин, үүнэн-сайдан иһэрбитин арылхай көстүүлэрэ.
Үгүс үйэлэр анараа өттүлэригэр улуустар кэлэннэр бодоруһаннар, Өймөкөөн сирин-уотун сөбүлээннэр, бодоруһаннар, сэргэ туруораннар, салама ыйааннар кэскили түстээбиттэрэ, үтүөнү үксэтэр үһүйээннэр мунньуллубуттара. Лоп-курдук 99 сыллааҕыта Өксөкүлээх Өлөксөй бу “Көмүс Күрүө” нэлэмэн хонуутугар ыһыах ыспыта, сэргэ туруорбута. Онтон ыла бу ытык сир дьон-сэргэ түмсэр сиринэн буолла. ААспыт умнуллубат. Утум салҕанар. Өрөгөйдөөх Өймөкөөнү сылдьыбыт, көрбүт эрэ биһириир, таптыыр, ытыктыыр.
Аныгы үйэ сахалыы ньыманан эмчитэ Александр Шестаков-Суор Ойуун этэринэн тыытыллыбатах айылҕалаах Өймөкөөн сирин-уотун күүһэ, кыаҕа олус улахан. Саха дьоно сэниэтэ, эричмнэ ылынан, ыраас муус уутунан суунан-тараанан барыҥ диэн сүбэлиирэ түбэһиэхчэ буолбатах.
Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн сыала-соруга: саха омук төрүт үгэстэрин, мындыр өйүн-санаатын, иитиэхтээн илдьэ кэлбит культурабытын, тылбытын-өспүтүн, ырыабытын-тойукпутун, олоҥхобутун, үҥкүүбүтүн-битиибитин, оһуохайбытын сайыннарыы, аан дойдуга тарҕатыы, саха диэн сайдыылаах омук баарын билиһиннэрии. Олоҥхо – киһи-аймах өркөн ситиһиитэ. Олохпут-дьаһахпыт, үлэбит-хамнаспыт, тыйы айылҕалыын алтыһыыбыт, сырдык хараҥалыын охсуһуутун, ыра сырдык санаа кыайыытын, өрөгөйүн көстүүтэ!
Күөн-күрэс – кэрэҕин, умсугутуулааххын, сүдүгүн!
Олоҥхо ыһыаҕар дьон биир саамай күүтэһэр, күүтэр, сэргээн көрөр көрүҥэринэн саха төрүт оонньууларыгар күрэхтэһиилэр буолаллар. Спорт аҕыс көрүҥнэригэр 22 улуустартан, ол иһигэр, илин эҥэр, киин улуустартан Мэҥэ-Хаҥаластан, Амматтан, Уус-Алдантан, Чурапчыттан, Тааттаттан, Хаҥаластан, Горнайтан, Намтан, арҕаа улуустартан Бүлүүттэн, Үөһээ-Бүлүүттэн, Ньурбаттан, Сунтаартан, Мииринэйтэн, хоту улуустартан Абыйтан, Анаабыртан, Булунтан, Дьааҥыттан, Муоматтан, Томпоттон, Өймөкөөнтөн, Дьокуускай куораттан 175 күүстээхтэр, быһыйдар түмсэн илин-кэлин түһүстүлэр, бу күннээххэ ким ордук бэлэмнээҕин быһаарыстылар. Үүннээн-тэһииннээн тэрийэн ыытааччы – Геннадий Васильев ген. дириэктэрдээх Манчаары аатынан Саха өрөспүүбүлүкэти спорт национальнай көрүҥнэригэр Киин. Сүрүн судьуйанан Горнай Маҕараһын физкультураҕа учуутала, республиканскай категориялаах судьуйа, саха многоборьетыгар өрөспүүбүлүкэ хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ Иван Горохов, сүрүн сэкэрэтээринэн Адриян Захаров үлэлээтилэр. Биллиилээх комментатар Александр Васильевич Васильев – Көрдүгэн бэрт сэргэхтик кэпсээн-ипсээн сырдатта.
Быйыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх спортсмен кэлэн күрэхтэстэ. Хас көрүҥ аайы билиҥҥи кэм инники күөҥҥэ сылдьар өрөспүүбүлүкэ бастыҥнара түһүлгэлэри киэргэттилэр. Ил Түмэн депутаттара, физическэй культураҕа уонна спорка сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Россия мас тардыһыытыгар федерациятын президенэ Михаил Гуляев, Манчаары аатынан өррөспүүбүлүкэ спорт национальнай көрүҥнэргэ Киинин ген.дир. Геннадий Васильев, Өймөкөөг улууһун баһылыгын э.т. Александр Иванов эҕэрдэлэрин тиэртилэр. Күпсүүрдээх уолаттар күрэхтэһиилэр саҕаламмыттарын ньиргиэрдээхтик биллэрдилэр.
Украинаҕа буола турар анал байыаннай дьайыыттан ыараханнык бааһыран эргиллибит байыаһы, “Эр санаа” уордьан кавалерын, көҥүл тустууга, хапсаҕайга уонна быраабылата суох охсуһууга өрөспүүбүлүкэ күүстээх маастарын, Олоҥхо ыһыаҕар бочуоттаах ыалдьытынан ыҥырыллыбыт, Өймөкөөн бастыҥ-мааны ыччатын Рустам Машариповы чиэстээһини дьон-сэргэ долгутуулаахтык ылыннылар.
Күөн-күрэс былдьаһыылар аарыма мадьынылар мас тардыһыытынан саҕаланнылар. 125 кг ыйааһыннаах, 192 см үрдүктээх, арм-лифтиҥҥэ аан дойду чөмпүйүөнэ, Өлүөхүмэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын “Эр Бэрдигэр” иккис үчүгэй көрдөрүүлэммит орулуур отутугар сылдьар “Тулагы Геракла” Артем Ветров (Дьокуускай) бастакы, мас тардыһыыга Европа чөмпүйүөнэ Егор Баишев (Амма) иккис, Манчаары оонньууларын үрүҥ көмүс призера Владимир Михайлов (Таатта) үһүс бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр уонна туһааннааҕынан, өйдөбүнньүк мэтээллэри таһынан 100, 50, 30 тыһ.солк. наҕараадаланнылар. Ветераннарга Өймөкөөн күүстээҕэ Василий Сивцев утарсааччыларын баһыйталаан биир дойдулаахтарыгар үрдүк үөрүүнү бэлэхтээтэ. Бүлүү Баппаҕаайытыттан Юрий Протопопов, Мэҥэ-Хаҥаластан Максим Марков миэстэлэстилэр.
Хаһыытаһа-хаһыытаһа хабырыйсыылардаах, үөгүлэһэ-үөгүлэһэ үтүүрүйсүүлэрдээх хабараан бырахсыылардаах хапсаҕайга 57 кг олохтоохтор бэйэлэрин маанылаах ыччаттара
Өрөспүүбүлүкэ боруонса медалиһа, үгүс республиканскай турнирдар кыайыылааҕа Төрүттэн Александр Жирков бастаата, “үһүс этээстэн” быраҕыылардаах кыраһыабай хапсыһыылары көрдөрбүт Томтортон Алексей Канаев иккис, Намтан спорт маастара Сахаачча Винокуров үһүс буоллулар. 80 кг өрөспүүбүлүкэ күүстээх маастардара уонна чөмпүйүөннэрэ Мэҥэ-Хаҥаластан Константин Константин Власов уонна Сунтаартан Револий Самсонов “Револьвер” финалга күөн-көрсүһүүлэрэ Револий Самсонов күүстээх утарсааччытын умса тардан кыайыытынан түмүктэннэ. Өймөкөөннөр эрэллэрэ Александр Семейщиков боруонса мэтээлгэ тигистэ. 80 кг үөһэ ыйааһыннаахтарга Манчаары оонньууларын икки төгүллээх үрүҥ көмүс призера, “Хаҥалас хапсаҕайын” икки төгүллээх абсолютнай чөмпүйүөнэ Бүлүү бастыҥа Николай Николаев финалга Ньурба ньургунун Владимир Федоровка атахтата сылдьан охторон бүдүрүйбэт сүһүөхтээҕин көрдөрдө. Өймөкөөн улууһугар тутууну салайар Уус-Алдан дэгиттэр күүстээҕэ Михаил Гоголев үһүс буолла.
Атах оонньуутугар Сахабыт сирин кынаттаах кылыыһыттара, өрөспүүбүлүкэҕэ эр-биир хардарыта бастаталыыр, Манчаары оонньууларын абсолютнай чөмпүйүөнэ, ыстаҥа рекордсмена, Чурапчыттан төрүттээх-уустаах Горнай чиэһин көмүскүүр Кай Адамов, Мэҥэ-Хаҥаластан Сергей Захаров, Уус-Алдантан Ньургун Сокольников; дьахталларга Евгения Адамова (Уус-Алдан), Өймөкөөнтөн Кристина Скрыбыкина, Галина Роева;
хабылыкка-хаамыскаҕа Андрей Захаров (Бүлүү), Мэҥэ-Хаҥаластан Николай Васильев, Владислав Попов; дьахталларга Надежда Павлова (Үөһээ-Бүлүү), Мария Захарова (Мииринэй), Галина Николаева (Бүлүү); оҕунан ытыы көрүҥнэригэр “Байанай бэлэҕэр” Чурапчыттан Борис Баишев, Эльвира Ефимова; “Далла мэндэйиигэ” Семен Петров (Уус-Алдан), Кирилл Петров (Сунтаар), Илларион Попов (Уус-Алдан) сүрүн бириистэри ылаттаатылар. Мэҥэ-Хаҥаластан ССРС спордун маастара Прокопий Васильев абсолютнай чөмпүйүөн үрдүк аатын ылла. Хотугу многоборьеҕа хоту сир хоһуун ыччаттара, спорт маастардара, өрөспүүбүлүкэ наартаны нөҥүө ойууларга өрөспүүбүлүкэ рекордсмена Георгий Софронов (Өймөкөөн), Николай Бубнов (Булун), Дьулустаан Туприн (Анаабыр) кыайыылары ситистилэр.
Олоҥхо оонньууларын сүрүн көрүҥэр “Эр Бэрдэ” күрэхтэһиилэр бүтэһик күн ыытылыннылар. Дьэ, чахчы да, хастаабыт тиит курдук харылаах, суллаабыт тиит курдук сотолоох, бөдөҥ, киһи хараҕа туолар күүстээх көрүҥнээх эрдьигэннэрэ былыргы төрүттэрбит иллэҥ кэмнэрин атаарар, көрүлүүр, дьону сөхтөрөр көрүҥнэригэр ким ордук кыахтааҕын быһаарыстылар. “Сыарҕа соһуутугар” массыынаны түргэн тэтимнээхтик соһууга , “Томтор таастарыгар” 50, 70, 90, 110, 130 кг ыйааһыннардаах таастары балтараа миэтэрэ үрдүктээх долбуурдарга сүүрэн кэлэн уурталааһыҥҥа, “Балаҕан нөҥүө таас быраҕыытыгар” 16 кг гиирэни ыраах быраҕан кыыратыыга бастакы, ыарах ыйааһыннаах “Бэрэмэдэйдээх сүүрүүгэ” уонна 130 кг тааһы көтөҕөн ыраах илдьиигэ үһүс миэстэлэммит Таатта 35 саастаах күүстээҕэ Владимир Михайлов кыайыылааҕынан таҕыста. Ньурбаттан түөрт көрүҥэр спорт маастара, аҕыйах хонуктааҕыта Чурапчыга “Тоҕус томтор оонньууларыгар” бастаабыт Ньурба боотура Владимир Федоров иккис, 2021 с. Өлүөхүмэҕэ Олоҥхо ыһыаҕын кыайыылааҕа Уус-Алданнар киэн туттуулара, билигин Өймөкөөҥҥө тутууну салайар Михаил Гоголев үһүс бириистээх миэстэлэргэ тиксэннэр, туһааннааҕынан, көрүҥнэр аайы өйдөбүнньүк мэтээллэри сэргэ, 400, 200, 100 тыһ.солк. наҕараадаланнылар.
Эһиил 2024 сыллаахха Аммаҕа буолуохтаах Олоҥхо ыһыаҕын сүрүн бэлиэтин дуоҕаны Александр Кузьмин баһылыктаах Амма улууһугар туттарыы үөрүүлээх быһыыга-майгыга ааста. Олоҥхо ыһыаҕын культурнай дьаһала, күөн-күрэһэ умнуллубат өйдөбүлү хааллардылар.
Баһылай Посельскай
Өймөкөөн - Дьокуускай
