Эдэр ыччат!
Сахабыт сирин харыстыахха,
Дойдубут туһугар үлэлиэххэ,
Историябытын умнумуохха,
Итэҕэлбитин ытыктыахха,
Бэйэ-бэйэни өйөһүөххэ,
Чөл олохтоох буолуохха!
(РФ спордун маастара Ньургун Давыдов дневнигар суруйан хаалларбыт тылларыттан)
Ньургун Давыдов Д.П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы республиканскй спортивнай интернат-оскуола 2005 сыллааҕы выпускнига. Кини дэгиттэр сайдыылаах спортсмен буоларын маннык ситиһиилэриттэн көрүөххэ сөп: оскуолаҕа сылдьан, бэйэтин саастыылаахтарыгар чэпчэки атлетикаҕа үгүс республиканскай турнирдар кыайыылааҕа, Хабаровскай куоракка Япония эдэр сүүрүктэрин кытта матчевай көрсүһүү боруонса призера, бальнай үнкүүгэ улуус чемпиона, Иркутскай куоракка ыытыллыбыт Дальнай Восток күрэхтэһиитин биһирэбил бирииһин хаһаайына, футболга “Бастыҥ нападающай” бириис хаһаайына. Тустуук быһыытынан оҕолорго “Боотурдар оонньууларын”, В.Н. Гоголев бирииһигэр республиканскай күрэхтэр, Дальнай Восток чемпионнара, улахан дьоҥҥо Н.Н. Тарскай бирииһигэр республика чемпионатын боруонса призера, хапсаҕайга республиканскай турнирдар кыайыылаахтара, мас тардыһыытыгар Россия чемпионатын боруонса призера.
Бу күрэхтэһиини төрдүс төгүлүн күндү оҕолорун Ньургун Давыдов аатын үйэтитэр сыаллаах күн-күбэй ийэтэ, Россия уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, Д.П.Коркин аатынан спортивнай оскуола директорын үөрэх чааһыгар солбуйааччы Надежда Константиновна уонна амарах аҕата Саха республикатын үөрэҕириитин туйгуна, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына, улуус үөрэҕин үлэһиттэрин идэлээх сойуустарын комитетын салайааччыта Егор Иннокентьевич Давыдовтар, убайдарын Дьулустаан, Айал дьиэ кэргэттэрэ, аймахтара, Ньургун Егоровиһы кытта алтыһан улааппыт оҕо сааһын, оскуолатааҕы, устудьуон сылларын доҕотторо сүрүн спонсор быһыытынан тэрийэн ыыталлар. Манна Ньургун үөрэммит, дьарыктаммыт кыһата (директор Н.Н.Гуляев), учууталлара, иитээччилэрэ, тренердэрэ улахан тирэх буолаллар.
Турнир историята кылгас эрээри, олус интэриэһинэй. Бастакы турнир 2013 сыллаахха эдэрдэр ортолоругар Чурапчыга ыытыллыбыта. Манна 5 хамаанда, 78 бөҕөс кыттыыны ылбыттара. Бу күрэхтэһиигэ “Турнир бастыҥ бөҕөһө” буолбут Ньургун Александров, “Бастыҥ техникатын иһин” бириис хаһаайына Владимир Егоров, “Кыайыыга дьулуурун иһин” бирииһи туппут Эдуард Григорьев, 46 киилэҕэ чемпион аатын сүкпүт Георгий Окороков, 70 киилэҕэ хапсаҕайга чемпионнаан убаһа бирииһи туппут Герман Устинов билигин Сахабыт сирин сүүмэрдэммит хамаандатын бастын бөҕөстөрө буолан, Россия, аан дойду таһымыгар туста сылдьалларыттан тустууну сэргээччилэр киэн тутталлар.
Иккис турнир 2014 сыллаахха Ньургун Егорович тренер быһыытынан үлэтин саҕалаабыт сиригэр Томпо улууһун киинигэр Хаандыгаҕа горно-геологическай техникум спортивнай саалатыгар ыытыллыбыта. Бу сыл 2002-2003 сыллаах төрүөх кыра уолаттарга ананан ыытыллыбыта. 12 ыйааһыҥҥа 180 боотур эрбии биитин курдук эрийсэн, чулуулара чемпион үрдүк аатын ылбыттара.
Үһүс түһүлгэ 2015 сыллаахха эдэрдэр ортолоругар Чурапчыга тэлгэммитэ. Бу күрэх эдэрдэргэ ыытыллыбыт балтараа ыйдаах сбор түмүктүүр күрэхтэһиитин быһыытынан барбыта.
Быйылгы күрэх 2003-2004 сыллаах төрүөх уолаттарга ананан ыытылынна. Барыта 111 эдэр бөҕөс 10 ыйааһыҥҥа чулуу буолар иһин аат былдьастылар. Ыҥырыыны ылынан Томпо Кириэс Халдьаайытыттан, Сайдыыттан, Өймөкөөн улууһун Томторуттан, Уус Алдантан, Амматтан, Мэҥэ Хаҥаластан уонна олохтоохтор Чурапчы 6 нэһилиэгиттэн барыта 111 эдэр бөҕөс көбүөргэ таҕыста. Бу турнир сотору буолаары турар В.Н. Гоголев бирииһигэр республика бастыҥнарын быһаарар күрэхтэһиигэ бэлэмнэнии турнир ыытыллара туһалаах буолла диэн тренердэр бэлиэтииллэр.
Күрэхтэһии үөрүүлээх аһыллыытыгар эҕэрдэ тылы Чурапчы сэлиэнньэтин баһылыга Степан Анатольевич Саргыдаев, Чурапчы улууһун үөрэҕин управлениетын сүрүн специалиһа Иван Петрович Лукин, улуустааҕы спорт управлениетын начальнига Василий Васильевич Лукин, Д.П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы олимпийскай эрэллэри бэлэмниир спортивнай оскуола-интернат директора Николай Николаевич Гуляев, Ньургун кылааһын салайааччыта Агафья Егоровна Макарова, Саха республикатын үтүөлээх учуутала Людмила Михайловна Винокурова, Ньургун аҕата Е.И. Давыдов, бииргэ үөрэммит доҕотторун ааттарыттан Пантелеймон Наумов эдэр бөҕөстөргө анаан тыл эттилэр, турнир суолтатын бэлиэтээтилэр.
Күрэхтэһиигэ Саха республикатын тустууга федерациятын толорооччу директора, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах судьуйа Н.Д. Николаев, кэскиллэх судьуйа В. Барашкова кэлэн кыттыбыттара, судьуйалаан көмөлөспүттэрэ күрэхтэһии таһымын үрдэттэ диэн олохтоохтор бэлиэтээтилэр. Николай Дмитриевич Чурапчыга үөрэммит кэмигэр Ньургуннуун билсиһэн, биир саалаҕа дьарыктаммытын истинник саныыр, федерация аатыттан бу күрэхтэьиигэ Ньургун мессүөннээх олус үчүгэй мэтээллэри бэлэмнээн аҕалан барыбытын үөртэ. Турнирга Ньургун биир кылааска үөрэммит доҕотторо, Сахабыт сирин биллэр спортсменнара, Россия, Саха сирин спордун маастардара Тимур Пестерев, Игнат Андросов, Рустам Машарипов, Пантелеймон Наумов, Денис Сивцев, “Дыгын оонньууларын” кыайыылааҕа Петр Старостин, Ан-24 самолет пилота Петр Саввинов, Егор Ньургусов, кыттыыны ыллылар, сүүрэн-көтөн тэрийистилэр уонна спонсор быһыытынан ыйааһын аайы “Asics” фирматтан бириистэри олохтоотулар.
Хатыһыылаах киирсилэр икки күбүөрүнэн тохтоло суох ыытылыннылар. Манна тахсан иһэр кэскиллээх боотурдарбыт уйаннара-хатаннара быһаарыллар киирсиилэр буоллулар. Күрэхтэһии аайы бэриллибэт сыаналаах бириистэр иһин киирсии буолара күрэхтэһиини өссө сытыырхатта.
Ньургун Давыдов сырдык кэриэһигэр ыытыллыбыт IV республиканскай турнир чемпионнарынан уонна призердарарынан буоллулар:
32 киилэҕэ - Максимов Эрик I м. (Чурапчы), Меркурьев Руслан – II м. (Төҥүлү), Григорьев Кэскил – III м. (Амма), Соловьев Айаал – III м. (Төҥүлү).
35 киилэҕэ - Явловский Дамир – I м. (Чурапчы), Громов Айтал - II м. (Чурапчы), Кононов Арсен – III м. (Чурапчы), Аввакумов Архип – III м. (Уус Алдан)
38 киилэҕэ - Максимов Жора – I м. (Чурапчы), Акакиев Арсений – II м. (Төнүлү), Татарников Данил – III м. (Чурапчы), Яковлев Алеша – III м. (Чурапчы)
42 киилэҕэ - Малгин Леонид – I м. (Томпо, Кириэс Халдьаайы), Слепцов Артем – II м. (Чурапчы), Халгаев Арсен – III м. (Чурапчы), Корякин Владимир – III м. (Томпо, Сайдыы)
46 киилэҕэ - Захаров Вова – I м. (Уус Алдан), Потапов Ваня – II м. (Чурапчы), Пономарев Ваня – III м. (Чурапчы), Копырин Юра – III м. (Чурапчы)
50 киилэҕэ - Герасимов Вова – I м. (Чурапчы), Старостин Гоша – II м. (Чурапчы), Слепцов Ньургун – III м. (Чурапчы, Төлөй), Осогосток Василий – III м. (Уус Алдан)
54 киилэҕэ - Спиридонов Коля – I м. (Чурапчы), Яковлев Дима – II м. (Уус Алдан), Иванов Дархан – III м. (Томпо, Сайдыы), Громов Валентин – III м. (Уус Алдан)
58 киилэҕэ - Белолюбскай Айтал – I м. (Мэнэ Ханалас, Аллараа Бэстээх), Егоров Ян – II м. (Чурапчы), Авелов Юрий – III м. (Уус Алдан), Ксенофонтов Петя – III м. (Чурапчы)
63 киилэҕэ - Кузьмин Айаал – I м. (Чурапчы), Павлов Миша – II м. (Чурапчы, Төлөй), Аммосов Марк – III м. (Мэҥэ Хаҥалас, Аллараа Бэстээх), Далбаев Давид – III м. (Чурачы)
Бастыҥтан бастыҥнар анал бириистэргэ тигистилэр: Уус Алдантан Вова Захаров “Турнир бастыҥ бөҕөһө” буолан, улахан телевизорынан наҕараадаланна, “Бастыҥ техникатын иһин” - Дамир Явловскай (Чурапчы) “Дружба” эрбиинэн, саамай элбэх боотур кыттыбыт 42 киилэ чемпиона Леня Малгин (Томпо) Давыдовтар дьиэ кэргэн бирииһин сотовай телефону, кини тренерэ Ариас Павлов планшеты бириис быһыытынан тутан, үөрдүлэр-көттүлэр. Республика тустууга федерациятын бирииһэ – спортивнай костюм уонна рюкзак Артем Слепцовка тигистэ, “Күрэхтэһии бастыҥ хапсыһыытын” көрдөрбүт Дархан Иванов (Томпо), Сергей Осипов (Мэҥэ Хаҥалас) анал бириистэри туттулар. Маны таһынан араас бэйэлээх бириистэр, харчынан көмөлөр эдэр бөҕөстөргө туттарылыннылар. “Бастыҥ секундант” аат Аллараа Бэстээх тренерэ Гаврил Неустроевка биир санаанан бэрилиннэ.
Күрэхтэһии өссө биир уратытынан 10 ыйааһын чемпионнарыгар жеребьевканан Xbox приставка оонньоммута буолла. Манна баат 35 киилэҕэ диэри чемпионна Дамир Явловскайга тосхойдо. Онон Дамир бу киэһэ элбэх сыаналаах бириистэри ылан, дьонун үөрдүөн үөртэ.
Ыйааһыннарынан күрэх кэнниттэн оҕо аймахха өссө биир үөрүүлээх түгэн буолла. Ол курдук, икки ыйааһыҥҥа хапсагайга муҥутуур күүстээги быһаарар киирсиилэр буоллулар. 42 киилэҕэ диэри ыйааһыннаахтарга утарылаһааччыларын барыларын кыайан Арсен Халгаев (Чурапчы) түөлбэ ыччаттара туруорбут сотовай телефонунан наҕараадаланна. Онтон үөһээ ыйааһыннарга кыайыыны ситиһэн, эмиэ Чурапчы спортивнай оскуолатын иитиллээччитэ Виталий Николаев Ньургун убайын Айаал бииргэ үөрэммит оҕолоро туруорбут телевизордарын хаһаайынынан буолла.
Турнир кыттыылаахтарыгар, бары кэлбит ыалдьыттарга Ньургун Давыдов туһунан викторина ананна. Манна үгүс сөптөөх эппиэттэри биэрбит оҕолор Вова Васильев уонна Саша Константинов кыайыылаахтарынан ааттанан, сыаналаах бириистэри ыллылар.
Үөрэнээччибит, дэгиттэр спортсмен Ньургун Давыдов аатынан турнир өссө да үгүс ыччаты түмэн, салҕанан бара туруо диэн тэрийээччилэр баҕа санааларын эттилэр уонна бу күрэх оҕо-аймах кэтэһэр турнира буолан эрэриттэн астынан, дуоһуйан тарҕастылар.
Ньургун уолбут Ньургун Давыдов сырдык аатыгар ыытыллар аныгыскы турнирга көрсүөххэ диэри, күндү доҕоттор!
Д.П. Коркин Чурапчтааҕы республиканскай спортивнай олимпийскай эрэллэри бэлэмниир спортивнай оскуола-интернат пресс-киинэ
