“Дьөһөгөй Айыы ыйыгар” ананан, бары сиэр-туом тутуһуллан, айхаллаах аартыга арылынна.
Сахабыт сирин төрүт культуратынан rиэн туттабыт!
“Муона чараҥын” чээлэй күөх хонуулаах ырааһыйата кичэллээхтик, араас тутууларынан дьиктитик оҥоһуллан киэркэйбит. Сахалар төрөөбүт-үөскээбит төрүт культурабыт, былыргы историябыт, тылбыт-өспүт, олохпут-дьаһахпыт сиһилии көрдөрүллэн сырдатылынна. Күүтүүлээх-кэтэһиилээх, самаан сайыны көрсөр уйгу-тунах ыһыах күндү-мааны ыалдьыттара киэҥ-нэлэмэн Сахабыт сирин хоту-соҕуруу, илин-арҕаа улуустарыттан, Россия киин регионнарыттан, Дьэһиэй сахаларыгар, Улуу Кытай дойдутуттан тиийэ ыҥырыллан кэлэн сырыттылар, сөхтүлэр-махтайдылар. Түүннэри-күнүстэри ырыа-тойук дьиэрэйдэ, оһуохай-олоҥхо дуорайдылар, кырыымпа лыҥкынаата, күпсүүрдэр күпсүйдүлэр. “Амма-Олимп” стадионугар Олоҥхо ыһыаҕын сиэдэрэйдик уонна үөрүүлээхтик аһыллыытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аҕа Баһылыга Айсен Николаев, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков эҕэрдэлэрэ дьон-сэргэ санаатын өрө көтөхтүлэр. Күүстээхтэр-быһыйдар күөн-күрэстэрин түһүлгэлэрэ “Амма-Олимп” стадионугар буолбут атах оонньуутуттан ураты, “Муона чараҥар” ыытылыннылар.
Илии-атах оонньуулара
“Амма-Олимп” стадион көнө тартановай сүүрэр суолугар кылыыга, ыстаҥаҕа, куобахха “Бөҕө Тоҥус” аатынан күрэхтэһии Саха сирин Бастакы Спартакиадаларын атах оонньууларыгар элбэх төгүллээх чөмпүйүөнэ Василий Васильевич Расторгуев 105 сылыгар ананна. Аатырбыт кылыыһыт төрөппүт уола биллиилээх жонглер, Саха сирин уонна Россия үтүөлээх артыыһа, Саха цииркэтин дириэктэрэ Сергей Васильевич Расторгуев абсолютнай кыайыылаахха 105 тыһ.солк. бирииһи туруорда.
Өрөспүүбүлүкэ аҕыс улуустарын тарбахха баттанар маастардара түмсэн сэттэ ойууларга илин-кэлин түһүстүлэр. Эрбии тииһинии эрийсиилээх киирсиилэр өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөннэрэ, Уус-Алдан кэскиллээх кылыыһыта Ньургун Сокольников, Чурапчыттан-Горнайтан ыстаҥа рекордсмена Кай Адамов уонна Тааттаттан куобах рекордсмена Андрей Васильев, Мэҥэ-Хаҥалас маастара Сергей Захаров икки ардыларыгар кытаанах түһүүлэр буоллулар. Түөртүү миэтэрэ арыттаах гына тэлгэммит туостары холонууттан холонуу аайы хардарыта, эр-биир, куоһарталаан истилэр. 29-30-туу миэтэрэни кылыыга-ыстаҥаҕа ылаттаатылар. Ити олус үрдүк көрдөрүүлэр. Икки көрүҥ түмүгүнэн, кылыыга уонна ыстаҥаҕа Сокольников 30 м 09 см, 29 м 80 см, 29 м 62 см, 29 м 21 см түһүтэлээннэр, утарсааччыларын Васильевы 2-3 м кэриҥэ быраҕаттаан, бастаан испиттэрэ. Кыайыылааҕы “куобах” быһаарда. Андрей Васильев сөбүлүүр көрүҥэр 28 м 02 см түстэ уонна үс көрүҥ түмүгүнэн 84 м 96 см көрдөрүүлээх абсолютнай кыайыылааҕынан таҕыста уонна сүрүн бирииһи 105 тыһ.солк. сертификаты Сергей Расторгуев илиититтэн тутта! Ньургун Сокольниковы иккис (84 м 89 см), Кай Адамов (83 м 60 см) үһүс миэстэлэнэннэр, 50 тыһ., 30 тыһ.солк. наҕараадаланнылар, кыһыл көмүс, үрүҥ көмүс уонна боруонса мэтээллэр хаһаайыттарынан буоллулар.
Дьахталларга Анна Лыткина (Мэҥэ-Хаҥалас) бастаата, Юня Марова (Мииринэй) иккис, Илона Никитина (Эбээн-Бытантай) үһүс миэстэлэнэннэр, 50, 30, 20 тыһ.солк. биһирэннилэр.
Мас тардыһыытын абсолютнай кыайыылаахтарыгар, Амманы соргулаахтык ааттаппыт, аатырбыт-сураҕырбыт мадьыны “Оокко Бухатыыр” аатынан 150 тыһ.солк. уонна убаһа бириистэр туруорулуннулар.
75 кг 21 буолан утарыта олорон тардыспыттарыгар, Амматтан Россия уонна Европа чөмпүйүөнэ Василий Захаров финалга Тааттаттан аан дойду чөмпүйүөнүн Константин Жиркову 2:0 хотон абсолютнпай чөмпүйүөн үрдүк аатын ылла, биир дойдулаахтарын үөртэ! Намтан Анатолий Гладков үһүс буолла.
Ыарахан 75 кг үөһэ ыйааһыннаахтарга, быйылгы Россия чөмпүйүөнэ, 167 киилэни үктүүр Өлүөхүмэ бухатыыра Алексей Попов финалга Дьокуускайтан Тулагы бухатыырын Артем Ветровы баһыйа тутан 50 тыһ. солк. уонна убаһа бириистэри ылан үөрдэ-көттө! Ленскэйтэн Россия чөмпүйүөнэ Иннокентий Федоров үһүс миэстэлэннэ.
Дьахталларга, Амматтан аатырбыт мадьыны аҕатын Анатолий Баишев “туйаҕын” хатара сылдьар, аан дойду чөмпүйүөҥкэтэ Татьяна Баишева финалга Ньурбаттан Анна Саморцеваны уһуннук тутуһуннарбакка, бастаата.
Ветеран эр дьоҥҥо Азия чөмпүйүөнэ, Россия абсолютнай чөмпүйүөнэ Бүлүү күүстээҕэ Юрий Протопопов финалга Мэҥэ-Хаҥалас күүстээх маастарын Максим Марковы баһыйа тутта. Хоту Абыйтан төрүттээх-уустаах, дэгиттэр маастар Максим Шкулев Ленскэйтэн киирсэн үһүс үчүгэй көрдөрүүлэннэ.
Ыһыылаах-хаһыылаах, кыраһыабай бырахсыылардаах “Өбүгэ хапсаҕайыгар” өрөспүүбүлүкэ күүстээх бөҕөстөрө, элбэх түһүлгэлэр кыайыылаахтара абсолютнай чөмпүйүөннэр ааттарын былдьаһыыга күөн көрүстүлэр. Сытыы хапсыһыылар түмүктэринэн, 75 кг Кэбээйиттэн Иван Семенов финалга Мэҥэ-Хаҥалас маастарын Николай Сивцеви бүдүрүттэ. Бүлүүттэн Андрей Захаров үһүс буолла. 75 кг үөһэ ыйааһыннаахтарга Леонид Попов (Таатта), Данил Иванов (Хаҥалас), Владимир Федоров (Ньурба) үс бастыҥнарга киирдилэр.
“Кус быһыйдар” күлүмэх сырсыыларыгар дьахталлар уонна эр дьон, хардарыта, уончалыы буолан тэҥҥэ түһүнэн кэбистилэр. Эр дьоҥҥо, 400 м сүүрүүгэ өрөспүүбүлүкэ рекордсмена, Олимпийскай чөмпүйүөҥкэтэ Мария Пинигина иитиллээччитэ, Россия студеннарын кыайыылааҕа, маастарга кандидат Михаил Руфов биэтэккэ бастакынан кэллэ, доруобуйаларыгар хааччахтаах спортсменнарга 100 м. Россия чөмпүйүөнэ, маастарга кандидат, Уус-Алдан быһыйа Саргылан Семенов иккиһинэн, Ньурбаттан Артем Иванов үсүһүнэн түмүктээтилэр.
Дьахталларга, 800 м. “Владимир Куц мемориалын” Бүтүн Россиятааҕы күрэхтэһиитин чөмпүйүөҥкэтэ, Саха сирин рекордсменката, Үөһээ-Бүлүү быһыйа Пелагея Дьячковская-Григорьева бастаата, Мииринэйтэн Юня Марова иккис, Ленскэйтэн Саха сирин чөмпүйүөҥкэтэТатьяна Белова үһүс буоллулар.
“Байанай бэлэҕэ” бириистэригэр Саха оҕунан ытыыга Чурапчыттан Павел Попов бастаата, бу иннинээҕи Олоҥхо ыһыаҕар ситиһиилэрин хатылаата. Сунтаартан Кирилл Петров иккис, Тааттаттан Леонид Васильев иккис-үһүс миэстэлэннилэр. Сыалы таба ытыыга Павел Охлопков (Уус-Алдан) кыайда, Кирилл Петров (Сунтаар) бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр. “Далла мэндэйиигэ” ырааҕы ытыыга Сунтаар бэргэн охчута Кирилл Петров оноҕоһун 193 м 50 см ыраахха тиэрдэн бастаата, Павел Охлопков (186 м, Уус-Алдан), Леонид Васильев (177 м, Таатта). Түмүккэ, оҕунан ытыыга абсолютнай кыайыылааҕынан Сунтаартан Кирилл Петров, Уус-Алдантан Павел Охлопков, Чурапчыттан Павел Попов иккис-үһүс үчүгэй көрдөрүүлэннилэр.
Кыраҕы харахтаахтар, кытаанах тарбахтаахтар үрдүк ааттарын эр дьоҥҥо Иннокентий Гоголев (Уус-Алдан), Афанасий Дьячковскай (Нам), Николай Васильев (Бүлүү), дьахталларга Сыромятникова Мария (Томпо), Марияна Кусатова (Дьааҥы), Клара Спиридонова (Бүлүү) бастыҥнарынан ааттаннылар. Абсолютнай чөмпүйүөн үрдүк аатын Орто-Халыматтан Алена Акахиева ылан, убаһа бирииһинэн наҕараадаланна.
Хабылык-хаамыска көрүҥнэригэр 18-35 саастаах дьахталларга Надежда Пвлова (Үөһээ-Бүлүү), Ая Давыдова (Бүлүү), Татьяна Николаева (Амма); 36-59 сс. Мария Захарова (Мииринэй), Оксана Рожина (Мэҥэ-Хаҥалас), Галина Николаева (Бүлүү), 60 үөһэ саастаахтарга Антонина Федорова (Мэҥэ-Хаҥалас), Таисия Ксенофонтова (Сунтаар), Екатерина Попова (Мэҥэ-Хаҥалас); 18-35 с. эр дьоҥҥо Андрей Захаров (Бүлүү), Олег Андреев (Дьааҥы), Николай Васильев (Мэҥэ-Хаҥалас), 36-59 сс. Анатолий Иванов (Мэҥэ-Хаҥалас), Айаал Дмитриев (Бүлүү), Гаврил Слепцов (Дьааҥы); 60 үөһэ саастаахтарга Гарил Аргунов (Мэҥэ-Хаҥалас), Анатолий Васильев (Ньурба), Павел Христофоров (Амма) кыайыылары ситистилэр, бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр.
Муона ипподромугар сүргэни көтөҕөр, уйулҕаны уһугуннарар ат сүүрүүтэ 1969 сыллаахха Лээги олохтоохторун Амма уонна Хаҥалас оройуоннарыгар көһөрүү 55 сылыгар ананна. Бастакынан, саха боруодатын 18 аттара 1600 м. түһүммүттэригэр Амматтан Омоллоон бастаата.
Сүүрдүү сүрүн көрүҥэр Лээги Кубогар 2400 м. сиргэ сүүрдүүгэ Амма баайааччыта Анатолий Баишев Гольфстрим Ван кыайыыны ситиһэн Улахан Кубогынан уонна 1,2 мөл.солк., иккиһинэн түмүктээбит Сунтаартан Байсар Барс 800 тыһ.солк., үһүс - Үөһээ-Бүлүүттэн Квит 600 тыһ.солк., өйдөбүнньүк мэтээллэринэн наҕараадаланнылар.
Олоҥхо ыһыаҕар аан-бастаан, атынан сүүрдэн иһэн оҕунан сыалы таба ытыыны “Импульс” ат-спорт кулуубун эдэр иитиллээччилэрэ Айна Иванова, Нелли Жеребцова, Ярослав Некортович көрдөрөннөр сэҥээриини ыллылар. 90 м уһуннаах сиргэ 45+100 см кээмэйдээх үс сыалы атынан көтүтэн иһэн ытыалаан табыталаатылар. Манта ыла бу көрүҥҥэ Олоҥхо ыһыахтарыгар улахан дьон күрэхтэһиэхтэрэ.
Эмиэ аан-бастаан, көрдөрүүлээх “төрүт тустуу” хапсаҕайа буолла. Уратыта: былыргылыы тириини бүрүммүт уонна эттэрин-сииннэрин ынах арыытынан ньалҕаарыччы сотуммут бөҕөстөр түһүлгэҕэ киллэрилиннилэр. Тутуһарга-хабыһарга бүтүннүү халтарыйа сылдьар буоланнар таба тутуспаттар. Уустуктардаах. Сыра сылба баранар. Оҕус тириититтэн тигиллибит бөҕө туруусуктаахтар, онтон тутуһан бырахса сатыыллар. Финалга өрөспүүбүлүкэ модьу-таҕа күүстээх бөҕөстөрө Өрөспүүбүлүкэ Аан Дарҕана Эдуард Максимов уонна Чурапчыттан Буучугурас турнирын үрүҥ көмүс призера Дьулустаан Калачев утарыта тахсыбыттарыгар, Максимов кыайыыны ситистэ убаһа бирииһи тутта. Ньурбаттан Монголия быйылгы улахан турнирын кыайыылааҕа Алексей Николаев үһүс буолла.
Эр Бэрдэ
Олоҥхо ыһыаҕын күрэс былдьаһыыларын күүстээх-күдэхтээх, киһи хараҕа туолар көрүҥнээх 15 модьу-таҕа бухатыырдарын киирсиилэрэ болҕомтону тарта.
Ким кыайарын билээри түһүлгэ көрөөччүлэринэн ньиргийэн олордо. Кумаҕынан толору кутуллубут алта куул ууруллубут “Сыарҕа соһуутугар”,Өлүөхүмэ Олоҥхотун ыһыаҕын кыайыылааҕа Уус-Алдантан Михаил Гоголев; 50, 70, 80, 100, 130 кг “Амма таастарын” үрдэллэргэ ууран иһиигэ Өймөкөөннөөҕү Олоҥхо ыһыаҕын кыайыылааҕа Тааттаттан Владимир Михайлов; “Балаҕан нөҥүө” 16 кг гиирэни быраҕыыга армлифтиҥҥэ аан дойду чөмпүйүөнэ Тулагыттан Артем Ветров; 80 кг “Бэрэмэдэйдээх сүүрүүгэ” хапсаҕайга өрөспүүбүлүкэ аан-дарҕана Бүлүүттэн Николай Николаев; 130 кг ыйааһыннаах “Тааһы ыраах илдьиигэ” Амма 22 саастаах ыччата Гарри Сдвижков 138 м ыраахха тиэрдэн бастаатылар.
Айылҕаттан туруору күүстээх, 181 см үрдүктээх, 125 киилэни үктүүр ыйааһыннаах, Бүлүүттэн төрүттээх-уустаах, Таатталар күндү-мааны күтүөттэрэ Владимир Михайлов иккис Олоҥхотун ыһыаҕар Абсолютнай кыайыылааҕынан таҕыста уонна 400 тыһ.солк. сүрүн бирииһи модьу илиитигэр тутта. Николай Николаев (Бүлүү) иккис, Артем Ветров (Тулагы) үһүс миэстэлэннилэр.
Аммаҕа буолан ааспыт XVII Олоҥхо ыһыаҕа өтөр-наар умнуллубат үтүө өйдөбүлү хаалларда.
Баһылай Посельскай
