15 улуустар, оройуоннар 172 быһыйдара “Спорт сарыыссатын” хас да көрүҥнэригэр илин-кэлин түһүстүлэр.
Чемпионат үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыллыытыгар өрөспүүбүлүкэ спорка миниистирин I солбуйааччы Александр Бугаев, чэпчэки атлетика федерациятын президенэ Анатолий Кырджагасов, физическэй культура уонна маассабай спорт управлениетын начальнигын солбуйааччы Андрей Игнатьев, сүрүн судьуйа Василий Алексеев күрэхтэһии кыттыылаахтарын эҕэрдэлээтилэр.
Эҕэрдэлэргэ чэпчэки атлетиканан дьарыктанааччылар кэккэлэрэ хаҥаан, бастыҥнар көрдөрүүлэрэ үрдээн иһэрэ, ол курдук, Сардаана Трофимова Азиятааҕы оонньуулар боруонса мэтээлин, Надежда Бут, Изабелла Борисова уһун уһун сиргэ сүүрүүлэргэ, Наталья Леонтьева орто дистанцияҕа Россия чемпионаттарыттан кыһыл көмүс мэтээллэри аҕалтаабыттара бэлиэтэннэ. Петр Захаров дойдуттан соҕотоҕун аан дойду марафонугар кыттыыны ылаттыырыттан, киһи астынар, киэн туттар. Сүүрүүнэн дьарыктанарга стимул баар. Уонна чэпчэки атлетика чемпионаттарын историятыгар аан-бастаан, спорка уһун үйэлэниини көрдөрө сылдьар, сааһырары билиммэт ветераннар чемпионат программатыгар киллэриллэн күрэхтэстилэр.
Надежда Бут норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастарын дастабырыанньатын уонна бэлиэтинэн; Саха сирин элбэх төгүллээх чөмпүйүөнэ, рекордсмена, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тренерэ, марафоҥҥа ССРС спордун маастара Артур Егорович Феофанов, итиэннэ, күүстээх спорт маастардарын бэлэмнээн таһаартыыр РФ үтүөлээх тренерэ Борис Николаевич Ильин “Саха сиригэр физкультурнай хамсааһын 100 сыла” бэлиэнэн наҕараадаламмыттара; өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын сүүрүктэригэр Пелагея Григорьеваҕа, Валентин Ивановка спортивнай экипировкалар туттарыллыбыттара дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
Күлүмэх сүүрүүлэр
60 м уонна 200 м дьахталларга Дьокуускай 1 № оҕо спортоскуолатыттан Алсу Ахмерова бастаата. Эр дьоҥҥо кыайыылааҕы видео-финиш быһаарда. Утары туран эт-харахпытынан көрүүгэ Ньурба быһыйа Артем Иванов бастаабыт курдугун иһин, саҥа аат баар буолла диэммит, тута тиийэммит интервью ыллыбыт. Дмитрий Наумовка эрчиллэр. Атах оонньуутун маастара. 2019 с. кылгас сиргэ сүүрүүлэргэ көспүт. Бу иннинээҕи күрэхтэһиилэргэ үс иһигэр кииртэлээбит. Балачча биллэр, бастыы эрэ илик түргэн сүүрүк буолан биэрдэ. Ол да иһин: “бастаабытым соһуччу буолла, күүппэтэҕим”,- диэтэ. Ол оннугар, Артем Иванов нөҥүө күн 200 м чөмпүйүөннээтэ. Чахчы, кыахтаах спортсмен-ыччат.
Артем Иванов соһуйбута оруннаах буолан таҕыста. Видео-финиш чуолкайдаабытынан, кэлин сылларга иннин биэрэ илик, Бороҕоннооҕу спортивнай Оонньуулар чөмпүйүөнэ, эмиэ атах оонньуутун маастара, Ленскэй быһыйа Валентин Иванов 7,257 сөк көрдөрүүлээх бастаата. Иванов Артем уонна Ньурбаттан Айаал Иванов көрдөрүүлэрэ тэҥнэр - 7,260 сөк. Онон, икки иккис миэстэ баар буолла. Үһүөн Ивановтар. Төрүттэринэн үһүөн Ньурбалар.
Инньэ гынан, алҕаспытын көннөрүнэммит, кыһыҥҥы чемпионакка үһүс төгүлүн субуруччу чөмпүйүөн аатын ылбыт Валентин Ивановтан интервью ыллыбыт: “Дьокуускайга “Якутскэнерго” стратегическай объегар ТЭЦ-кэ инженердиибин. Салалтам, профсоюзнай тэрилтэм өйдүүр, өйүүр буоланнар эрчиллэбин, күрэхтэһэбин. Стаарпын бэркэ ылбытым, бастакы сулбу ойон тахсыбытым. Ааспыт сылларга дистанцияҕа ситэн ааһаары ыгылыталлар этэ. Дьэ, оччоҕо сытыы куоталаһыы онно саҕаланара. Эккирэтэр түгэннэрим баар буолаллара. Онтон бу сырыыга, аара дистанция ортотун диэки, тоҕо ким да сиппэтий диэн дьиктиргээбитим. Биэтэккэ үктэниигэ, хараҕым кырыытынан көрдөхпүнэ уолаттарым, дьэ, куугунатан кэлэн, ойоҕоспор баар буола түспүттэрэ. Инники былааннарым - Тааттаҕа буолар Манчаарыга бэлэмнэниэм. Онтон, дьэ, ветераннарга күрэхтэһиэм”.
400 м дьахталларга өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр Амма быһый кыыһа, Сахалиҥҥа “Азия оҕолорун” кыһыҥҥы спортивнай Оонньууларын кыттыылааҕа Милена Белолюбская – 1 мүн 06,38 сөк кэлэн, эр дьоҥҥо адаптивнай спорка сүһүөхтэринэн доруобуйаларыгар хааччахтаах спортсменнарга кылгас сиргэ сүүрүүлэргэ уонна уһуну ойууга Россия чөмпүйүөнэ Саргылан Семенов (Уус-Алдан) 53,33 сөк көрдөрүүлээх бастаата: “Доруобай спортсменнары кытта күрэхтэһиэхпин уонна миэстэлэһиэхпин, бастыахпын эрдэттэн күүскэ баҕарар этим. Россия адаптивнай спорка чемпионатыгар 200 м бастаабытым, онон, дойду сүүмэрдэммит хамаандатыгар баарбын. Билигин 400 м өрөспүүбүлүкэҕэ доруобайдарга кыайдым, сыалбын ситистим. 200 м иккис буоллум. Эстафетаҕа куорат хамаандатын тэрийэммит бастаатыбыт. Тренерим Василий Андреевич Оленов. Иннибитигэр күрэхтэһии элбэх. Паралимпиадаҕа кыттар соруктаахпыт”.
Ленскэйтэн Александр Остапов, Мэҥэ-Хаҥаластан Эльвира Устинова 800 м, Дьокуускайтан Елена Бурнашева 1500 уонна 3000 м бастаталаата. Эр дьоҥҥо Амма уҥмат тыҥалаах сүүрүгэ Айсенбег Черепанов хара маҥнайгыттан инники түһэн, эргииртэн эргииргэ тэтимин эбэн, стадион-манеһы сэттэ аҥаарда эргийиигэ сүүрүүнү баһылаата-көһүлээтэ уонна 1500 м 4 мүн 16,56 сөк, иккис күн 3000 м 9.12,36 түмүктээн, эрэллээхтик бастаата:
“Сүүрүүнэн 2019 с. ДьТХА үөрэнэ киириэхпиттэн Александр Иларьевич Ивановка дьарыктаммытым. Билигин Татьяна Юрьевна Жирковаҕа эрчиллэбин. Бүгүн сүүрүүбүн стабильно туттум, финишкэ үлэлээтим. Лидердэр суохтарын иһин буолуо, эрдэтээҥи көрдөрүүбэр тиийбэтим. Полумарафоҥҥа көһүөхтээхпин. Казаньҥа Россия күрэхтэһиитигэр сүүрүөм. Тааттаҕа буолар Манчаарыга кыттар инниттэн кэккэ ситиһиилэрдээх, көрдөрүүлэрдээх тиийиэхтээхпин. Ньурбаҕа буолар Оонньууларга эмиэ кыттыам. Сүүрэр, күрэхтэһэр кэммин муҥутуурдук туһанар сыаллаахпын-соруктаахпын”.
Уһуну ойууга дьахталларга Олесова Валерия 5 м 68 см көрдөрүүлээх бастаата. Майатааҕы оҕо спортоскуолатыгар тренердиир, уһуну ойууга өрөспүүбүлүкэ рекордсмена Игорь Скрябин 7 м 15 см түһэн хаһыс да төгүлүн бастаата: “Атаҕым былчыҥар эчэйиилээх буоламмын, анал “прыжковай” дьарыгым суох буолан, сэрэнэн, “тонуспун” тута сылдьардыы күрэхтэстим. Ааспыт сыл сайыныгар Валерий Куц Мемориалыгар миэстэлэһэ сылдьыбытым. Онно күрэхтэһии таһыма, күүрээнэ үрдүк. Күүстээх ойооччулар элбэхтэр. Сүүрэллэрэ биһигиттэн олох атын, “напордаах”. Уонна “стопалара” күүстээх. Биһи билигин дьарыкпытыгар оскуораска уонна күүспүтүгэр болҕомтону туһаайабыт. Штанганан үлэлиибит: түөспүтүгэр диэри таһаарабыт, “полуприседтары”, толору олорон турууну оҥоробут. Отуппуттан таҕыстым да буоллар, саха киһитэ хойут ситэр дииллэр, онон рекорпун тупсарарга сайын, салгыҥҥа үлэлэһиэм. Күүһүм, оскуораһым дьэ тахсан эрэр. Эчэйии эрэ мэһэйдээмиэн наада”.
Дьаадыраны анньыыга Роман Шмойлов (Уус-Майа) кыайыыны ситистэ. Мас тардыһыыга аан дойду чөмпүйүөнэ Дмитрий Попов (Уус-Алдан) иккис үчүгэй көрдөрүүлэннэ.
4х200 м эстафетаҕа эр дьоҥҥо Дьокуускай, ХИФУ, Амма, дьахталларга Чурапчы, Ленскэй, Мэҥэ-Хаҥалас инники күөҥҥэ сырыттылар, пьедестал үктэллэригэр тахсан турдулар.
Быйылгы чемпионат сүрүн уратытынан аҕам саастаахтар аан-бастаан күрэхтэспиттэригэр буолла. Көрдөрүүлэрэ аан дойдутааҕы WMA таблицанан суоттанан, коэффициенынан таһаарыллар. Сааскыттан тутулуга суох, көрдөрүүн намыһах да буоллаҕына, кыайыаххын, миэстэлэһиэххин сөп. Онон, көх, интэриэс баар. Сүрүн сыал-сорук – бэйэҥ сааскар үчүгэй, тэтиэнэх турукка сылдьыыны көрдөрүү.
60 м дьахталларга Марина Федоренко (Дьокуускай), Өлөөнтөн 70 саастаах Николай Семенов кыһыл көмүс уонна боруонса мэтээллэргэ тигистэ:
“Гиирэнэн, мас тардыһыытынан, хайыһарынан, биатлонунан, дьарыктаммытым. Манчаары оонньууларыгар, тыа сирин спортивнай оонньууларыгар миэстэлэһэр этим. Билигин сүүрүүнэн, атах оонньуутунан, оҕунан ытыынан дьарыктанабын. 2001 с Россия ветераннарыгар Москваҕа, 2022 с. Сочига Адлерга уонна 2023 с. Чебоксарыга сүүрүүлэргэ уонна ыстаныыларга үһүс буолуталаабытым”.
400 м Дьокуускайтан Мария Халгаева, Хаҥаластан Николай Латышев; Ульяна Слепцова (Чурапчы), Василий Готовцев (Нам) 1500 уонна 3000 бастааннар, абсолютнай чөмпүйүөннэринэн буоллулар.
Мэҥэ-Хаҥаластан 57 саастаах Елена Максимова биир да утарсааччыта суоҕунан бастаата, Уус-Алдантан ыраах айан дальнобойщик-суоппара Андрей Бочкарев Эдьигээнтэн кэлээт да күрэхтэһэн уһуну ойууга уонна үстэ төхтүрүйэн ыстаныыга чөмпүйүөннээтэ.
Мэҥэ-Хаҥаластан Андрей Захаров 5 м 43 см түһэн үһүс бириистээх миэстэлэннэ уонна уһуну ойууга уонна 60 м сүүрүүгэ 8,40 сөк көрдөрүүлээх 35-39 саастаах ветераннарга өрөспүүбүлүкэ икки рекортарын олохтууру ситистэ. Чемпионат саамай аҕам саастаах кыттааччыта, Чурапчы Кытаанаҕыттан 82 саастаах хайыһардьыт, сүүрүк Николай Захаров 60 м сүүрүүгэ сүүрбэ кыттааччыттан алтыс, 200 м үһүс миэстэлэннэ. Ааспыт сайын Чебоксарыга Россия ветераннарын чемпионатыгар 100, 200 уонна 400 м сүүрүүлэргэ үрүҥ көмүс, боруонса мэтээллэри ылаттаабыта. Билигин хайыһарга Россия чемпионатыгар кыттаары бэлэмнэнэ, эрчиллэ сылдьар.
Ветераннарга 200 м уонна 400 м Хаҥаластан Николай Латышев, 3000 м Чурапчыттан Ульяна Слепцова (Чурапчы), үстэ төхтүрүйэн ойууга Андрей Бочкарев, 4х200 м эстафетаҕа дьахталларга Чурапчы, эр дьоҥҥо Дьокуускай хамаандалара кыайыылары ситистилэр. 1500 уонна 3000 м кыайыылары ситиспит Ульяна Слепцова (Чурапчы), Василий Готовцев (Нам) абсолютнай чөмпүйүөн үрдүк ааттарын ылаттаатылар.
51 саастаах такси суоппара Василий Готовцев: “Ветераннарга түмүк коэффициенынан быһаарыллар буолан, дистанцияларбар кыһалла сатаатым. Суоппар үлэтэ сылаалаах эрээри, спордунан дьарыктаннаххына лаппа сэргэхсийэҕин. Сүүрүүнү таһынан тренажернай саалаҕа сиспин, атахпын эрчийэбин, гимнастиканан дьарыктанабын, турукпун тута сылдьарга сүрдээҕин туһалыыр”.
Онон, элбэх көрөөччүлэрдээх, ыалдьааччылардаах быйылгы чэпчэки атлетика кыһыҥҥы чемпионата киэҥ араҥаны хабан улахан сэргэхситиини таһаарда.
Баһылай Посельскай
