Саха Өрөспүүбүлүкэтин спордун маастара, Дальнай Восток, Сибиир, Казахстан уонна Орто Азия Универсиадатын чөмпүйүөҥкэтэ, Саха сирин тоҕус төгүллээх чөмпүйүөҥкэтэ Анастасия Семеновна Михайлова дьоһун суоллаах-иистээх.
Оскуолаҕа буфетчицалыыр ийэтэ Анастасия Ивановна Слепцова, тырахтарыыс аҕата Семен Софронович Иванов сэттэ кыыс, үс уол оҕону төрөтөн, олоххо кэлбит аналларын, сыалларын-соруктарын толорон, элбэх оҕолоох дьиэ-кэргэн наһаа иллээхтик, бэйэ-бэйэлэрин кытта өйөнсөн, олус түмсүүлээхтик олорбуттара. Ийэтин аатын ылбыт Настя сэттэ кыыстан саамай ортокулара, үс эдьиийдээх, үс балтылаах, дудда-хахха буолар үс эр-бэрдэ убайдаах, бырааттардаах. Элбэх оҕолоох ыалга иитиллибит буолан, аттыгар баар дьоҥҥо көмөлөһө, дьоҥҥо болҕомтолоох буола улааппыттара.
Анастасия Семеновна олоҕун бүтүннүүтүн физкультура-спорт эйгэтигэр анаан кэллэ. Салайар дуоһунастарга бурҕалдьыларын соһор, үтүө өрүттэрдээх. Ол тапталлаах төрөөбүт-үөскээбит төрүт буоруттан тутулуктаах. Уолба кыра нэһилиэк да буоллар, учуонайдарынан, үлэһит дьоннордооҕунан биллэр. Элбэх үтүөлээх учууталлар, тренердэр, суруйааччылар үөскээн тахсыбыт сирдэрэ.
Оскуолатааҕы сылларыгар физкультура саамай сөбүлүүр уруога этэ. Физкультура буолар күнүгэр наһаа үөрэн-көтөн, сарсыарда эрдэ турара. Физкультуратын таҥаһын кэтэн, кроссовкатын суумкатыгар уктан, ол күн наһаа сэргэхтик, үчүгэйдик саҕаланара. Хайыһары сөбүлээн спорка кэлбитэ. Сэттис кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, Иосифова Валентина Егоровна диэн физрук кыыс кэлбитэ. Ити иннинэ физруктарынан наар “дьээдьэлэр”буолаллара. Дэриэбинэлэригэр аан-бастаан кыыс физрук кэлбитигэр сэҥээрэннэр, оскуола оҕото барыта саҥа физрук ыытар хайыһарын секциятыгар суруттарбыттара. Улахан дьарыктар саҕаламмыттара. Ол сыл Уолба аҕыс кылаастаах оскуолатын оҕолоро Ытык-Күөл орто оскуолатын оҕолорун кыайаннар соһуппттара. Нөҥүө сыл оройуонарыгар бастаабыттара. Настя хайыһары таптаабыта.
Валентина Егоровна Бороҕоҥҥо спортивнай оскуола баарын, Уус-Алдан хайыһардьыттарын туһунан, улахан хайыһардьыттары Семен Черноградскайдааҕы, Иннокентий Филиппович Мигалкиннааҕы кэпсиирэ. Ол кэпсиирин ис-сүрэҕинэн ылынан, тохсус кылааска үөрэнэ Уус-Алдан Кэптэнитигэр тиийбитэ. Интэринээт аһыллыар диэри тренерин Дьячковскай Григорий Константинович түөрт оҕолоох дьиэ-кэргэнигэр бэһис оҕонон киирэн хаалбытын истиҥник ахтар-саныыр.
Григорий Константинович дьиҥнээх хайыһар фаната, оҕолору наһаа сөбүлүүрэ. Настя хайыһарга бастакы уһуйбут тренеринэн ааҕар. Дьарык олус интэриэһинэй этэ. Хайыһарга дьоҕурдаах кыыс тохсус кылааһы бүтэрэригэр спортивнай разряды толорбута. Уус-Алдан сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирбитэ. Онус кылааска өрөспүүбүлүкэҕэ тардыһар буолбуттара эрээри, Алданнар, Өлүөхүмэлэр, Ленскэйдэр хамаандалара күүстээх этилэр.
Орто оскуоланы бүтэрэн Дьокуускайдааҕы педучилище физкультурнай отделениетыгар Гурьев Николай Семеновичка эрчиллибитэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр маастарга кандидат Лариса Пахомова, Марианна Тарабукина, Валерий Лаврентьев, Василий Егоров кэккэлэригэр, училище хамаандатыгар киллэриллибитэ. Орто-анал үөрэх кыһаларын күрэхтэһиилэригэр Улан-Удэҕэ, Уссурийскайга, Читаҕа бараннар куруук миэстэлэһэллэрэ.
Педучилище кэнниттэн СГУ иһинэн саҥа физкультура уонна спорт иснтитута аһыллыбытыгар туттарсан көрбүтэ да, химияҕа “проваллаабыта”. Инньэ гынан, Корнилова Татьяна Афанасьевна бэрэссэдээтэллээх Дьокуускай куорат “Урожайыгар” инструктордаабыта. Ол кэмнэргэ Татьяна Афанасьевнаттан салайар үлэ уопутун ылбыта. Павел Павлович Харитоновка дьарыктаммыта. Өрөспүүбүлүкэ хамаандатыгар киирэн, Иркутскайга, Забайкальскайга, Свердловскайга “Урожай” Бүтүн Россиятааҕы күрэхтэһиилэригэр кыттыбыта.
Нөҥүө сыл фикультурнайыгар хаттаан туттарсыбыта да, химиятын эмиэ кыайбатаҕа. Бу сырыыга химияны кичэллээхтик үөрэтээри, дэриэбинэҕэ учууталлары булан дьарыктанаары хайыһарга филиаллаах Уус-Алдан Курбуһаҕар барбыта. Тренер Мигалкин Иннокентий Филипповичка эрчиллибитэ. Үлэоиирин быыһыгар “бу кыыс үлэлиир дуу, үлэлээбэт дуу” диэхтэригэр диэри сотору-сотору күрэхтэһиилэргэ кыттара. Учууталлары кытта уопсайга олорон, күннэтэ химиятын үөрэппитэ. Физкультурнайга үһүс сылын туттарсыбыта, химиятыгар “туйгуну” ылбыта. Институт студенкатын үрдүк аатын ылбыта.
СГУ хамаандатын тренеригэр Платонов Дмитрий Николаевич илиитин иһигэр киирбитэ. “Училищеҕа үөрэнэ сылдьаммын университет хайыһардьыттарын наһаа ымсыыра көрөр этим. Дмитрий Николаевич кыргыттары наһаа үчүгэйдик дьарыктыыра. Тиийэммин дьарыктанабын дуо диэн ыйыттахпына: “Эн “Урожайгын”, биһи “Спартакпыт”, студенка буоллаххына биһиэхэ кэлээр”,- диирэ. Онон, бэйэбэр сыал-сорук туруорунан, хайаан да униеверситекка киирэммин Дмитрий Николаевичка дьарыктаныам диэн баҕа санаалаах этим”,- диир Анастасия Семеновна.
Анастасия Михайлова улахан ситиһиилэрин университекка көрдөртөөбүтэ. Өрөспүүбүлүкэ чемпионаттарыгар эстафетаҕа кыргыттарга куруутун бастыыллара. 1989 с. Новосибирскайга Дальнай Восток, Сибиир, Казахстан, Орто Азия Универсиадатыгар 4х5 эстафетаҕа бастаабыттара умнуллубат өйдөбүл. Онно хамаандаҕа Калачикова Ольга, Лыткина Надежда, Гоголева Ньургуйаана, Михайлова Анастасия бааллара. 1990 с. Төҥүлүгэ Өрөспүүбүлүкэ чемпионатыгар бары дистанцияларга барыларыгар бастаабыта, абсолютнай чөмпүйүөҥкэ дьоһун аатын ылбыта.
1990 с. университеты бүтэрэн, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үлэлэр саҕаламмыттара. Маҥнай утаа, хайыһарынан салгыы дьарыктанар баҕаттан, тренерин сүбэтинэн, университет физическэй иитиигэ кафедратыгар лаборанынан киирбитэ, кафедра ассистенынан, онтон, сүрүн преподавателинэн өрө таһаарыллыбыта. Кафедра сэбиэдиссэйин Кычкин Леонид Николаевиһы мындыр салайааччы быһыытынан сыаналыыр. Анатолий, Анастасия Михайловтар спортивнай дьиэ-кэргэни өйүүрэ, дьарыктаналларыгар кыах биэрэрэ. Анатолий көҥүл тустууга ССРС спордун маастара, хапсаҕайга Саха АССР маастара, Анастасия күүстээх хайыһардьыт күрэхтэһэллэрэ, кэлэллэрэ-бараллара. Ардыгар, Анатолий Кемеровоттан көтөн кэлбит самолетунан, Анастасия ол самолетунан Кемеровоҕа көтөрө. Оҕолорун, улахан кыыстарын Айтаны күлэ-үөрэ “Студеннар оҕолоро” дииллэрэ. Леонид Николаевич эдэр дьиэ-кэргэҥҥэ ставка аҥаарыгар убощица үлэтин кырыйан биэрбитин, кафедраны хардарыта сууйаннар, эбии хамнастаналлара.
Эрчимнээх, хайа да үлэттэн толлубат эдэр спортсменка-испэсэлииһи Анастасия Михайлованы РДСОО-ҕа (оҕо спордун тутууга холбоһуга), 5 № оҕо спортоскуолатыгар дириэктэри солбуйааччынан үлэлээбитэ, онтон, физическэй культура уонна маассабай спорт Управлениетын отделын начальнигынан анаммыта.
Ордук таһаарыылаахтык уонна көдьүүстээхтик Анастасия Семеновна бэйэтин кыаҕын доруобуйаларынан хааччахтаах дьону кытта үлэҕэ арылхайдык көрдөрдө. 2014 с. Адаптивнай спорт Киинин (РЦАФКиС) аһар сыаллаах-соруктаах, Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка миниистирэ М.Д. Гуляев Анастасия Михайлованы ыҥыран ылан: “Инвалидностаах дьону кытта үлэлииргэ табыгастаах киһини эйиигин көрөбүн”,- диэн улахан эппиэттээх үлэҕэ итэҕэл сүктэрбитэ. Ити кэмтэн ыла Анастасия Семеновна Адаптивнай спорка күн бүгүнүгэр диэри үлэлиир, ол иһигэр, 2023 с. диэри дириэктэринэн, онтон, күн бүгүнүгэр диэри дириэктэри солбуйааччы дириэктэринэн.
Адаптивнай спорт аан-бастаан аһылларыгар күчүмэҕэйдэр бааллара. Тэрээһин дьаһаллары таһаарарга үгүс сыра барбыта. Маҥнай утаа хамнаһа суох үлэлээбит кэмнэрэ баара. Киин билигин сүһүөҕүн чиҥник булла. Тэрилтэ быһыытынан бөҕөргөөтө. Тоҕус сыл салайда, улаатыннарбыт, атаҕар туруорбут “оҕотун курдук көрөрө” оруннаах.
Доруобуйаларыгар хааччахтаах спортсменнары кытта үлэлиир уратыта элбэх. Ылыллыбыт үлэһиттэри өйдөтөр ылбычча ситиһиллибэт. Паралимпийскай спорт, сурдолимпийскай спорт, “жестовай тыл” туспа быһаарыылары, үөрэтиини, бириэмэни эрэйэллэр. Ис сүрэхтэриттэн үлэлииргэ баҕалаах дьону булан үлэлэтии судургута суох.
Ол кыһалҕа барыта ааһан, үлэ сүнньүн булла. Анал үөрэҕи ааспыт квалификациялаах, үлэлииргэ баҕалаах испэсэлиистэр баар буоллулар. Пауэрлифтиҥҥэ Давыдов Петр Николаевич, Тустууга Макаров Эрчимэн Григорьевич, оҕунан ытыыга Андросов Петр Васильевич, олорон волейболга Гаврильев Константин Дмитриевич, чэпчэки атлетикаҕа Оленов Василий Андреевич идэлэрин баһылаабыт үтүөлээх тренердэр таҕыстылар.
Ол сиэринэн, үрдүк ситиһиилэр, көрдөрүүлэр кэлэ тураллар. Паралимпийскэй, Сурдолимпийскай оонньуулар, аан дойду, Европа, Россия чөмпүйүөннэрэ, призердара бэлэмнэннилэр. Волейболистар Алена Дмитриева (Сунтаар), Стас Никитин (Чурапчы) Россия сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэннэрэ. Олорон эрэ волейболга эр дьоҥҥо хамаандабыт Россия үс төгүллээх боруонса призердара. Дьахталлар эмиэ Россия үс төгүллээх боруонса призердара. Скрыбыкин Виктор оҕунан ытыыга Сайыҥҥы Паралимпийскай оонньуулар чөмпүйүөнэ, Европа чөмпүйүөнэ. Кэбээйиттэн Роман Ибрагимов сүүрүүгэ Россия чөмпүйүөнэ. Мэҥэттэн Никифор Никифоров атаҕын төбөтүттэн иҥнэн охто сылдьар оҕо кэлэн, дьарыктанан, Россия чөмпүйүөнүнэн, Россия маастарынан буолары ситистэ. Дуобат гроссмейстерэ, тренер Ушницкай Петр Петрович иитиллээччитэ Александр Ефимов аан дойдуга чөмпүйүөннээтэ, гроссмейстер аатын ылла. Итинник, Сахаларын сирин соргулаахтык ааттаппыт чөмпүйүөннэри көрүҥнэр аайы ааттаталыы туруохха сөп.
Адаптивнай спорт Киинигэр кэскиллээх былааннардаах, ырааҕы көрөр үлэлээх-хамнастаах, чиккэ, биир өйдөөх-санаалаах, түмсүүлээх кэлэктиип үөскэтилиннэ. Бүгүн тирээн турар сорук – Адаптивнай спорт Киинин олоххо киллэрсии.
Эдэрдии эрчимнээх, мэлдьитин “буһара”, толкуйдуу сылдьар Анастасия Михайлова киэҥ эйгэлээх. Көхтөөх общественнай олоҕунан олорор. Борисова Парасковья Петровна салайааччылаах “Россия ийэлэрин” (“Матери России”) Саха сиринээҕи Региональнай отделениетын кытта эксперт быһыытынан ыкса үлэлэһэр. Өрөспүүбүлүкэ физическэй культураҕа уонна спорка Министиэристибэтин судьуйаларын Коллегияларын тутаах чилиэнэ.
Спорт салайааччытын быһыытынан, Афинытааҕы, Пекиннээҕи, Наганотааҕы, Сочитааҕы Олимпийскай оонньуулары уопут атастаһыы бэрээдэгинэн тиийэн көрүтэлээбитинэн, үгүс дьүөгэлэрдээҕинэн, доҕоттордооҕунан, иллээх дьиэ-кэргэн иһирэх ийэтэ, түбүктээх, күүтүүлээх хаһаайката буоларынан, дьоҥҥо тапталтан дуоһуйууну ылан - тус олоҕо дьол сүүмэҕинэн толору.
Баһылай Посельскай
