75 сааһыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэ турнира Аммаҕа үрдүк тэрээһиннээхтик ыытылынна, үгүс дьаһалларынан доҕуһуолланна. Прокопий Бубякин баһылыктаах Эмис нэһилиэгэр Пахомовтар төрүт уһаайбаларыгар, эһээлэрэ сэрии, сибээс үлэтин ветерана, нэһилиэк сэбиэтигэр бэрэссэдээтэллээбит Дмитрий Михайлович, эбээлэрэ, элбэх оҕолоох ийэ Екатерина Петровна олорбут дьиэлэрин эркинигэр өйдөбүнньүк дуоска сыһыарылынна. Дмитрий Пахомов улуу тренер Д.П. Коркиҥҥа бииргэ эрчиллибит үөлээннээҕэ Николай Захаров – Сахаачча музейын көрүү, спорткомплекс иннигэр турар памятнигар сибэкки дьөрбөтүн ууруу, турнир сахалыы сиэринэн-туомунан аһыллыыта,
ахтан-санаан ылыы киэһэтэ, биллиилээх бөҕөстөр Арыйаан Тютрин, Виктор Рассадин, Георгий Окороков маастар-кылаастара болҕомто киинигэр турдулар. Чурапчыга спортивнай оскуола-интэринээккэ бииргэ эрчиллибит, биир кылааска үөрэммит чугас доҕотторо, бөҕөстөр, тренердэр кэлэн ыалдьаттаатылар, күүстээх бөҕөһү, үтүө киһини ахтан-санаан аастылар.
Дьиэ-кэргэн тулхадыйбат тулааһына
Түмсүүлээх, эйэлээх Пахомовтар дьиэ-кэргэн, ийэлэрэ, эбээлэрэ Анна Афанасьевна алта оҕолорун барыларын үлэһит дьон оҥортоото, сиэннэрин улаатыннартыыр. Аҕаларын, эһээлэрин баҕа санааларын салгыыр. Улахан уоллара, көҥүл тустуу, хапсаҕай маастара, Москваҕа спортоскуолаҕа тренердиир, алта оҕолоох эдэр ыал аҕа баһылыга Константин Дмитриевич анаан-минээн кэлэ сырытта. Бииргэ төрөөбүттэр спорка уһуйбут, үтүө дьон буолан тахсалларыгар кынаттаабыт амарах санаалаах аҕаларын Дмитрий Дмитриевич Пахомов үбүлүөйдээх сылыгар сырдык аатын үйэтитэр сыаллаах-соруктаах бэртээхэй дьаһаллары бар-дьонноругар, үүнэр-көлүөнэ ыччакка тэрийдилэр. Оҕолор бары аҕаларын “туйаҕын хатаран” дьоҥҥо сымнаҕас сыһыаннаахтарынан биллэллэр. Аҕалара ситэ оҥорботоҕун оҥорон, ситиспэтэҕин ситиһэн, сөбүлүүр идэлэрин баһылаан, араас хайысхаларынан үлэлииллэр. Тыл аҥарыттан өйдөһөллөрө, өйөһөллөрө харахха быраҕыллар. Анна Афанасьевна оҕолорун, сиэннэрин тапталларынан уйдаран кыһалҕа диэни билбэккэ, ийэ-эбээ аналын толорон, дьол диэн тугун толору билэн нус-хас олорор. Дьиэ-кэргэн спорт куттаах. Биир дьиэттэн үс эр-дьон, аҕалара икки уолаттарынаан көҥүл тустуу уонна хапсаҕай маастардара. Олорор уулуссалара “Спортивная, 74”, тустубут ыйааһыннара эмиэ 74 кг. Диана волейболга, Аня сүүрүүгэ өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөҥкэлэрэ, “Азия оҕолорун” кыттыылаахтара. Улахан эдьиийдэрэ хайҕалынан туһанар искусство, культура үлэһиттэрэ. “Поле чудес” супер-финалын кыайаннар сөхтөрбүттэрэ.
Улахан уол Константин Дмитриевич: “кыттаачы элбэҕиттэн, ыалдьыттар да хото кылбиттэриттэн үөрдүм. Аҕам судургу киһи, тустуу фаната этэ. Спорка да, үлэҕэ да сүрдээх ирдэбиллээҕэ. Ыйааһын түһэртэрбэт, “бэйэҥ ыйааһыҥҥар, холкутук туһун” диирэ. Харыстыыра. Дьиэ ис-тас үлэлэригэр сорудах биэрэрэ, онтон дьэ барарбын-кэлэрбин көҥүллүүрэ. Аҕабыт тылын истэ улааппыппыт. Дьиэбитигэр ““биһигини маннык дьарыктыыллара” диэн, мас тутан баран алларанан киирэн тахсарбытыгар “тобуктаама” диэн үөрэтэрэ. Заалга тиийдэҕинэ биһигини кытта тэҥҥэ дьарыктанара. Көрдөрөрө. “Атахха киирэн, көтөҕөн таһаарыахтааххын, көхсүгүн көнөтүк тута сырыт” диирэ. Олортон күрэхтэһиилэргэ туһаммытым элбэх. Тренердиирбэр эмиэ аҕам сүбэлэрин туһанабын. Дьоҕурдаах иитиллээччилэрбин улахан спортоскуолаларга ыыта сатыыбын”.
Кыра уол Михаил Дмитриевич Саха Өрөспүүбүлүкэтин сүүмэрдэммит хамаандатын Киинин салайааччыта оҕолор, үүнэр-көлүөнэ кэскиллээхтик сайдалларыгар элбэх күрэхтэһиилэри, үгүс тэрээһиннэри ыытар хайысханы тутуһар. Аҕалара, эһээлэрэ баара буоллар үбүлүөйдээх 75 сааһын боччумнаахтык бэлиэтиир инниттэн, ийэлэриниин Анна Афанасьевналыын дьиэ-кэргэнинэн сүбэлэһэн бараннар турнир ыытарга диэн быһаарынаннар, тэрээһиннээхтик ыыттылар.
Аҕалара Дмитрий Дмитриевич оҕолорун общественнай олоххо, спорка көхтөөх, бэрээдэктээх, чөл буоларга угуйара. Уолаттарын кыра саастарыттан тустуук буоларга “программалаабыта”. Заалга, баанньыкка илдьэ сылдьара. Инньэ гынан, Костялаах Миша тустуу эрэ туһунан ыраламмыттара. Миша төрдүс кылаастан тустуу секциятыгар кэлбитэ. Тренер Михаил Степанович Скрябин хамаандатыгар күүстээх дьарык саҕаламмыта. Кирилл Павлов, Матвей Матвеев, Николай Адушинов, убайа Костя бааллара. Аҕата уолаттарыгар “үөрэхтээх дьон буолуохтааххыт, тустууктар эт-хаан өттүнэн күүстээххит, мөлтөх, кыаммат дьону атаҕастааман, өйүү, көмөлөһө сылдьыҥ” диэн наар этэ сылдьара. Убайдыы-бырааттыы Пахомовтар оннук истиҥ-иһирэх эйгэҕэ улааппыттара.
Михаил 2004 с. “Азия оҕолоругар” 69 кг тустан иккис миэстэлэммитэ. Үрдүк үөрэххэ киирэр сэртипикээт ылан Москваҕа тиийэн үөрэнэн, экономист идэтин ылбыта. Онтон М.Д. Гуляев, И. И. Готовцев көҕүлээһиннэринэн Чурапчытааҕы физкультура-спорт институтун кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. Москваҕа Саха сиринээҕи “Постпредствоҕа” үлэлээбитэ. Устудьуоннар общественнай олохторугар көхтөөхтүк кыттыбыта. Мас тардыһыы көрүҥэ сайдыытыгар, киэҥник тарҕаныытыгар үлэлэспитэ.
Михаил Дмитриевич билигин өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын бэлэмниир Киин салайааччытын быһыытынан, тустуу, бокс, чэпчэки атлетика, оҕунан ытыы, буулдьанан ытыы о.д.а. спорт көрүҥнэригэр күүстээх-быһый ыччаттары бэлэмнээн, аан дойдуга, олимпийскай оонньууларга тиийэ Сахаларын сирин соргулаахтык ааттатар спортсменнары таһаарар сыаллаах-соруктаах үлэни ыытар.
Биир кылааска үөрэммит доҕоттор
Аҕаларын ытыктаан кэлбит ыалдьыттарга Пахомовтар дьиэ-кэргэн истиҥ махталларын тиэртилэр. Дмитрий Пахомов Чурапчы оскуола-интэринээтигэр бииргэ дьарыктаммыт, үөрэммит доҕотторо, Олимпийскай оонньуулар кыһыл уонна үрүҥ көмүс медалистара Павел Пинигин, Александр Иванов, чугас доҕордорун Дмитрий Пахомовы кытта Чурапчытааҕы спортивнай оскуола-интэринээккэ хайдах сылдьыбыттарын, дьарыктаммыттарын кэпсээтилэр.
Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ, аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ Павел Павлович Пинигин: “Дима биһиги кылааска саамай чаҕылхай көрдөрүүлээх спортсмен этэ. Д.П. Коркиҥҥа эрчиллибиппит. Айылҕаттан күүстээх, бөҕө-таҕа, тустууга дьоҕурдаах этэ. Төрүттэриттэн иҥэриммит көтөҕөр күүһэ ураты этэ. Биһиэхэ кыахтаах, бэлэм тустуук кэлбитэ. Тустуу албастарын, техниканы түргэнник ылынара. Дойду киин куораттарыттан мэтээллэрдээх кэлэрэ. Биһи кини курдук эмиэ ситиһиилэрдэниэхпитин баҕарар этибит. Мин кэлин тустубут соперниктарбын, Сойуус лидердэрин кытта тэҥҥэ тустара, кыайталыыра. Ол тустууга талаанын көрдөрөр. Соҕуруу үчүгэй тренергэ түбэспитэ буоллар арыллыа этэ, өссө үрдүк көрдөрүүлээх буолуо этэ. Киһи быһыытынан сэмэй, Сойууска бастаатым диэн түөһүн мөтөтө сылдьыбат, элбэх саҥата-иҥэтэ суох үчүгэй доҕор-табаарыс этэ. Дьоҥҥо эйэҕэс сыһыаннааҕа, киһилии майгылааҕа. Ол үтүө өрүттэрин, бэйэтин хараахтарын оҕолорун иитиитигэр тиэрдэн, оҕолоро ону иҥэринэннэр, билигин үчүгэй, айымньылаах үлэһиттэр. Үлэҕэ, олоххо сыһыаннара аҕаларыттан, ийэлэриттэн бэриллибит”.
ССРС спордун маастара, өрөспүүбүлүкэ спорка Албан аатын музейын дириэктэрэ, биир кылааска үөрэммит Михаил Егорович Друзьянов: “Сүрдээх холку, ырытан, анализтаан саҥарар, дуоспуруннаах буолара. Куруук чэнчис, ыраастык таҥна-сапта сылдьара, уолаттарын батыһыннара сылдьан тустууга сыһыарбыта. Эрдэ кэргэннэнэн үөрэммэтэҕэ, үлэни, дьиэтин-уотун өрө туппута. Инньэ гынан, оҕолорун үөрэттэрэр ыра санаатын толорон, уолаттара үөрэхтээх дьон буолан тахсалларыгар кыһаллан, Москваҕа ыыталаабыта, үөрэхтээх дьон оҥортообута. Анна Афанасьевна тапталлаах кэргэнин сүтэриэҕиттэн төһө да сүүрбэ сыл аастар, улаханнык уларыйбакка, хайдах баарынан олорорун көрөммүн үөрдүм”.
ССРС спордун маастара Альберт Федорович
Севостьянов: “Дималыын биир паартаҕа олорон, биир хоско утуйан, остолобуойга бииргэ аһаан чугастык доҕордоспуппут. Оччолорго, оскуолатааҕы оҕо саастарыгар ситиһиилэрэ сөҕүмэр этилэр. Кавказ тренердэрэ сүгүн туһуннарбатахтара диэн хомойон кэпсиирэ. Оттомноох, көрсүө буолан учуутталларыгар, уолаттарга ытыктанара. Бэрээдэги сөбүлүүрэ. Оронун бастакынан хомуйан биһиэхэ холобур буолара. Сарсыарда эрдэ, биһи хаһан туруохпутугар диэри тэлгэһэбит хаарын күрдьэн кэбиһэрэ. Кини тула мустарбыт, түмээччибит кини буолара. Көрдөххө дьиппиэн курдугун иһин сүрдээх судургу, туох-ханнык баарынан үллэстэр көнө майгылааҕа. Бэйэтин туһунан кэпсэнэ сылдьыбат. Ситиһиилэрдээҕин билэн, өрөспүүбүлүкэ ылынар, ытыктыыр киһитэ эбит диэн биир дойдулаахтара сөҕөллөр”.
Биир үрэххэ бииргэ оттоон-мастаан, спордунан дьарыктанан үөскээбит, чугас доҕоро-атаһа, классическай тустууга Саха сирин чөмпүйүөнэ, күүстээх атах оонньооччу Кузьмин Василий Петрович: “Дима киһи быһыытынан сүрдээх эйэҕэс, сайаҕас, дьон кэпсиирин сэргиир, болҕойон истэр буолара. Оҕолорун сүрдээх үчүгэйдик иитэн, спорт эйгэтигэр сыһыарбыта. Оҕолоро аатын ааттаталлар.
РФ физическэй культураҕа уонна спорка үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тренерэ, Саха сирин түөрт төгүллээх чөмпүйүөнэ Василий Петрович Уваров: “Дималыын бииргэ оонньоон, футболлаан, тустуунан дьарыктанан улааппыппыт. Күүстээх-уохтаах оҕо-ыччат этэ. Маастар буолбутугар аҕата Эмис бөһүөлэгэр турар дьиэтин уулуссатыгар бырааһынньык тэрийэн тустууну, спорду өйдүүрүн, өйүүрүн көрдөрбүтэ. Уолаттарын Москваҕа үөрэттэрбитэ, үөрэхтээх, үлэһит дьон буолалларыгар олук уурбута”.
Турнир
Амматтан, Мэҥэ-Хаҥаластан, Уус-Алдантан, Чурапчыттан, Тааттаттан, Хаҥаластан, Дьокуускай куорат 3 №, 5 № спортоскуолаларыттан 2012-2014 сылларга төрөөбүт оҕолор түмүсэннэр уон ыйааһыннарга хапсыһыыларын комментатор Александр Васильевич Васильев – Көрдүгэн кэпсээн-ипсээн көрөөччүлэри сэргэхситтэ.
30 кг Руслан Афанасьев – Хаҥалас, итинтэн салгыы, Эдгар Филиппов - 5-ДЮСШ, Эрэл Петров – 3-ДЮСШ, Эрхан Березкин – 3-ДЮСШ, Данил Жирохов – 3-ДЮСШ, Соломон Скрябин – 3-ДЮСШ, Эрэл Давыдов – Амма-Бөтүҥ, Святослав Окороков – Амма, Гайрат Ботулу – Чурапчы, 68 кг Илья Петухов – Хаҥалас, II Дьөккөн бастакы миэстэлэри ылаттаатылар.
Хапсаҕайга абсолютнай бастыыр иһин хапсыһыыларга Амматтан Святослав Окороков кыайыыны ситиһэн убаһа сэртипикээтин ылла.
Сүрүн судьуйанан норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа, Эмис нэһилиэгэр тренердиир Аркадий Николаевич Тастыгин үлэлээтэ: “Бу иннинэ Василий Гоголев турнира, “Боотурдар оонньуулара” ыытылланнар уонна бу Дмитрий Пахомов турнира үһүөн холбуу тутулланнар, киһи бэлиэтиир күрэхтэһиилэрэ буоллулар. Кыайыылаахтар “Чөмпүйүөн курунан”, өйдөбүнньүк мэтээллэринэн, дилпомнарынан, электроннай планшеттар, телефон иитэрдэрэ, футболкалар курдук бэртээхэй бириистэри илиилэригэр тутан үөрдүлэр-көттүлэр. Оҕолор үөһэттэн бырахсаллар, техническэй арсеналлара эбиллибит, куттаммакка, уустук албастары туттар буолбуттар. Хам тутуһан тиэрэ кэдэрийэн бэйэлэрин нөҥүө бырахсаллар. 3 № спортоскуолаттан түөрт бастакы миэстэлэрдээх Степан Соркомов “Бастыҥ тренер”, Ксения Лиханова (Дьокуускай) “Бастыҥ судьуйа” ааттарын ыллылар.
Маастар-кылаастар
Өрөспүүбүлүкэбит биллиилээх бөҕөстөрө Арыйаан Тютрин, Виктор Рассадин, Георгий Окороков, Андрей Мидловец оҥортообут маастар-кылаастара сэҥээриини ылла. Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатын сүрүн тренерэ Вадим Эдуардович Семенов
“Оҕолор харахтарын уоттаары инники күөҥҥэ сылдьар тустууктарбытын аҕаллыбыт” диэн санаатын кытта үллэһиннэ. Тирээн олорон албастары оҥоруулар, күүстээх бөҕөстөр былчыҥнарын тутан-хабан көрүү, автографтары ылыылар тустуук оҕолор сүргэлэрин көтөхтүлэр, санааларын бөҕөргөттүлэр.
Бэйэтин кэмигэр ССРС уонна Россия көбүөрдэриттэн Сахатын сиригэр кыайыы өрөгөйүн аҕалтаабыт тренер Д.П. Коркин иитиллээччитэ, Амма маанылаах бөҕөһө Дмитрий Дмитриевич Пахомов үбүлүөйдээх 75 сааһыгар анаммыт өрөспүүбүлүкэ оҕолорун көҥүл тустууга турнира үтүө өйдөбүлү хаалларда.
Киһи килбиэннээҕин үтүө аата, оҥоһуллубут дьоһун дьыалалара салҕанар аналлаахтар.
Баһылай Посельскай
