Дуобат турнира маастар нуормалаах буолан, өрөспүүбүлүкэ күүстээх дуобаччыттара, аан дойду Кубогын кыайыылаахтара, Европа, Россия чөмпүйүөннэрэ курдук үрдүк таһымнаах дуобаччыттара бары кэлэн күрэхтэстилэр. Швейцарскай систиэмэнэн сытыы киирсиилэр буоллулар.
Турнир ахсыс төгүлүн ыытылынна. 47 дуобаччыт, ол иһигэр, 28 эр киһи, 19 дьахтар, 10 спорт маастардара, 32 маастарга кандидат, гроссмейстердэр Гаврил Колесов, Николай Гемогенов, Николай Гуляев, Матрена Ноговицына, оскуола саастаах гроссмейстер Ксения Нахова күрэхтэһии таһымын үрдэттилэр уонна сытыырхаттылар. Бу күннээххэ ким ордук бэлэмнээҕин быһаарсыы кытаанах буолла. Миэстэҕэ тиксибэттэрин билэн буолуо, Россия регионнарыттан кэлбэтилэр. Кэлэр сырыыга, «кэлэр-барар айаннарын ороскуотун төлөстөхпүтүнэ кэлиэхтэрэ»,- диэн тэрийээччилэр бүччүм санааларын быктаран аһараллар. Дуобаччыт Кычкиннар дьиэ-кэргэн ким судьуйалаан, сорох күрэхтэһэн бары бааллар.
Күрэхтэһиилэр М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Культурнай киинигэр буоллулар. Кылаабынай судьуйанан Бүтүн Россиятааҕы категориялаах судьуйа Гаврил Петрович Винокуров, судьуйаларынан аан дойдутааҕы категориялаах судьуйалар, өрөспүүбүлүкэ дуобакка сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ гроссмейстер Александр Гаврильевич Азаров, Чурапчы дуобакка оскуолатын тренерэ Николай Николаевич Кычкин-II үлэлээтилэр. Ити кэмҥэ Дьокуускайга аан дойдутааҕы культура фестивала буола турар этэ, инньэ гынан, омуктар, ол иһигэр, Соҕуруу Корея делегацията күрэхтэһии хаамыытын кэлэн сэҥээрэн көрдүлэр, биһирииллэрин биллэрдилэр.
Бу сүүс харахтаах дуобат 1949 сыллаахха Аан дойду федерация тэриллиэҕииттэн баар. Аан дойду бүтүннүүтэ оонньуур. Генеральнай ассамблеяҕа ФМЖД быраабылата оҥоһуллан, бигэргэнэн, 89 дойду биһирэбилин, өйөбүлүн ылбыта. Россия спордун министиэристибэтигэр 100 уонна 64 харахтаах дуобаттарга реестрга спорт көрүҥүэрин быһыыларынан киирбиттэрэ. Биһиэхэ Бүтүн Россия үрдүнэн ыытыллар соҕотох турнирбыт диэн Александр Азаров санаатын үллэстэр. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр үтүөлээх тренер Николай Николаевич Кычкин анаан-минээн күүскэ ылсан дьарыктанан, 1993 сылтан суолта бэриллэн сайдыы суолугар турбута. Бастакы норуоттар икки ардыларынааҕы спорт маастарынан Хаҥаластан Игорь Никифоров буолбута, онтон Украинаттан спорт маастара Валерий Хорин, Виталий Никитчук кэлбиттэрэ. Улахан дьоҥҥо уонна оҕолорго өрөспүүбүлүкэ чемпионаттара ыытыллар буолбуттара. Саҥа үйэ оҕолоро, ыччаттара олус үчүгэйдик баһылаан эрэллэр. Матрена Ноговицына, Толя Протодьяконов, Аяника Кычкина, Сандаара Апросимова, Тунаара Федорова ситиһиилэрэ сөҕүмэрдэр. Кыра саастаах оҕолор түргэнник, кэбэҕэстик ылыналлар. Ситиһиилэрэ оннук.
Дуобат-саахымат киинин тренер-инструктора Иван Олегович Павлов эрчийэр начальнай кылааска үөрэнэр оҕолоро олус сөбүлээн, утумнаахтык эрчиллэллэр. Турнир кэмигэр үһүс этээскэ дьарыктарын үгэнэ этэ. Капитальнай өрөмүөнү бара турар дуобат-саахымат киинин үһүс этээһэ тутулла турарынан, университет интеллектуальнай киинэ кэҥэс хос биэрбит. Ааҕыы-суоттааһын бөҕөтө! Кычкин турнирыгар саамай кырата кандидаттар кыттар буоланнар күрэхтэспэтэхтэр. Атырдьах ыйыгар Белоруссия Витебск куоратыгар Россия оҕолорго чемпионатыгар бараары сбордана сылдьаллар эбит. Үс оҕо путевкалаахтар.
Сүүстээх дуобат бэйэ туспа, ураты быраабылалардаах. Икки сиирдээх балаһыанньаҕа элбэх өттүгэр сиэниллиэхтээх, даамка үйэтэ кылгас, сиэтэҕинэ боростуой ньыкы буолан хаалар уонна салгыы сии турбат тохтоон хаалар. Дуоската улахан, хараҕа быдан элбэх буолан, оҥорор комбинациялара да элбэхтэр. Үгүс стратегия, тактика туттуллар. Дьиҥнээх «сэрии толоонугар» маарыннаталлар. Ночооттоох да түгэҥҥэр, салгыы үчүгэйдик оонньоттоххуна быыһанар уонна кыайыыны ситиһэр кыахтанаҕын.
ХИФУ иһинэн тэриллэн үлэлиир интеллектуальнай оонньуулар киинин Юрий Егорович Никифоров салайар. Университет сырыыта-айана киэҥ. Соҕуруу Корея университеттарын кытта бииргэ үлэлээһиҥҥэ илии баттаспыттар. Үгүс өрүттээх үлэ ыытыллар. Аан дойдутааҕы сибээс Управлениетын, Илиҥҥи омук дойдуларын институту кытары үлэлэһэллэр. “Үрүҥ түүннэр” фестиваль чэрчитинэн Дьокуускайга кэлэ сылдьар омук делегацияларын көрсүбүттэр. Тэнзин куорат мээрин кытта атах тэпсэ олорон кэпсэппиттэр. Өрөспүүбүлүкэбит маҥнайгы президенэ Михаил Ефимович Николаев өссө 1996 сыллаахха бииргэ үлэлээһин сөбүлэһиитигэр илии баттаһаннар, күн бүгүнүгэр диэри тэтимнээх үлэ барар, ыкса сибээс тутуһуллар. Аан дойдуга бастаталыыр, миэстэлэһэр дуобаччыттардаахпытынан, саахымаччыттардаахпытынан сүрдээҕин сөҕөллөр. Биһиги университеппытыгар ыччаттарын үөрэттэрэллэр. Детсад оҕолорун кытта Барахсанов Владимир Поликарпович ыкса ылсан дьарыктанар. Онон Сахабыт сиригэр дуобат, саахымат сайдар кэскилэ улахан. Аныгы сайдыылаах үйэ улахан дойдуларын кытта өйдөһөн, өйөһөн үлэлиир кыахтары үөскэтэр, киэҥ саҕахтары арыйар.
Интэриэһинэй оонньуу!
Швейцарскай систиэмэнэн оонньоотулар.
Онно-манна ырааппакка маастар нуорматын толоруулаах буолан барыстаах. Бу сырыыга дьахталларга маастар аҕыйаҕынан маастар нуормата кыайан тахсыбата. Кыайыылаахтахтары бүтэһик туурдар быһаардылар. Өрөспүүбүлүкэҕэ дуобат үрдүк таһымҥа тиийбитэ, оҕолор улахан маастардары кытта тэҥҥэ оонньуулларыттан көһүннэ. Ким бастыыра биллибэт, эрийсиилээх, кытаанах киирсиилэр буоллулар. Кыайыылаахтары бүтэһик туур быһаарда.
Эр дьоҥҥо гроссмейстер Николай Гермогенов (ХИФУ) бастаата, гроссмейстер Николай Гуляев (Таатта) иккис, маастарга кандидат Анатолий Протодьяконов (ХИФУ) үһүс миэстэлэнэн, элбэх маастары кэннигэр хаалларан, маастар нуорматын толорору ситистэ. Чурапчыттан Давид Ефимов, Дьокуускайтан Василий Кычкин, университеттан Александр Сафонов «сүүстээххэ» алта күүстээх дуобаччыттарынан буоллулар.
Дьахталларга, Россия уонна Европа «түргэн дуобакка» чөмпүйүөҥкэтэ, Тааттаҕа тренердиир спорт маастара Наталья Шестакова бастаата, аан дойду чөмпүйүөҥкэтэ, гроссмейстер Матрена Ноговицына (Чурапчы) иккис, улахан дьоҥҥо Европа чемпионатыгар иккис миэстэлээх Чурапчы үрдүкү кылааһын үөрэнээччитэ, гроссмейстер Ксения Нахова үһүс бириистээх миэстэҕэ тигистэ. Чурапчыттан Лена Кычкина, Дьокуускайтан Сандаара Апросимова, Намтан Сайыына Попова алта бастыҥнарга киирдилэр.
Наталья Шестакова:
- - Бастыырым биллибэт этэ. Алҕас бастаатым. Тууртан туур аайы сыыйа өрө тахсан испитим. Бэһис, үһүс, иккис. Матрена бүтэһик туурга Большаковалыын тэҥнэһэн кэбиспитэ. Кэтэспэтэҕим. Дьиҥинэн, Матренаҕа хотторбутум. Кыайыым элбэх, коэффициеным үчүгэй буолан бастаатым. Дьиҥинэн, кыайыам диэн кэтэспэтэҕим. Оҕо эрдэхпиттэн бу «сүүстээххэ» оонньуубун. Онон оонньуу техникатын, тактикатын үчүгэйдик билэбин, уопутум да көмөлөстө. Урукку приемнарбын, ньымаларбын туһанным. Окончаниеларга үлэлээтим. Иван Иванович Щукинныын иккиэ буолан тренердиибит.
Николай Гермогенов:
- - Сытыы киирсиилэр буоллулар. Ким бастыыра биллибэт этэ. Чиэһинэй киирсии буолла. Интэриэһинэй. Кычкиннарга үчүгэй тэрээһиннэригэр махтанабын. Позиционнай оонньууну тутуннум, прием, албас элбэх. Барыларыгар ыарырҕаттым. Бүтэһик туурга Николай Гуляевы тэҥнэһии балаһыанньатыгар кыайдым. Оонньуум табылынна дии саныыбын. Сотору Россияҕа хамаанданан бастыыр иһин чемпионатыгар Николай Гуляев, Гаврил Колесов үһүө буоламмыт Сахабыт сирин көмүскүү барыахпыт. ХИФУ интеллектуальнай киинигэр тренердиибин. Ректорбыт Евгения Исаевна улаханнык өйүүр.
Түөрт дуобаччыт РФ маастарын нуорматын толордулар: Анатолий Протодьяконов, Александр Сафонов, Давид Ефимов уонна Петр Саввин. Кэскиллээх оонньооччу Сандаара Апросимоваҕа анал бириис туттарылынна.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй культураҕа уонна маасабай спорка управлениетын начальнига Николай Гаврильевич Цыпандин, Саха сирин дуобакка Федерациятын 1 вице-президенэ Владимир Ильич Птицын, РФ уонна СӨ үтүөлээх тренерэ Мария Никитична Бырдыннырова, Саха Өрөспүүбүлүкэтин сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ, гроссмейстер Александр Гаврильевич Азаров, Бүтүн Россиятааҕы категориялаах судьуйа, турнир сүрүн судьуйата Гаврил Петрович Винокуров эҕэрдэлэрин тиэртилэр, анал бириистэри туттардылар.
Бастыҥнары дуобат улахан добун түһүлгэлэрэ күүтэллэр.
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
