Хамаанданан түмүктэр
Пандемия кэнниттэн аан-бастаан тэриллибит күрэхтэһиигэ улуустар көхтөөхтүк кэлэн кытыннылар. Ким-хайдах-туох бэлэмнээҕэ арылхайдык көһүннэ. Биллэр-көстөр маастардар, маастарга кандидаттар бары кэриэтэ бааллар. Аан дойду чемпионаттарыгар судьуйалаһар норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа Александр Гусев Москваттан кэлэ сылдьыбыта турнир таһымын үрдэттэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин буулдьанан ытыыга Федерациятын толорооччу дириэктэрэ, буулдьанан ытыы көрүҥэ сайдыытыгар “иккис тыыны” киллэрбит, бойобуой дьайыылар кыттыылааҕа, Россия пограничнай сулууспатын полковнига, билигин буулдьанан ытыыга тренердиир Иван Гурьев күрэхтэһиилэри иилээн-саҕалаан, сүрүн судьуйанан үлэлээтэ. Хааччахтааһын эрэсиимэ, күрэхтэһиини бириэмэнэн аттаран туруоруу, мааскалаах сылдьыы кытаанахтык тутуһулунна.
Турнир быйыл сайын Бэрдьигэстээхэ буолар “Манчаары оонньууларыгар” бэлэмнэнии, күүһү-кыаҕы көрүнүү быһыытынан сыалланна-соруктанна. Инньэ гынан, хамаандалар кичэллээхтик оҥостон кэлбиттэр. Үс күннээх эрийсиилээх ытыылар түмүктэринэн маастар нуорматынан ытыылар бааллар эрээри, балаһыанньатыгар сөп түбэспэтинэн, иҥэриллибэтилэр. Саха сиригэр “Манчаары оонньууларыгар” уонна Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар толорбуттарга иҥэриллэллэр.
Хамаанданан түмүккэ, бэргэн ытааччылардаах Горнай улууһун икки түмсүүлээх хамаандалара эр-биир бастакы уонна иккис миэстэлэри ылаттаатылар. Хамаанданы уопуттаах тренер Николай Афанасьевич Егоров бэлэмнээн аҕалбыт. Мэҥэ-Хаҥалас хамаандата бириистээх үһүс миэстэҕэ тигистэ. Итинтэн салгыы миэстэлэргэ Нам, Ньурба, уус-Алдан, Хаҥалас, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ, Дьокуускай, Таатта уо.д.а. хамаандалар тахсыталаатылар. Хоту улуустартан Анаабыр, Эдьигээн, Усуйаана хамаандалара кэлэн кыттыбыттара хайҕаллаах.
Биирдиилээн бастыыр иһин көрдөрүүлэр
15-гэр диэри саастаах оҕолорго бинтиэпкэнэн сүүрэн кэлэн ытыылардаах “Курупааскы-ВПп” упражнениеҕа Петров Константин (ДЮСШ-4), Константинова Сайаана (үөһээ-Бүлүү), Большакова Лина (Хаҥалас) туһааннааҕынан бастакы, иккис, үһүс миэстэлэри ылаттаатылар.
“Белка-ПС” улахан дьоҥҥо бэстилиэтинэн муҥутуур бастыыр иһин ытыыларга Гаврил Сидоров (Мэҥэ-Хаҥалас), Валерий Яковлев (Чурапчы), Семен Петров (Горнай), “Бэргэн-ПП” муҥутуур бастыыр иһин ытыыларга Аян Кириллин ("Патриот"), Диана Моисеева (“Патриот”), Мария Егорова (“Дохсун”);
Бинтиэпкэнэн “ВП-40” дьахталларга Парасковья Осипова (Нам), Динара Жураева (Дьокуускай), Матрена Томская (Бүлүү), эр дьоҥҥо Олег Гергеев (Нерюнгри), Семен Петров (Горнай), Гаврил Сидоров (Мэҥэ-Хаҥалас), кыргыттарга Екатерина Алексеева (Дьокуускай), Алена Рубежная (Нерюнгри), Эвелина Павлова (Амма), уолаттарга Никита Ефимов (Амма), Айсен Петров (Мэҥэ-Хаҥалас), Максим Душенко (Нерюнгри) бастакы, иккис, үһүс миэстэлэри ылаттаатылар;
Бэстилиэтинэн “ПП-40” дьахталларга Евдокия Катторгина (Дьокуускай), Наина Гоголева (Дьокуускай), Алина Готовцева (Дьокуускай), эр дьоҥҥо Пантелеймон куприянов (Дьокуускай), Ян Федоров (Чурапчы), Николай Готовцев ( Дьокуускай), кыргыттарга Любовь Кардашевская (Чурапчы), Нарыйаана Гуляева (Бүлүү) Камила Тихонова ( (Бүлүү), уолаттарга Никита Баранов (Амма), Аман Слепцов (Горнай), Айхал Ковров (Горнай) бастакы, иккис, үһүс миэстэлэри ылаттаатылар.
Ветераннарга “Белка–ПС” сахалыы упражнениеҕа Клавдия Тихонова (Мэҥэ-Хаҥалас), Михаил Васильев (Дьокуускай), Юрий Николаев (Ньурба), “Бэргэн-ПП” муҥутуур бастыыр иһин ытыыларга Лира Трофимова (Хаҥалас), Анатолий Баранов (Амма), туһааннааҕынан бастакы, иккис, үһүс, бу көрүҥҥэ хамаанданан түмүккэ Горнай-2, Мэҥэ-Хаҥалас, Хаҥалас бастакы, иккис, үһүс миэстэлэри ылаттаатылар.
“Курупааскы-ВПп” ветераннарга муҥутуур бастыыр иһин Лира Трофимова (Хаҥалас), Михаил Константинов (Үөһээ-Бүлүү), Михаил Васильев (Дьокуускай), хамаанданан түмүккэ (Лира Трофимова, Валерий Заморщиков, Данил Данилов) ытааччылардаах Хаҥалас-2 хамаанда, (Петр Степанов, Артем Николаев, Владимир Васильев) Ньурба, (Валерий Стручков, Василий Явловскай, Николай Слепцов) Уус-Алдан хамаандалара бастакы, иккис, үһүс миэстэлэри ылаттаатылар.
Бастыҥнар
Эдэр ытааччылар дьарыкка баҕалаахтара, сыаллаахтара-соруктаахтара, кыайыыга дьүккүөрдэрэ күүстээх, олох ураты. “Патриот” байыаннай-патриотическай кулуубка Иван Маркович Гурьевка эрчиллэр университекка физкультура институтугар 2 кууруска үөрэнэр, Россия ыччаттарын сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ, 19 саастаах Пантелеймон Куприянов үгүстэргэ тиксибэт «Ева-10» диэн ыарахан сыаналаах газовай бэстилиэттээх, күрэхтэһииттэн күрэхтэһиигэ маастарыстыбам үрдээн иһэр диэн ааҕар, бу да сырыыга бэстилиэтинэн ытыыга 382 очкону ылан маастар нуорматын көрдөрбүт, тренерин кытта болҕомтону психологическай блэмнэниигэ уураллар, ыгааһыннаах күрэхтэһиилэри тулуйар буоларга кыһаллар, долгуйар киһи көрдөрүүтэ үчүгэй буоларын бэлиэтиир.
Р.М.Дмитриев аатынан Олимпийскай эрэл училищеҕа X кылааска үөрэнэр Николай Готовцев өрөспүүбүлүкэ буулдьанан ытыыга сүрүн тренерэ Александр Егорович Сотниковка эрчиллэр, Россияҕа чөмпүйүөннээн, миэстэлэһэн, дойду сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ. Улан-Удэҕэ буолар Дальнай Восток чемпионатыгар бэлэмнэнэр. “Штеер” германскай бэстилиэтинэн ытар, эт-сиин сайдыытын, бэйэни тургутунууну аастахха аастахха, тулуйдахха, , ытыы техникатын искэр ботугураан, хараххар көрөн, хомуллан күрэхтэстэххэ ситиһии кэлэр диэн ааҕар, онуоха бэйэтигэр эрэллээх, Олимпиада мэтээлин ылар баҕа санаалаах.
Саанан ытыыга Манчаары оонньууларын чөмпүйүөнэ уонна рекордсмена, Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун маастара, Мэҥэ-Хаҥаластан Гаврил Сидоров бу күрэхтэһиигэ “Белка-ПС” сахалыы упражнениеҕа 278 очконы ылан абсолютнай чөмпүйүөнүнэн буолары ситистэ. Аан бастаан, буулдьанан ытыынан утумнаахтык дьарыктаммыт аҕата Александр Сидоров уолун бэйэтин кытта булка бииргэ илдьэ сылдьан көҕүлээн, уһуйан, спортивнай ытыыга көспүт, бэстилиэккэ 1 разряды толорбут, онтон бинтиэпҕэ көспүт, Үөһээ-Бүлүүгэ “Манчаары оонньууларыгар” бастаабыт, рекорд олохтообут. Көрдөрүүлэрин тупсарар бигэ санаалаах.
“Белка-ПС” упражнениеҕа күүстээх утарсааччыларын баһыйталаан, дьахталларга муҥутуур кыайыылаах аатын Мэҥэ-Хаҥаластан спорт маастара Клавдия Тихонова ылла. 275 очконы ылан, урукку бастыҥ көрдөрүүтүн икки очконан куоһарда. Бэргэнник ытар дьоҕура Сунтаар Дьаарханыгар олорор уордьаннаах кадровай булчут аҕатыттан Владимир Захарович Петровтан иҥэриммит. Инньэ гынан, улахан булка азартаах. Үөһээ-Бүлүүтээҕи “Манчаары оонньууларын” боруонса призера, Чурапчы “Манаарытыгар” хамаанданан бастааннар “кыһыл көмүс” мэтээллээх. 2015 с. Саха сирин профсоюзтарын Спартакиадатыгар үчүгэйдик кыттыбытын иһин 20-чэ сыл үлэлиир “Якутэнерготын” тэрилтэтэ “Вальтер” бэстилиэти бэлэхтээбит.
Дьокуускай куорат буулдьанан ытыыга Федерациятын толорооччу дириэктэрэ, хамаанда тренерэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун маастара Михаил Васильев буулдьанан ытыыга өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн хамсааһын баарын, Саха сириттэн биирдиилээн эдэр спортсменнар тахсатылаан эрэллэрин, Чурапчыттан Ян Федоров Россияҕа чөмпүйүөннээн Европа чөмпионатыгар бараары бэлэмнэнэ сылдьарын, Александр Петров Европаҕа бастаабытын, “Азия оҕолорун” спортивнай оонньуулара ыытыллыбаккалар хаарыан бэлэмнэнии туһаныллыбакка хаалбытын, билигин кэлэр “Азия оҕолорун” оонньууларыгар туһаайан 2006-2007 сыллаах төрүөх оҕолору кытта үлэ бара турарын, Дьокуускай куоракка буулдьанан ытыы базатынан буолуон сөптөөх, малокалибернай бинтиэпкэнэн ытыы тиирин тутарга туруорсуулар баалларын, Бэрдьигэстээххэ тутулла турар буулдьанан ытыы тиирэ бүттэҕинэ онно тиийэн дьарыктаныахха сөбүн бэлиэтээтэ.
Ити курдук, буулдьанан ытыы көрүҥэ тэнийэн-сайдан иһэрэ көһүннэ. Ытыынан дьарыктанааччылар араас мааркалардаах Россия уонна омук дойдуларыгар оҥоһуллубут пневматикаҕа аналлаах спортивнай бэстилиэттэринэн уонна сааларынан сэбилэммиттэрэ, аныгылыы электроннай мишеннэр, судьуйалааһын, ааҕыы-суоттааһын, түмүктэри таһаарыы таһымнара үрдээбиттэрэ харахха быраҕыллар. Эдэрдэр тахсан иһэллэрэ кэрэхсэбиллээх.
Баһылай Посельскай
