Спорт куттаах Мэҥэ-Хаҥалас улууһугар Доллу тустууну өрө тутар спортивнай нэһилиэгинэн биллэр. 2000 с. атах оонньуутун спордун маастара Петр Афанасьевич Илларионов дириэктэрдээх Майатааҕы спортоскуола филиала аһыллыбыта, 2012 с. биллиилээх бөҕөс, үтүөлээх тренер Василий Петрович Уваров дириэктэрдээх тустуу оскуолатыгар уларытыллыбыта
Тренеринэн ССРС спордун маастара, Н.Н. Тарскай түһүлгэтин чөмпүйүөнэ, ССРС-ка бэһис миэстэлэнэ сылдьыбыт, билигин хаһыс да болдьоххо нэһилиэк баһылыгынан үлэлии сылдьар Николай Прокопьевич Сивцев анаммыта.
Ити кэмтэн ыла сыллата оҕолор көҥүл тустууга турнира үтүө үгэскэ кубулутуллан эрэр. Олунньу 16 күнүгэр өрөспүүбүлүкэ киин, илин-эҥэр улуустарыттан, хоту Анаабыртан, Томпоттон, Кэбээйиттэн, Бүлүүттэн тиийэ кэлэннэр, 14-тэн кыра саастаах 379 уолаттар Тумул бөһүөлэгэр түмсэннэр, ким ордук бэлэмнээҕэр үс көбүөрүнэн бырахсан бурҕатыстылар, иэмэх талахтыы эристилэр. Сүрүн судьуйанан манна тустуу оскуолата тэриллэрин көҕүлээбит норуоттар икки ардыларынааҕы категориялаах судьуйа Аркадий Николаевич Тастыгин үлэлээтэ. Хапсыһыылары биллиилээх комментатор Илья Ильич Скрябин бэрт сэргэхтик кэпсээн-ипсээн сырдатта.
Иккис төгүлүн ыытыллыбыт турниры Тумул тустууга оскуолатын бүтэрбит бөҕөстөр тэрийдилэр. Маҥнайгы көлүөнэ спорт маастардара Алексей Стручков, Василий Эверстов, Никифор Попов, Иван Белоюбскай, маастарга кандидаттар, өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөннэрэ, призердара Семен Константинов, Семен Десяткин, Андрей уонна Василий Птицыннар, Силин Власов, Арыйаан Свинобоев, Алексей Пономарев, Юрий Куличкин, Айаал Верховцев, Дьулустаан Шеломов, Василий Черкаев, Егор Свинобоев, Россияҕа тахсыылаахтык тустубут, билигин туста сылдьар Сахабыт сирин күүстээх маастардара Иван Белолюбскай, Константин Власов, Владислав Кривошапкин, Станислав Свинобоев “буһуу-хатыы” оскуолатын ааспыттара.
Турнир үөрүүлээхтик аһыллыытын түгэнигэр нэһилиэк баһылыга Николай Сивцев, Монреаллааҕы Олимпийскай оонньуулар үрүҥ көмүс призера Александр Иванов, Аллараа Бэстээхтээҕи “Парус” спорт киинин дириэктэрэ Дьулустаан Захаров, Майатааҕы спортоскуола дириэктэрэ Петр Илларионов, турнир сүрүн судьуйата Аркадий Тастыгин кыттыыны ыла кэлбит кыра саастаах тустууктарга, тренердэргэ эҕэрдэлэрин тиэртилэр.
Чуолаан, Тумул спортоскуолата 2000 с. саҥа тэриллэн, сүһүөҕэр туруутугар дириэктэрдээбит Петр Афанасьевич Илларионов 2002 сылтан тренердиир кэмигэр Николай Прокопьевич Сивцев общественнай тренеринэн хамнаһа суох, уопуттаах бөҕөс быһыытынан, айымньылаахтык, таһаарыылаахтык үлэлээбитин, Тумулга улуус таһымнаах бастакы турниры тэрийэн ыыппытын, иитиллээччилэрэ 2003 с. “Пинигин турнирыттан”, “Боотурдар оонньууларыттан” маҥнайгы мэтээллэри аҕалтаабыттарын, 2005 с. Прокопий Сивцев Россия оҕолоругар үрүҥ көмүс мэтээли аҕалан, ааны аспытын, Иван Белолюбскай 2009, 2010 сс. Россия сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэ сылдьыбытын, бастыҥ иитиллээччилэрэ Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатыгар тусталларын, Тумулларынан киэн тутталларын бэлиэтээтэ.
Монреаль-1976 Олимпийскай оонньуулар үрүҥ көмүс призера, ССРС спордун үтүөлээх маастара Александр Николаевич Иванов оҕолор турнирдарын сөбүлүүрүн, бэйэтэ оҕо сылдьан “олбуор иһигэр” мадьыктаһалларын, маҥнайгы күрэхтэһиитигэр кыайтарбытын, маннык турнирдарга оҕолор сүрдээх интэриэһинэй хамсаныылары оҥороллорун, айалларын, дьикти маневрдары, саҥа тактикалары көрдөрөллөрүн, албастары толкуйдуулларын, киһи сэрэйэн да билбэт албастарын таһаартыылларын бэлиэтээтэ. Кыра саастаах оҕолор тустууга күрэхтэһиилэриттэн саҥа талааннар тахсалларын санатан эттэ.
Тумуллар биир ылгын уоллара, маастарга кандидат, Саха эстрадатын сулуһа Арыйаан Свинобоев “Сүрэхпэр доҕотторум бука бары” киинэҕэ оонньоон ыллаабыт ырыатын толорбута дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланна.
Николай Прокопьевич уонна Марита Прокопьевна Сивцевтэр иллээх дьиэ-кэргэн туллубат тутааҕын, эрэллээх эркинин быһыытынан амарах аҕалара Николай Прокопьевич бэйэтин уолаттарын эмиэ тустуук оҥортоото. Аҕа оҕону иитиигэ үтүө холобурун Сивцевтэртэн билиэххэ сөп. “Уол оҕо спордунан үлүһүйүөхтээх, тустуунан дьарыктаныахтаах” диэн бигэ санаалаах. Уолаттара Прокопий, Андрей, Дьулус кыра оҕо саастарыттан тустуунан дьарыктананнар, Бүтүн Россиятааҕы турнирдарга, Россияҕа миэстэлэһэннэр, спорт маастардара, кыра уол Николай өрөспүүбүлүкэ, Дальнай Восток күрэхтэһиилэригэр миэстэлэһэр. Бары олоххо миэстэлэрин булбут дьоһун дьон.
Ыал аҕа баһылыгын оҕо сааһа төрөөбүт үөскээбит Чурапчытын Чакырыгар ааспыта. Удьуор үлэһит ыал ийэтэ Үлэҕэ Албан аат уордьаннаах ыанньыксыт Елена Михайловна Кузьмина, аҕалара сүөһү иитиитин туруу үлэһитэ Прокопий Прокопьевич Сивцев, аҕыс оҕолоох ытык ыал иккис уоллара. Убайа ССРС спордун маастара Прокопий Сивцев сабыдыалынан, Чакыр аҕыс кылаастаах оскуолатыгар Саха АССР үтүөлээх учуутала, таһаарыылаах үлэлээх физрук Николай Николаевич Адамовка баскетболунан, сүүрүүнэн, хайыһарынан утумнаахтык дьарыктанан спорка таптал тыынын иҥэриммитэ. Дириҥ орто оскуолатыгар Саха АССР үтүөлээх тренерэ Михаил Егорович Захаровка, онтон, эмиэ үтүөлээх тренер Егор Николаевич Старостиҥҥа тустуунан дьарыктаммыта. Ити сайын улуу тренер Дмитрий Петрович Коркин уоппускатын кэмигэр эрчийэн, бөҕөс быһыытынан лаппа эбиллибитэ. Сэбиэскэй Сойуус ыччаттарыгар ССРС маастарынан буолбута, Бүтүн Россиятааҕы турнирдарга миэстэлэспитэ, Н.Н. Тарскайга бастаабыта, түөртэ-биэстэ миэстэлэспитэ. Доллулар мааны күтүөттэрэ, хаһыс да төгүлүн баһылыгынан талыллан үлэлии сылдьар. Тустуунан элбэх оҕо дьарыктанарын ситиһэр баҕа санаата олоххо киллэриллэриттэн үөрэр. Ыаллыы олорор Төҥүлү оҕолоро эмиэ тустуунан ылсан дьарыктаныахтарын баҕа санаалаах.
Хапсыһыылар түмүктэринэн, ким үчүгэй бэлэмнээҕэ биллэн, 10-11 саастаах уолаттарга 20 кг Осипов Николай (Нам, тр.Е.В. Протопопов), итинтэн үөһэ ыйааһыннарга Альфред Михайлов (Нам, тр. И.А. Обутов), Диас Сергеев (ДЮСШ-5, тр.Дь.Н. Сивцев), Аман Массаев (Дьокуускай, тр. И.С. Кочкин), Кирилл Кузьмин (Мэҥэ-Хаҥалас, тр.В.П. Владимиров), саамай ыарахан 35 кг Марат Попов (Мэҥэ-Хаҥалас, тр. Г.А. Неустроев); 12-13 саастаахтарга 38 кг Власий Афанасьев (Мэҥэ-Хаҥалас, тр.И.Е. Белолюбскай), Ильдар Птицын (Мэҥэ-Хаҥалас, тр.И.Е. Белолюбскай), Айсен Захаров (Дьокуускай, тр.У.П. Кривошапкин), Вова Слепцов (Мэҥэ-Хаҥалас, тр.И.Е. Белолюбскай), Арсен Ефремов (Чурапчы, тр. М.А. Явловскай), Рустам Десяткин (Мэҥэ-Хаҥалас, тр. И.Е. Белолюбскай), Роман Постников (ДЮСШ-3, тр.Н.Н. Никифоров), 60 кг үөһэ Пантелеймон Софронов (Бүлүү, тр.А.Н. Харлампьев) кыайыылары ситистилэр.
Мэҥэ-Хаҥалас, Хатастан ДЮСШ-7, Нам, Дьокуускай 33 оск, ДЮСШ-5, Чурапчы, Томпо, Хаҥалас, Дьокуускай, Өймөкөөн, Кэбээйи, Уус-Алдан, ДЮСШ-3, Таатта, Горнай, Бүлүү улуустара миэстэлэстилэр.
Аллараа Бэстээх “Парус” спорка киинин дириэктэрэ Дьулустаан Иванович Захаров тустуу оскуолатыгар сабыс-саҥа тустуу көбүөрүн бэлэхтээтэ.
Тумуллар маҥнайгы иитиллээччилэрин турнира сэргэхтик буолан ааста.
Үтүө өйдөбүллэри үөскэттэ.
Баһылай Посельскай
