Чэпчэки атлетикаҕа норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах спорт маастара Николай Николаевич Матчитов кэриэһигэр үтүө үгэскэ кубулутуллубут сааскы сүүрүүлэр кулун тутар 26 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас Өлөчөйүгэр 16-с төгүлүн үрдүк тэрээһиннээхтик ыытылыннылар. Амматтан, Тааттаттан, Чурапчыттан, Уус Алдантан, Мэҥэ Хаҥаластан, Намтан, Сунтаартан, Үөһээ Бүлүүттэн, Бүлүүттэн, Үөһээ Дьааҥыттан, Үөһээ Халыматтан, Муоматтан, ХИФУ, Дьокуускайтан, барыта 187 оскуола оҕолоро, ыччаттар, улахан дьон, аҕам саастаах ветераннар кыттыыны ыллылар.
Н.Н. Матчитов аатынан спортивнай саалаҕа мустан, кэккэлээн турар күрэхтэһии кыттыылаахтарыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин чэпчэки атлетика федерациятын 2002-2008 сыллардаахха салайа сылдьыбыт, билигин Федерация бочуоттаах президенэ, Сибиирдээҕи наукалар академияларын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Пахомов Александр Алексеевич, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын иһинэн үлэлиир «Урожай» физкультурнай-спортивнай тэрилтэ бэрэссэдээтэлэ Неустроев Егор Егорович, Мэҥэ Хаҥалас улууһун физическэй культураҕа уонна спорка управлениетын начальнига Брызгалов Александр Романович, Алтан нэһилиэгин баһылыга Тимофеев Николай Николаевич, улуус чэпчэки атлетикаҕа федерациятын бэрэссэдээтэлэ Белолюбскай Егор Егорович, Н.Н. Матчитов төрөппүт кыыһа Сардаана Николаевна итии-истиҥ эҕэрдэлэрин тиэртилэр.
Николай Матчитов төрөөбүт-үөскээбит Өлөчөйүн ыраас уулаах Суолатын үрэҕин кырдалларынан, мырааннарынан өрө-таҥнары сыыйан кынат анньынан, бэйэтин кэмигэр спордунан утумнаахтык дьарыктанан, тапталлаах Сахатын сирин киэҥ Россия уонна омук дойдуларын сүүрэр суолларыгар соргулаахтык ааттаппыта. Хайыһарга ССРС спордун маастарыгар кандидат. Чэпчэки атлетикаҕа Российскай Федерация уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин маастарын нуормаларын толортообута. Уһун сиргэ сүүрүүлэргэ, ордук, 100 км уонна сууккатааҕы сүүрүүлэргэ олус табыллан күрэхтэспитэ. Россияҕа үрүҥ көмүс мэтээллиммитэ, уһулуччулаах марафонеһынан буолбута. 1993 сыллаахха Москваҕа буолан ааспыт сууккатааҕы сүүрүүгэ Россияҕа хамаанданан бастыыр иһин күрэхтэһиигэ Дмитрий Сидоров, Михаил Еремисов буоланнар үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксибиттэрэ. 1998 с. Европа чемпионатын үрүҥ көмүс мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 1999 с. Подольскайга норуоттар икки ардыларынааҕы күрэхтэһиигэ сууккаҕа 234 км көрдөрүүлээх бастаабыта. Россия чемпионатыгар 248 км сири баран иккис буолбута. Европа Кубогын этаабыгар 258 км 391 м көрдөрүүлэнэн норуоттар иккт ардыларынааҕы кылаастаах маастарынан буолары ситиспитэ.
Спорка биллэр суолу-ииһи хаалларбыт, киэн туттар уһулуччулаах сүүрүк аатын үйэтитэн, биир дойдулаахтара, өлөчөйдөр, дьиэ-кэргэнэ, оҕолоро күүстэрин-кыахтарын түмэннэр, уон алта сыллааҕыта бэйэлэрин нэһилиэктэригэр сүүрүүгэ күрэхтэһиилэри саҕалаабыттарыгар өрөспүүбүлүкэ күүстээх быһыйдара көтүппэккэ кэлэн кытталлар. СГУ студена Илья Монастырев, Чурапчыттан Иван Варламов, Алексей Кардашевскай, Дьокуускайтан Кузьма Татаринов, Василий Спиридонов, Василий Исаков, Бүлүүттэн Самуил Семенов, Хаҥаластан Вячеслав Громов, кэлин үс сыл субуруччу ХИФУ физкультурнай институкка үөрэнэр Чурапчы ыччата Дмитрий Степанов 8000 м уонна 10000 м; дьахталларга Татьяна Жиркова (Мэҥэ Хаҥалас), Александра Заболоцкая (ЯГИТИ), Екатерина Драгунова (Чурапчы) түөрт төгүл, Надежда Сергеева (СГУ), Лариса Лукина (Мэҥэ Хаҥалас), Наталья Сотникова (Дьокуускай), Нарыйа Матвеева (ХИФУ) икки төгүл 5000 м сиргэ сүүрүүлэргэ абсолютнай кыайыылаахтарынан буолуталаабыттара.
Матчитовка аналлаах сааскы сүүрүүлэр кыттааччыларын эйгэтэ сыллата кэҥээн иһэр. Оскуола оҕолоро көхтөөхтүк кытталлар. Бу быйылгы күрэхтэһиигэ дьылбыт арыый да эрдэлээн, онон-манан чалбах-бадараан тахсыталаабытын баардыылаабакка, муус-килиэ халтархай диэбэккэ, дохсун сүүрүүлэр буолуталаатылар.
9-10 саастаах уолаттарга 500 м сүүрэн бытарыспыттарыгар Эдуард Степанов (Амма) бастакынан элэстэнэн кэллэ.
Итинтэн улахан саастаахтарга 1000 м Данил Мохначевскай (Чурапчы), 1500 м Айтал Маркин (Амма), Константин Драгунов (Чурапчы), Павел Федоров (Чурапчы);
Ыччаттарга 4000 м Мирослав Бурнашев (ХИФУ-Уус Алдан);
Эр дьоҥҥо 8000 м Дьулус Елисеев (ХИФУ) 24 мүн 51 сөк биэтэккэ бастакынан кэлэн саамай үрдүк үчүгэй көрдөрүүлэннэ.
Ветераннарга:
40-44 саастаахтарга 8000 м Антон Иванов (Чурапчы), 45-49 саастаахтарга 8000 м Василий Спиридонов (Үөһээ Бүлүү), 50-54 сс. Андрей Бурнашев (Нам) 4000 м сири 14 мүн 29 сөк түмүктээн ветераннар бөлөхтөрүгэр бастыҥ көрдөрүүлэннэ. 55-59 сс. Василий Попов (Таатта), 60-64 сс. Петр Пестряков (Нам), 4000 м 65-69 сс. Степан Лыткин (Мэҥэ Хаҥалас, Дьабыыл), 70-н үөһэ саастаахтарга 4000 м Иван Архипов (Сунтаар) бастаатылар.
Кыргыттарга: 500 м Алина Кривошапкина (Нам), 800 м Валентина Данилова (Бүлүү), 1000 м Лилиана Никифорова (Чурапчы), 2000 м Айталы Трофимова (Нам), 3000 м Кыыдаана Собакина (Чурапчы), 20-22 сс. дьахталларга 4000 м Күннэй Бурнашева (ХИФУ), 23-39 сс. 4000 м Наталия Сотникова (Мэҥэ Хаҥалас);
Ветеран дьахталларга: 40-44 сс. Айталина Борисова (Амма), 45-49 сс. 4000 м Марианна Данилова (Бүлүү), 50-н үөһэ сс.Валентина Доргуева (Таатта)бастаатылар.
Кыайыылаахтар санааларын кытта ирэ-хоро үллэһиннилэр.
Амма улууһун Эмиһиттэн нэһилиэк баһылыга Илья Ильич Пестерев бэйэтинэн сүүрэн үһүс миэстэлэннэ, 11 кылааска үөрэнэр уола Айысхаан иккис буолла, маҥнайгы кылааска үөрэнэр Алгыстаан “саамай кыра саастаах кыттааччы” анал бирииһинэн наҕараадаланан үөрүүтүн кытта үллэһиннэ: «Биэс саастаахпыттан сүүрэбин. Сүүрэр сирбит син ыраах, үчүгэйдик сүүрдүм. Паапам курдук сүүрүк буолуохпун баҕарабын. Кыайыыбын маамабар аныыбын!».
Университекка үөрэнэр Уус Алдан ыччата, өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэригэр куруутун миэстэлэһэр Мирослав Бурнашев ыччаттарга эрэллээхтик бастаата: «Трасса бадарааннаах уонна халтараан буолан ыарахан. Бастакы эргииргэ бэсиһинэн тутуһан сылдьыбытым. Тактикам табылынна. Кэлин күүскэ үлэлээтим. Сүрүн утарсааччым Чурапчыттан Филипп Собакин, кинини көрө сылдьан сүүрдүм. Бу Матчитовка иккис кыайыым буолла. Эһиил Аммаҕа буолар спортивнай оонньууларга суоттанабын».
Саамай басты көрдөрүүнү ситиспит, өрөспүүбүлүкэ үгүс сүүрэр суолларын кыайыылааҕа, Чурапчыттан төрүттээх-уустаах ХИФУ студена Дьулус Елисеев: «Матчитовка бастакыбын бастаатым. Тренерим Татьяна Юрьевна Жиркова биэрбит графигын тутуһан сүүрдүм. Сүрүн утарсааччыларым Бүлүү, Чурапчы уолаттара. Бастакы эргииртэн настройкаламмытым. Харааныттан инники испитим. Иккис эргииргэ ким эрэ кэннибэр чугаһыыр тыаһын истибитим, кэннибин хайыспатаҕым. Тэтиммин эбэн биэрбитим. Сотору эккирэтэр атах тыаһа иһиллибэт буолбута. Үлэлээммин кыайдым. Билигин Манчаарыга сүүмэрдиир күрэхтэһиини ааһыахха наада. Сыал-сорук элбэх».
Уолаттарга 3000 м кыайыылааҕа Чурапчытааҕы спорка аналлаах оскуола-интэринээтигэр 11 кылааска үөрэнэр Константин Драгунову ийэтэ, аан бастаан өрөспүүбүлүкэ биллиилээх сүүрүгэ Екатерина Драгунова уһуйбут. Гаврил Федорович Нохтунскайга уонна Алексей Константинович Кардашевскайга сайыннары-кыһыннары көтүппэккэ эрчиллэр. Сүүрүүтүн тактикалаан үлэлээн кыайда, куотан иһэр утарсааччыларын килэмиэтир аҥаара хаалбытын кэннэ үлэлээн сититэлээн кыайыыны ситиспит. Сыала-соруга – Манчаарыга путевка ылыы.
Классическай марафоҥҥа Россия ветераннарын чөмпүйүөнэ, Нам быһыйа Андрей Бурнашев араас саастаах ветераннар бука бары даҕаспытынан, «Ураа!» хаһыынан сүүрүүлэрин хоодуоттук саҕалаабыттарыгар, биэтэккэ бастакынан кэллэ. Эрдэттэн бастыыр санаалааҕым диир. Матчитов турнирыгар сыл аайы кыттар, үксүгэр кыайыыны ситиһэр. Манчаарыга кытта санаалаах.
Кыайыылаахтар уонна бириистээх миэстэлэргэ тиксибиттэр бары өйдөбүнньүк мэтээллэринэн, дипломнарынан, сыаналаах бириистэринэн, харчынан бириэмийэлэринэн наҕараадаланнылар. Мантан ыла Николай Матчитов турнира сыл көтө-көтө ыытыллыаҕа. Саха Өрөспүүбүлүкэтин спорка министиэристибэтэ (Г.Р. Балакшин), физическэй культура уонна маассабай спорт управлениета (Н.Г. Цыпандин), Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин иһинээҕи «Урожай физкультурнай-спортивнай тэрилтэ», Мэҥэ Хаҥалас улууһун уонна Алтан нэһилиэгин дьаһалталара бу Н.Н. Матчитов аатын үйэтитэр сааскы сүүрүү күрэхтэһиитин тэрийээччилэринэн, сүрүннээччилэринэн буолаллар. Бэртээхэй күрэхтэһии буолан ааста. Ким үчүгэйдик бэлэмнэммит кыайыы үөрүүтүн биллэ.
Оҕоҕо-ыччакка холобур буолар сүүрүүлэр сүргэни көтөхтүлэр!
Баһылай ПОСЕЛЬСКАЙ
Мэҥэ Хаҥалас – Өлөчөй
