Икки-үс сыллааҕыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Дмитриевич Гуляевтыын Таатта Дэбдиргэтигэр тиийэ сылдьыбыппыт. Иван Иванович Бочонин биригээдэтэ таас суолу кута сылдьара, бөһүөлэккэ балачча чугаһаабыттар этэ. Онно биһигини культурнай-спортивнай киин дириэктэрэ, улууһугар, нэһилиэккэ эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэрин кэпсиир-сырдатар “уоттаах-күөстээх” комментатор, үгүс физкультура уонна спорт дьаһалларын көҕүлээн тэрийэн ыытар, төрөөбүт-үөскээбит Дэбдиргэтин “спортивнай нэһилиэгинэн” аатырдыбыт Петр Петрович Ермолаев көрсүбүтэ.
Нэһилиэгин спордун олоҕун сиһилии кэпсээбитэ. Тупсаҕай тутуулаах Владимир Андросов аатынан КСК киэҥ-куоҥ уораҕайа капитальнай өрөмүөнү бара турара. Хайыһар спорда нэһилиэккэ өрө тутулларын билиһиннэрэригэр, бөһүөлэк аттынааҕы киэҥ сыһыыга ыйа-ыйа көрдөрбүтэ – ити кураанах миэстэҕэ хайыһар манеһын оҥороору сылдьалларын туһунан.
Күн-дьыл тугу да кэрэйбэккэ, тохтоон-кэтэһэн турбакка, хотоҕостуу субуллан ааһан иһэр. Петр Петрович Ермолаевпыт бүгүн биһиги кэккэбитигэр номнуо суох... Олох салҕанар. Бу ааспыт саас дэбдиргэлэр хайыһар манеһын көҥдөйүн бүтэрэннэр, эркинин туруораннар, үөрүүлээх быһыыга-майгыга аспыттара. Маҥнайгы дьарыктар-эрчиллиилэр олохтоохтор сүргэлэрин көтөхпүтэ. Э.К. Пекарскай аатынан Игидэй орто оскуолатыгар хайыһар манеһыгар нэһилиэк үрдүнэн улахан субуотунньуктар тэриллэннэр, бу күннэргэ үлэ-хамнас дьэ үмүрүйэн, манеж силигин толору сиппитин туһунан дьоһун сурах вассаабы толордо.
Инньэ гынан, олохтоохтортон бэйэлэриттэн билээри, саха тылын учуутала, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна, нэһилиэк олоҕун-дьаһаҕын пропагандиһа Варвара Константиновна Ефимовалыын телефонунан кэпсэттибит.
Дэбдиргэҕэ хайыһар спордунан аан-бастаан 60-с сыллардаахха оскуола дириэктэрэ Иван Николаевич Павлов аан бастаан көҕүлээн, оҕолору дьарыктаабыт, оскуола икки төгүллээх образцовай ааты ылбыт. Аҕам саастаахтарыгар тиийэ хайыһарынан үлүһүйбүттэр. 84-85 сыллардаахха Чурапчыттан хайыһар фаната Аркадий Максимович Дорофеев кэлэн математикаҕа учууталлыырын быыһыгар хайыһары күүскэ туруоран, оройуон сүүмэрдэммит хамаандалара эрчиллэр хайыһар киининэн буола сылдьыбыт. Анастасия Михайловалаах курдук өрөспүүбүлүкэ күүстээх хайыһардьыттара тахсыбыттара. Физкультура учуутала Софрон Егорович Оросин ис дууһатыттан ылсан, күүстээхтик туруорсан, 2015 сылтан хайыһар спорда хаттаан сөргүтүлүннэ. Сыллата Алдаҥҥа тиийэн сборданаллар. Оҕолор үчүгэй көрдөрүүлэри ситиһэллэр. Анастасия Лопатина, Егор Нестеров, Гаврил Онтоев орто уонна үрдүк үөрэх кыһаларыгар бастыыр, миэстэлэһэр студеннар бааллар. Нэһилиэктэригэр буолуталыыр күрэхтэһиилэргэ кэлэн кытталлар, күрэхтэһиини киэргэтэллэр. М.К. Аммосов аатынан ХИФУ магистрана Константин Ефимов бу соторутааҕыта Благовещенскайга буолан ааспыт Бүтүн Россиятааҕы хайыһар күрэхтэһиитигэр боруонса мэтээлгэ тигистэ. Элбэх кыттааччылаах ис дьыала үлэһиттэрин өрөспүүбүлүкэтээҕи турнирдара ыытыллар буолла.
Ити курдук, хайыһарга баай, үтүө үгэстэрдээх Дэбдиргэ хайыһарын манеһыгар ыытыллыбыт субуотунньукка күргүөмнээх үлэ тэрилиннэ, элбэх техника, үлэһиттэр, улахан кылаас уолаттара кыттыыны ыллылар. 100 КамАЗ массыына буор тиэйиитин буор-босхо быһаарбыттар, улахан көмөнү, өйөбүлү оҥорбуттар, нэһилиэк депутата Василий Константинович Матаннанов салайааччылаах биэс чааһынай тыраахтардар тигинэччи үлэлээбиттэр. Илии күүһүнэн буорун тарҕатан тарҕатан, дэхсилээбиттэр. Оҕолору, ыччаты хайыһарга дьарыктыыр физкультура учуутала Софрон Егорович Оросин этэринэн, манеж иһинэн турбалар ууруллан сылытыллыахтаах, иһигэр хаар кутуллуутун эмиэ субуотунньугунан быһаарыахтаахтар, манеж тас өттүн лиистэрин эрийтэлээн, чиҥэтиэхтээхтэр.
Кэлэр сайын, күһүөрү манеж икки өттүнэн виражтанара (халдьаайы), оҥоһуллара былааннанар. Күөл мууһа халыҥаатаҕына, тымныы түөһүөр диэри күөлгэ хайыһардыахтара. Онтон, дьэ, улахан тымныыларга күүтүүлээх, бэйэлэр оҥорбут манежтарыгар киириэхтэрэ. Олохтоохтор скандинавскайынан эмиэ хаамыахтара. Бэйэлэрин киэн туттар биир дойдулаахтарын, хайыһарга өрөспүүбүлүкэ тоҕус төгүллээх чөмпүйүөҥкэтэ, билигин Саха Өрөспүүбүлүкэтин адаптивнай физкультураҕа уонна спорка киинин дириэктэринэн үлэлиир Анастасия Семеновна Михайлова бирииһигэр үтүө үгэскэ кубулуйбут өрөспүүбүлүкэ турнирын быйыл кулун тутар 21-22 күннэригэр ыытарга былаанныыллар.
Таатта улууһун Дэбдиргэ нэһилиэгэр 140 миэтэрэ уһуннаах, 14 миэтэрэ кэтиттээх хайыһар манеһа күргүөмнээх субуотунньуктар түмүктэринэн тигинэччи олохтоохтору чөл, чэгиэн-чэбдик олоххо ыҥырыаҕа, бастыҥнары үрдүк көрдөрүүлэргэ кынаттыаҕа!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
