Күрэх бастакытын ыытыллыбыт буолан кыттааччы ахсаана аҕыйах. Ыҥырыыны ылынан Дьокуускайтан Тулагы, Мэҥэ Хаҥаластан Дьабыл, Намтан 2-с Хомустаах агрооскуолаларын үөрэнээччилэрэ кытыннылар. Бөтүҥнэр тэрийээччи сиэринэн икки хамаанданы туруордулар. Оҕолор көннөрү уонна мотуордаах хотуурунан от оҕустулар.
Н.Е. Иванов аатынан Бөтүҥ агрооскуолата көҕүлээн тэрийбит оҕолорго анаммыт күүлэйэ эдэрдэргэ суол тэллэ. Күрэх үөрүүлээх аһыллыытыгар улуус баһылыгын бастакы солбуйааччы Иннокентий Климентов, СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин сүөһү уонна сылгы иитиитин Департаменын салайааччы Алексей Жирков, СӨ үөрэххэ уонна наукаҕа министиэристибэтин испэсэлииһэ Илья Романов, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайааччыта Ион Кононов эҕэрдэ тылларын эттилэр.
Күүлэй сүрүн күрэҕин сэргэ хас даҕаны бытархай күрэхтэр ыытылыннылар. Амма Эбэ кытылын уруһуйдуурга алта оҕо холонно. Ордук Бөтүҥ оҕолорун дьоҕурдарын хайгыы көрдүбүт. Чуолаан үһүс миэстэни ылбыт Ксюша Платоновауонна иккис миэстэҕэ тиксибит Диана Непомнящая уруһуйдарын хайа баҕарар быыстапкаҕа киһи кыбыстыбакка туруорар кыахтаах. Дьүүллүүр сүбэ сыта-тура сыаналаан баран бастыҥ уруһуйунан Мэҥэ Хаҥаластан Луиза Свешникова үлэтин ааттаата. Луиза уруһуйа, чахчы, бастыҥ ааты ылыан ылла. От-мас күлүгүн үүт-үкчү түһэрэн, наскыһан турар хатыҥнар ил салгынтан илэ суугунаан барыахтарыныы чаҕылхайдык дьүһүйбүтүн үксүбүт кэрэхсии көрдө. Уруһуй күрэҕэр анал бириистэри Данил Спиридонов уонна Оля Данилова туттулар.
«Отуу миинэ» күрэххэ күөсчүттэр күөн көрүстүлэр. Үксүн уолаттар кытыннылар уонна бириистээх миэстэлэри үллэстэн кэбистилэр. Кыайыыга дьулуурун иһин диэн анал бириискэ соҕотох кыыс Саина Осипова тигистэ. Туустаах-тумалаах ас амтаннааҕын өрбүт миинньиттэртэн үһүс Тулагыттан Кеша Тихонов, иккис Мэҥэ Хаҥаластан Аркадий Киренский буоллулар. Итиэннэ саамай бастыҥ мииннээх уолунан Бөтүҥтэн Кирилл Стручков ааттанна.
«Сайылык кыыһа» күрэххэ тыа кыыһын сатабылын барытын түмпүт түһүмэхтэр киирдилэр. Ол курдук, кыттааччылар алаадьы астыылларыттан саҕалаан булугас өйдөрүн, ынах ыыр, сэпэрээтэри ыһан-таҥар үөрүйэхтэрин тургутан көрдүлэр. Нам кыыһа Надя Захарова хаардыы хаамта. Бары көрүҥҥэ сатабыллааҕын, туттара-хаптара тупсаҕайын дьүүллүүр сүбэ сөрү диэн сөҕө көрөн, хайгыы, астына санаан туох да мөккүөрэ суох бастакы миэстэни кытары электрическэй оһоҕу туттаран кэбистэ. Иккис миэстэни Бөтүҥ үөрэнээччитэ Женя Дьяконова уонна үсүһү Мэҥэ Хаҥаластан Лена Кривошапкина ыллылар. Сайылык кыыһын күрэҕэр тус баҕатын кытары дьулуурун илдьэ Мээндиги нэһилиэгиттэн соҕотох кэлбит Эсмиральда Иванова дьүүллүүр сүбэ хайҕалын ылан анал бириис тутта.
Күүлэй сүрүн күрэҕэр — оту охсууга уон уол кытынна. Икки бөлөҕүнэн күрэхтэстилэр. Биирдэстэрэ көннөрү хотуурунан 15 суотай сири охсон куһуйдулар, атыттар мотуордаах хотуурунан гектар быһа охсор аҥарын тэлэкэчиттилэр.
Бастакы уохха уолаттар үс күнү быһа ньылбы бааллан туран бугуһуйбут сүүрүк ат барыытын бардылар. Омуна бэрдиттэн өрө-таҥнары кылаһар хотуурдартан чугуруйбут судьуйалар «һок, маннык буоллаҕына биир чааһынан бүтүүһүктэр ээ«,- диэн туораттан чарапчыланан көрө-көрө сыана быһа турдулар. Ол эрээри, чаас аҥарынан бастакы күүс-уох хараан, хотуур сытыыланааччы хойдон барда. Сир хаһаайына «Бөтүҥ» хаһаайыстыба «Дьалыбына» хочотун күрэхтэһээччилэргэ туран биэрэн улаханнык абыраата. Быйыл «Дьалыбына» угуттаан үүнүөн үүммүт. Чачархай оттоох сир суоҕун кэриэтэ. Ол оннугар сорох сирдэринэн орто уҥуохтаах киһини курданарынан таһыйар. Онон, сэрэбиэйдэригэр хочо үөһүгэр түбэспит сирдээх охсооччулар көлөһүннэрин лаппа тохтулар.
Мотуордаах хотуурунан охсубут оҕолортон өлүү сирин бастакынан олохтоох уол Герман Назаров бүтэрдэ. Кини гектар аҥарын 1,59 мүнүүтэнэн тирилэтэн бастакы миэстэни кытары Бөтүҥ нэһилиэгин дьаһалтата олохтообут уон тыһыынча солкуобайын ылла. Иккиһинэн, Германтан сэттэ мүнүүтэнэн хаалан Мэҥэ Хаҥалас охсооччута Вова Стручков түмүктээтэ. Итиэннэ үһүс миэстэ эмиэ Бөтүҥтэн Никита Онуфриев буолла. Никита сирин 2,24 мүнүүтэнэн оҕуста. Мотуордаахтарга бириистээх миэстэҕэ тиксибэтэх эрээри өлүү сирдэрин ньоҕойдоһон туран бүтэрбит оҕолор Виталий Семенов, Толя Игнатьев, Юрий Егоров, Айтал Попов анал наҕараадалары тутан эгди буоллулар.
Илии хотуурунан охсооччуларга үксүлэрэ сирдэрин бэриллибит кэм болдьоҕор бүтэрбэтилэр. «Кыайыыга дьулуурдарын иһин» наҕараадалары Мэҥэ Хаҥаластан Егор Иванов, Дмитрий Петров уонна Бөтүҥтэн Эдуард Непомнящий, Владлен Семенов ыллылар. Инники кирбиини былдьаһыыга Тулагы уола Михаил Васильев, Бөтүҥ бэрдэ Николай Семенов уонна Намтан Александр Соловьев икки ардыгар эриһии кытаанаҕа барда. Маҥнай утаа Нам охсооччута бэрт сэниэлээхтик саҕалаан эрэллээхтик инники түһэн дьонун ыгылытта. Сирин аҥарыттан эрчимэ эстэн, хара күүһүнэн «күрдьэн» үһүс миэстэҕэ тэбилиннэ. Кини сирин 3,08 мүнүүтэнэн түмүктээтэ. Бөтүҥ бэрэстэбиитэлэ Николай Семенов охсорго үөрүйэҕэ да, кыаҕа да баар эбит да, хотууругар табыллыбакка моһуогурда. Үчүгэй кылааннаах сытыы хотууру туттарбыт буоллар, хонноҕо аһыллан охсоро хаалла. Николай сирин 2,41 мүнүүтэнэн бүтэрэн бочуоттаах иккис миэстэҕэ тиксэн, «Хардыы» бааһынай хаһаайыстыба туруорбут мотокосатынан наҕараадаланна. Онтон Тулагы уола Михаил Васильев туох да бэйэлээхтэн ымыттыа, уолуйуо суох айылаахтык оргууй охсон саҕалаабыта да, ол курдук биир тэтимнээхтик аа-дьуо охсон сирин 2,18 мүнүүтэнэн бүтэрэн бастакы миэстэни ылла. Михаил урбаанньыт Руслан Федотов олохтообут бирииһин матасыыкылы ылан үөрүүтэ муҥурун булбата.
Оҕолор бастакы күүлэйдэрэ, төһө да аҕыйах кыттааччылаах буоллар, үрдүк тэрээһиннээхтик ааста. Бөтүҥ уопсастыбаннаһа бириискэ кыттыһан, олус элбэҕи оҥорбуттара хайҕаллаах. Оскуола попечителлэрэ, меценаттара, кэлэктиибэ, урукку өртүгэр звеноларга үлэлээбит уонна билигин да үлэлиир тырахтарыыстар, араас тэрилтэлэр, олохтоох хаһаайыстыбалар туора турбакка бириис туруорбуттар. Онон күүлэй хас биирдии кыттыылааҕа дьиэтигэр өттүк харалаах, илии тутуурдаах барда.
Хамаанданан түмүккэ үһүс миэстэни Бөтүҥ-II, иккиһи Мэҥэ Хаҥалас, бастакыны Бөтүҥ-I хамаандалара ыллылар. Агрооскуолар бастакы Күүлэйдэрэ быйыл барыта холбоон 28 кыттааччыны түмтэ. Тэрийээччилэр эһиил кыттааччылар ахсааннара элбээн, өссө киэҥ хабааннаахтык, далааһыннаахтык ыытылларыгар эрэллэрин биллэрдилэр. Кыайыылаах хамаанда аатыттан Бөтүҥ оскуолатын дириэктэрэ Акулина Лобанова эстафетаны тулагыларга туттарда.
Ааптар: Олег Егоров, Uluus.media
