Новости

Сахаачча турнира – эдэрдэргэ хамаанданы сүүмэрдиир

Р.М. Дмитриев аатынан олимпийскай эрэл училище Д.П. Коркин аатынан тустуутун саалатыгар Николай Захаров-Сахаачча кэриэһигэр 18-20 саастаах ыччаттар ортолоругар көҥүл тустууга өрөспүүбүлүкэ турнира буолан ааста

Хотторуу хомолтотун билбэтэх бөҕөс

Чаҕылхай хапсыһыылары көрдөртөөн норуот иҥэрбит Сахаачча диэн номоххо киирбит аатынан сүрэхтэммит Амма бөҕөһө Николай Захаров 1948 сыллаахха ахсынньы 20 күнүгэр Матрена Николаевна уонна Семен Иванович Захаровтар дьиэ кэргэннэригэр күн сирин көрбүтэ. Илиитинэн-атаҕынан кыанар оҕо улаатан иһэрэ хаама илигиттэн биллибитэ. Тардыһан туран кэлэр идэлээҕэ. Оннук да тэҥ саастыылаахтарын сабырыйталыы улааппыта. Сүүрүүлэргэ, мээчик оонньууларыгар, хайыһарга, остуол тенниһигэр дэгиттэр уол өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ күрэхтэһэрэ, миэстэлэһэрэ, бастаталыыра. Тустууну ордук сөбүлээбитэ. Күүстээх бөҕөһүнэн биллэр Николай Михайлович Давыдов эрчийбитэ. Тыыппалаах тустуук уол ахсыс кылааска Чурапчытааҕы спорка аналлаах оскуола-интэринээтигэр Дмитрий Петрович Коркин илиитин иһигэр киирбитэ. Саха тустуутун «уйатыгар» тиийээт, маҥнайгы дьарыктартан саҕалаан, «баардааҕын» тута биллэрбитэ. Ситиһиилэр да өр күүттэрбэтэхтэрэ. Саха АССР, Дальнай Восток уонна Сибиир, Сойуус ыччаттарыгар, Польша Кошалин куоратыгар норуоттар икки ардыларынааҕы турнирга бастаталаабыта, РСФСР, ССРС тыатын сирин спортсменнарын кыайталаабыта. Баара-суоҕа сүүрбэтигэр Болгаия София куоратыгар ыччаттар уонна студеннар Аан дойдутааҕы Фестивалларыгар, «Аан дойду аччыгый чемпионатынан» ааттанар Тбилиситээҕи уонна Болгарияҕа Дан Колов норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдарга, итиэннэ, Минскэйгэ Сэбиэскэй Сойуус чемпионатыгар хотторуута суох үрүҥ көмүс мэтээллэргэ тикситэлээбитэ. Европа чемпионатыгар кыттыыны ыларга улахан дьоҥҥо ССРС сүүмэрдэммит хамаандатыгар киллэриллибитэ...

Ол эрээри, сүрдээх хомолтолоохтук, былаҕайга «былдьанан», бүтүн норуот аймаммыта.

Үтүө аат умнуллубат. Ааттанар.

Бу туһунан ССРС спордун маастара, Николай Захаров-Сахаачча биир дойдулааҕа, чугас аймаҕа, Амма оройуонугар спорткэмитиэккэ бэрэссэдээтэллээбит Николай Петрович Иванов ахтарынан, өрөспүүбүлүкэ бу турнира Дьокуускайга иккис төгүлүн ыытылынна. Үтүөлээх тренер Николай Михайлович Давыдов, ССРС спордун маастара Николай Николаевич Никитин, оройуон комсомолун сэкэрэтээрэ, спорткэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Григорий Сидорович Попов Сахааччаны үйэтитиигэ сатабылларын уурбуттара. Улуу тренер Д.П. Коркин соратнига Константин Сергеевич Постников аҕалыы сүбэтэ-амата ытаһанан буолбута, 90-ус сыллардаахха Аммаҕа тустуу федерациятын салайбыт, улуус баһылыгын солбуйааччы Никон Иванович Брызгаев турнир харчытын булууга, атын дойд кэлиилэрин хааччыйбыта.

Аан бастаан, Сахааччаны кэриэстээн, 1970 сыллаахха Абаҕа бөһүөлэгэр турнир тэриллибитэ. Константин Луковцев, Виктор Никитин, Виктор Никитин, Садот Стручков курдук биллэр-көстөр тустуу маастардара бастаталаабыттара. 80-ус сылларга турниры «Урожай» спортивнай общество баһылаа-көһүлээн ыытара. Онтон Михаил Степанович Скрябин Аммаҕа кэлэн тренердиэҕиттэн, Сахаачча турнира иккис тыынын ылбыта. Оҕолорго, 90-с сылларга өрөспүүбүлүкэ таһымыгар, норуоттар икки ардыларынааҕы турнирдар, маастар нуормалаах турнирдар буолуталаабыттара. Сахааччаны өйдөөн-санаан, Казахстан, Кыргызстан, Монголия, Украина, Польша, Белоруссия тустууктара Аммаҕа кэлэн тустан көрдөртүүллэрэ. Сахаачча турнирыттан кынат анньынан, аан дойду таһымыгар тахсыбыт бөҕөстөр элбэхтэр. Казах Маулен Мамыров, украинец Александр Захарук курдук, кэлин Олимпийскай оонньуулар медалистара хапсыһыыларын Аммалар астына-дуоһуйа көрбүттэрэ. Сахабыт сириттэн үтүөлээх тренердэр Михаил Степанович Скрябин, Александр Анатольевич Софронов, Руслан Попов илиилэрин иһинэн элбэх тустуук үүммүтэ. Сойуус призера Роман Цыпандин, Ньургун Иванов, норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастардара Гаврил Игнатьев, Павел Капитонов, Вячеслав Татаринов, Вячеслав Куличкин, Кирилл Павлов курдук үгүс көлүөнэ күүстээх тустууктар Сахаачча турнирын иһинэн ааспыттара.

Турнир кыттыылаахтара үөрүүлээх быһыыга-майгыга хааман киирэн, кэккэлээн турдахтарына, өрөспүүбүлүкэ спорка миниистирин 1 солбуйааччы Семен Сергеевич Чердонов эҕэрдэтин тиэртэ уонна бу улахан түһүлгэлэргэ сүүмэрдиир күрэхтэһии буоларын санатан туран, турниры аһыллыбытынан биллэрдэ. Олимпийскай чөмпүйүөн, Ил Түмэн депутата Павел павлович Пинигин бэйэтин ахтыытыгар Сахаачча айылҕаттан бэриллибит күүһүнэн-кыаҕынан 1972 сыллаах Олимпийскай оонньууларга кыттыахтаах этэ диэн тустуук быһыытынан үрдүктүк сыаналаата; Амма улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы Петр Иннокентьевич Лебедев Сахаачча 70 сааһын туолуутугар аналлаах аналлаах документальнай киинэ оҥоһулла сылдьарын; олимпийскай эрэл училище дириэктэрэ, Ил Түмэн депутата Алексей Алексеевич Филиппов турнирга кыттыны ыла уонна көрө-ыалдьа кэлбит дьоҥҥо, тустуу ветераннарыгар, ол иһигэр, Сахаачча чугас доҕоругар, сахалартан ССРС бастакы чөмпүйүөнүгэр Вячеслав Павлович Карповка махтанан туран, Сахаачча балтыларыгар Анна Семеновнаҕа, Клара Семеновнаҕа сибэкки дьөрбөтүн туттарда; Сахаачча балта Анна Семеновна, сиэн быраата Евгений Иванович Захаров турнир тэрийээччилэригэр махталларын биллэрдилэр.

Көбүөргэ күлүмэх киирсиилэр

Кылаабынай судьуйанан Николай Николаевич Константинов үлэлээтэ. Валериан Неустроев түһүлгэҕэ ыҥыртаан, сэргэхтик кэпсээтэ-ипсээтэ.

Икки көбүөрүнэн 74 эдэр тустууктар хапсыһыылара сытыытык барда. Амма, Мэҥэ-Хаҥалас, Чурапчы, Уус Алдан, Таатта, Горнай, Хаҥалас, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Ньурба, Сунтаар, Анаабыр, Булун, Өймөкөөн, Муома, Үөһээ Дьааҥы, Аллайыаха, Усуйаана, Орто Халыма, Томпо, Эдьигээн, Кыргызстан, Дьокуускай ыччаттара иэмэх талахтыы эристилэр. Аан дойду, Европа, Россия көбүөрдэригэр миэстэлэспит, кыайыы көтөллөммүттэр бааллара интэриэһи үөскэттэ. Олимпийскай эрэл училищетыгар уонна Чурапчы спортоскуолатыгар үөрэнэр, эрчиллэр буоланнар үчүгэйдик билсэллэр. Ааттаах-суоллаах тустууктар хотторуу хомолтотун биллилэр. Күлүмэх бырахсыылар туора турбатылар. Кыайарга-хоторго баҕа улахана биллэр. Араас албас-ньыма туттулунна.

50 кг: 1. Михаил Васильев (Горнай), 2. Семен Новгородов (Уус Алдан), 3. Мичил Винокуров (Таатта), Сергей Егоров (Анаабыр); 55 кг: 1. Алексей Копылов (Мэҥэ Хаҥалас/Өлүөхүмэ), 2. Быйаман Яковлев (Чурапчы), 3. Роберт Оконешников (Орто Халыма), Дьулус Неустроев (Амма); 60 кг: 1. Айтал Захаров (Томпо), 2. Айсен Потапов (Дьааҥы), 3. Георгий Кычкин (Амма), Виталий Эспек (Уус Алдан); 66 кг: 1. Револий Самсонов (Сунтаар), 2. Петр Кириллин (Үөһээ Бүлүү), 3. Николай Захаров (Чурапчы), Владислав Кривошапкин (Мэҥэ Хаҥалас); 74 кг: 1. Стив Попов (Чурапчы), 2. Павел Яковлев, 3. Максим Тарабукин (иккиэн – Дьокуускайтан), Афанасий Афанасьев (Ньурба); 84 кг: 1. Алексей Ефимов (Амма), 2. Богдал Овчинников (Уус Алдан), 3. Александр Филиппов (Таатта), Иван Борисов (Мэҥэ Хаҥалас); 96 кг: 1. Максим Толмачев (Аллайыаха), 2. Кемран Хариев (Дьокуускай), 3. Арсентий Николаев (Уус Алдан); 120 кг соҕотох кыттааччы Ньургун Протопопов (Томпо) Николай Захаров-Сахаачча мөссүөннээх өйдөбүнньүк мэтээллэргэ, дипломнарга, итиэннэ, харчынан бириистэргэ тигистилэр.

Аан дойду, Европа, Россия чөмпүйүөннэрэ бырааттыы-игирэ Копыловтартан 60 кг тустубут Петята, Виталий Эспеккэ баһыйтаран, миэстэҕэ тиксибэтэ. Ол оннугар, Алексей Копылов финалга Чурапчылар эрэллэрин Быйаман Яковлевы букатын тулуппата, түөртүү баалга быраҕаттаан, эргитэлээн кэбистэ. Киһи быһыытынан олус элэккэй, сытыары сымнаҕас майгылаах уолаттар суруналыыс ыйытыыларыттан аккаастаабаттар, туох-баарынан кэпсэтээччилэр. Бу да сырыыга Алексей кыайыылаах киһи быһыытынан санаатын кытта улгумнук үллэһиннэ. Күүскэ дьарыктана сылдьабыт, Петя толкуйдаан тустубат, сүбэлэһиэхпит, хапсыһыыларбытын ырытыһыахпыт диэтэ. Истэргэ үчүгэй. Кэтэһэр, эрэнэр уолаттарбыт.

Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ