Аҕам саастаах спортсменнар эт-сиин өттүнэн тэтиэнэхтэр, чиргэл туруктарын ыһыктыбаттар, үлэ-олох оргуйар үөһүгэр сылдьаллар, дьиэ-кэргэннэригэр өйөбүл-тирэх буолаллар. Былырыыҥҥыттан А.Н. Ким-Кимэн президеннээх “Сахаада-спорт” маастарын нуормата олохтонуоҕуттан, атах оонньуутунан дьарыктаныахтарын баҕалаахтар лаппа элбээтилэр. 70-80 да саастаахтар маастар буолуохтарын син, өскөтүн, чөл туруктарын ыһыктыбакка сырыттахтарына. Спорт атын көрүҥнэрин аҕам саастаах ветераннара маастар буолуталаан эрэллэр. Ити биһирэнэр. Өйдөөн-төйдөөн, ньыматын билэн, сатаан дьарыктаннахха кыаллыан сөбүн итэҕэтэллэр.
Физкультура уонна спорт аргыстанан, төрөөбүт-үөскээбит Намын Үөдэйин, туруу эрдьигэн саастарын Өлүөхүмэ Токотугар ааспыт Иннокентий Гаврильевич Яковлев уоттаах сэрии 40-с сылларыттан аныгы сайдыылаах XXI үйэни хабан, илии-атах оонньууларынан утумнаахтык дьарыктаммыта, киэҥ Россияҕа, омук дойдуларыгар тиийэ күрэхтэспитэ, бар-дьонун ситиһиилэринэн үөрдүбүтэ, тапталлаах сахатын сирин соргулаахтык ааттаппыта.
Биир бэйэм, Иннокентий Гаврильевиһи ветераннарга атах оонньуутугар бииргэ күрэхтэһиэхпититтэн билэбин. Миигиттэн сүүрбэччэ сыл аҕа эрээри араа-бараа түһэрбит. Бааһынайдыы хааннаах, эриллэҕэс былчыҥнардаах, эрчимэ, сэниэтэ сүрдээх буолара. Уруккуну-хойуккуну ахтыһарбыт. Кыахтаах-кыахтаах курдук, сааһыран да баран, күрэхтэһиилэргэ кыттыталаан, сырыыта-айана киэҥ этэ. Күрэхтэһиилэргэ, хас холонууларын кэнниттэн атаҕын имэринэрэ, били, хаста да эчэппит атаҕа кэйэн, нүөлүйэн ыалдьара биллэрэ. Ол тухары тулуйан, сыралаһан туран, күрэхтэһэрин сөҕөбүн. Өссө инники күөҥҥэ сылдьара, бастыыра. Дэгиттэр сайдыылаах Иннокентий Яковлев сүүрүк-быһый, тустуук бэрдэ, футболист киэнэ үтүөтэ. Физрук, тренер быһыытынан өр үлэлээбитэ.
1945 с. Улуу Кыайыы ыһыаҕар, хороччу улаатан эрэр тыа сирин сэмэй уола 100 м сүүрүүгэ маҥнайгы кыайыы үөрүүтүн билбитэ, сүүрүк-быһый быһыытынан “баардааҕын” биллэрбитэ. Егор, Лев, Дмитрий, Иннокентий бииргэ төрөөбүт бырааттыы Яковлевтар сарсыарда аайы эрдэ сүүрэн кэлэллэрин ийэлэрэ уолаттарын харыстаан “тоҕо сүүрэҕит, сэниэҕитин эһэҕит” диэн күллэртиирэ. Ол дьарыктарынан бырааттыылар оройуоннарыгар 4х100 эстафетаҕа тэҥнээхтэрэ суоҕа. Егор, Сив Ядреев, Иннокентий буоланнар оройуон рекордун олохтообуттара умнуллубат үтүө кэмнэрэ. Кынат анньыммыт эдэр киһи Камчаткаҕа сулууспалыыр кэмигэр дьоҕурдаах тренер хараҕын далыгар киирэн, сүүрүүнэн өссө күүскэ дьарыктаммыта уонна 100 м 10,7 сөк кэлэн үгүстэри сөхтөрбүтэ. Сулууспалыыр чааһын футболга көмүскүү сылдьан атаҕар улахан эчэйиини ылан, күрэхтэһэрин сааһырыар диэри тохтоторго күһэллибитэ. Эдэр-эмэн саастарыгар кыйыттыбыт, баар кыаҕа батарбакка, күрэхтэһиигэ кыттан, тостубут атаҕын эбии бэргэппитэ. Айылҕалаах киһини хааһахха өр хаайбаккын. Сааһыран, пенсияҕа тахсан, тостубут атаҕа оһон, күрэхтэһэрин кубулуппатаҕа.
Россия ветераннарын күрэхтэһиилэригэр 1990 сылтан көхтөөхтүк кыттыталаан, сүүрбэччэ кыһыл көмүс мэтээллэрдээх. Үрүҥ-көмүс, боруонса мэтээллэрэ өссө элбэхтэр.
69 саастааҕар, 2000 с. Санкт-Петербурга Россия ветераннарын чэпчэки атлетикаҕа чемпионатыгар 100 м 14,56 сөк. кэлэн кыһыл көмүс, 200 м 31,38 сөк, уһуну ойууга 4 м 67 см, үстэ төхтөрүйэн ойууга 9 м 76 см көрдөрүүлэрдээх үрүҥ көмүс мэтээллэргэ тиксибитэ. Москватааҕы чемпионакка бастаталаабыта. Америкаҕа, Соҕуруу Арабтар Өрөспүүбүлүкэлэригэр, Грецияҕа, Швецияҕа буолуталаабыт аан дойду уонна Европа чемпионаттарыгар кыттыталаабытауонна финалга кииртэлээбитэ. Афиныга Европа чемпионатыгар боруонса мэтээлгэ тиксибитэ. Аан дойду дьүккүөрдээх олохтоох, дьулурҕа санаалаах ветераннара хайдахтаах курдук сааһыран да баран спорду биһирииллэрин, чөл туруктаахтарын көрдөрөр, итэҕэтэр күрэхтэһиилэр. Олор истэригэр Иннокентий Яковлев Сахатын сирин, Россия дьоно чэгиэн туруктаахтарын, спорка уһун үйэлээхтэрин чиэстээхтик көмүскээбитэ барыбытыгар үтүө холобур.
Ыарахан ыарыы кими да соһуччу булар, харыстаабат. Быйыл, ахсынньы 17 күнүгэр Нам Үөдэйигэр И.Н. Зырянов аатынан культурнай-спортивнай комплекска чэпчэки атлетикаҕа Россия спордун маастара, национальнай көрүҥнэргэ Саха АССР спордун маастара Иннокентий Гаварильевич Яковлев сырдык кэриэһигэр атах оонньууларыгар өрөспүүбүлүкэ I турнира үрдүк тэрээһиннээхтик ыытылынна.
Турнирга Нам улууһун депутаттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Алексей Винокуров, Үөдэй нэһилиэгин баһылыга Иван Гаврильев, Саха сиригэр атах оонньуутун сүрүн тренерэ Максим Оегостуров, Яковлевтар дьиэ-кэргэн оҕолоро, сиэннэрэ, чугас аймахтара, доҕотторо, алтыһан ааспыт ветеран спортсменнар, биир дойдулаахтара кыттыыны ыллылар.
Ыраахтан-чугастан кэлбит Өлөөн, Нам, Үөһээ Бүлүү, Сунтаар, Чурапчы, Тулагы, Хаҥалас, Таатта, Уус Алдан уонна Дьокуускай куораттан, үс көлүөнэ кыттааччылар түмсэн, биэс ойууларга илин-кэлин түһүстүлэр. Саха сирин күүстээх маастардара кыттаннар олохтоохтор сэҥээриилэрин ыллылар. Владимир Алексеев курдук, 1970-80 сылларга күннээн-күөнэхтээн күрэхтэспит, атах оонньуутун улахан маастара, билигин Россия чэпчэки атлетикаҕа призера, бэйэтиттэн лаппа “эдэр” ветераннары кытта тэҥҥэ кытынна.
Эдэрдэр чэпчэкитик кыырайталаатылар.
12-13 саастаах кыргыттарга Дьокуускайтан 1-ДЮСШ-тан Ксения Куть, Анастасия Жиркова, Айыына Сон; уолаттарга Дьокуускай 1-ДЮСШ-н Сандаар Тихонов, Семен Петров, Нам Үөдэйиттэн Марк Попов; дьахталларга Манчаары оонньууларын чөмпүйүөҥкэтэ Валерия Олесова (Хаҥалас), Намтан Екатерина Попова, Анастасия Матвеева; бэтэрээн дьахталларга өрөспүүбүлүкэ рекордсменката Любовь Унарова (Тулагы), Изабелла Массаева (Нам). 45-54 сс. ветеран эр дьонҥо Владимир Софронов (Чурапчы), Иоганн Михайлов (Нам Үөдэй), Константин Стручков (Нам Үөдэй); 55 үөһээ саастаах ветераннарга Василий Санников (Үөһээ Бүлүү), Андрей Бочкарев (Уус Алдан), Евгений Иванов (Таатта), туһааннааҕынан, бастакы-иккис-үһүс миэстэлэри ылаттаатылар.
Бастыҥ уонна инникигэ эрэллээх ойооччуларга анал бириистэр туттарылыннылар. “Инникигэ эрэл” Марк Поповка, “Саамай аҕа саастаах кыттааччы” Өлөөнтөн кэлбит “Сахаада спорт маастара”, Манчаары оонньууларын призера Николай Семеновка; “Саамай эдэр кыттааччы” Дьокуускайтан Марина Делахова (ДЮСШ-1); “Бастыҥ техника” Любовь Унарова, “Кыайыыга дьулуурун иһин” Моника Тилабаева анал бириистэр аһаайыттарынан буоллулар.
Үөдэй нэһилиэгэ Иннокентий Яковлевка анаан туруорбут быыстапката дьон болҕомтотун тарта. 42 сыл устата үөрэх эйгэтигэр учууталынан уонна тренеринэн үлэлээбит “Норуот үөрэҕириитин туйгуна”, Өлүөхүмэ улууһун бочуоттаах олохтооҕо, сүүрүүгэ уонна сахалыы ыстаныыга спорт маастара, Саха сирин хас да төгүллээх чемпиона уонна призера, ССРС икки төгүллээх чөмпүйүөнэ, бэтэрээннэргэ сүүрүүгэ Россия 19-с төгүллээх чемпиона, СНГ үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, Европа уонна аан дойду бэтэрээннэргэ призера, “Физическэй култуура уонна спорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бэлиэ хаһаайына Иннокентий Гаврильевич Яковлев аата үйэтитиллэр аналлаах.
Итини сэргэ, “Уһук илиҥҥи 1000 тиэргэн” федеральнай программа чэрчитинэн Яковлевтар олорбут уһаайбаларыгар тутуллан үлэҕэ киирбит мини-пааркаҕа ини-бии бырааттыы Егор, Лев, Иннокентий, Дмитрий Яковлевтар ааттара иҥэрилиннэ. Ахтан-санаан аастахха, ити тиэргэнтэн кынат анньынан, бырааттыылар улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ, Россияҕа, аан дойдуга үрдүк көрдөрүүлээх спортсменнар буола үүммүттэрэ. Нам оройуонугар 4х100 эстафетаҕа рекорд олохтообуттара билигин да холобурунан туһанар. Убайдара Егор Гаврильевич Яковлев 100 м Нам оройуонун уон төгүллээх чөмпүйүөнэ, рекордсмена, көҥүл тустууга, хапсаҕайга оройуон хас да төгүллээх кыайыылааҕа, призера, “Нам” сопхуос чөмпүйүөн механизатора. Лев Гаврильевич Яковлев оройуон эстафетатын кыайыылааҕа, чэпчэки атлетикаҕа призера, “Нам” сопхуоска бастыҥ тимир ууһа, силиэсэрэ. Иннокентий Гаврильевич Яковлев Саха сирин хас да төгүллээх чемпиона уонна призера, СССР икки төгүллээх чемпиона, бэтэрээннэргэ сүүрүүгэ Россия 19-с төгүллээх чемпиона, СНГ үс төгүллээх чемпиона, Европа уонна Аан Дойду бэтэрээннэргэ призера, “Физическай култуура уонна спорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин” бэлиэ хаһаайына. Дмитрий Гаврильевич Яковлев чэпчэки атлетика диискэ, ядро, копье, көрүҥнэригэр оройуон призера. Мини-пааркаҕа бырааттыы Яковлевтар ааттара иҥэриллэн, үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыллан, чаҕылхай суолу-ииһи хаалларбыт спортсмен-бырааттыылар үтүө ааттара умнуллубат!
Баһылай Посельскай
