суолталаах күрэхтэһии Бороҕон аарыма спорткомплексыгар Н.Н. Тарскай 100 сылыгар ананна. Уус-Алдан улууһун баһылыга Аммосов Василий Иванович туруорбут “Дыгын оонньууларын” чөмпүйүөннэрэ Егор Филиппов (2012, 2017, 2018), Алексей Кутуков (2014), Дмитрий Попов (2015), Дьулустаан Ноговицын (2019), Вячеслав Дьяконов (2021, 2022) ааттара сылларынан сурулла сылдьар “Чөмпүйүөн Кубогын” хаһаайынын аатын ыларга аҕыс боотурдар илин-кэлин түсүһэн, олохтоохторго бэртээхэй спорт түһүлгэтин бэлэхтээтилэр. Улуус баһылыктара Горнайтан Никита Андреев, Кэбээйиттэн Иван Левин кэлэннэр уолаттарыгар көх-нэм, өйөбүл буолбуттара кэрэхсэннэ.
“Чөмпүйүөн Кубога-2024” хаһаайынын булла!
Бары да сытыы-сылбырҕа, күүстээх-күдэхтээх, талыы уоланнар көрүҥтэн көрүҥ аайы бэрт сэргэх киирсиилэри көрдөрдүлэр. Хардарыта хотуһуулардаах, бүтэһик көрүҥҥэ диэри ким бастыыра биллибэт, тэҥ тургутуһуулар буоллулар.
Түмүккэ, мас тардыһыытыгар, 400 м сүүрүүгэ уонна 125 кг ыйааһыннаах таас көтөҕүүтүгэр бастаталаабыт, оҕунан ытыыга иккис миэстэлээх, Горнайтан 34 саастаах МЧС баһаарынайын байыаһа, мас тардыһыытыгар аан дойду икки төгүллээх чөмпүйүөнэ Дьулустаан Ноговицын кыайыыны ситистэ уонна өйдөбүнньүк мэтээли, диплому сэргэ, Саха многоборьетын Федерациятын президенэ, “Прогресс” тутуу тэрилтэтин ген.дириэктэрэ Алексей Пинигин илиититтэн сүрүн бирииһи - 100 тыһ.солк. харчынан, Горнай улууһун баһылыга Никита Андреев туруорбут убаһа сертификатынан, “Дыгын оонньууларын” сэттэ төгүллээх Аан Дархана Иван Белолюбскай илиититтэн “Чөмпүйүөн Кубогынан” наҕараадаланна: “Дьарыгым үчүгэй этэ, үлэм түмүктээх буолбутуттан үөрэбин. Сөбүлүүр көрүҥнэрим силовойдар – мас уонна таас. Ыстаныыбыр эрэммитим да, табыллыбата. “Тутуммар” эптим. Путевка ыллым, сайыҥҥа диэри аа-дьуо бэлэмнэниэм. “Тутуммар”, сүүрүүбэр уонна атах оонньуутугар бэлэмнэнэммин ыйааһыммын 5 кг курдугу түһэрдим. Ыстаныым тоҕо эрэ барбата. Уонна хапсаҕайбар, сүүрүү кэннэ, ситэ турукпар түспэккэбин, олорон хааллым (алтыс миэстэ). Уолаттар да бары үчүгэй бэлэмнээхтэр, мөлтөөн биэрэри, сыыһаны-халтыны мүччү туппаттар. Дьиҥинэн, дьарыгым үчүгэй этэ. Ыйааһыным наһаа баран, күүһүм өһүллүбүт диэн толкуй баар. Улууһум дьаһалтата, спорткэмитиэт өйөбүллэринэн ситиһии кэллэ уонна ийэм, кэргэним күҥҥэ иккитэ-үстэ дьарыктанарбар хааччаҕа суох толору бэлэм усулуобуйаны тэрийдилэр. Махталым улахан!”.
“Тутум эргииргэ” бастакы, 400 м иккис, “Үс төгүл үс” атах оонньуутугар үһүс үчүгэй көрдөрүүлэрдээх Кэбээйиттэн Артем Дьяконов иккис буолла. Оҕунан ытыыга бастакы, таас көтөҕүүтүгэр иккис миэстэлэрдээх Үөһээ-Бүлүүттэн Айсен Ботуев үһүс бириистээх миэстэҕэ тигистэ. Туһааннааҕынан, өйдөбүнньүк мэтээллэри, дипломнары, кубоктары таһынан, Уус-Алдан улууһа туруорбут 80 уонна 50 тыһ.солк. наҕараадаланнылар. Кэбээйиттэн атах оонньуутугар өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ, күүстээх спорт маастара, “Үс төгүл үскэ” бастакы, мас тардыһыытыгар, 400 м сүүрүүгэ уонна таас көтөҕүүтүгэр үһүс миэстэлэри ылаттаабыт, Яков Дмитриев путевкалаах төрдүс миэстэҕэ тиксэн, сайын буолар “Дыгын оонньууларыгар” кыттар быраабы ылла.
Итинтэн салгыы, хапсаҕайга бастакы, “Үс төгүл үскэ” иккис миэстэлэрдээх Николай Обоев (Ньурба); “Тутум эргиигэ” иккис, оҕунан ытыыга үһүс Алексей Соколов (Сунтаар), “Тутум эргииргэ” үһүс, хапсаҕайга иккис Алексей Уваровскай (Кэбээйи); мас тардыһыытыгар иккис, хапсаҕайга үһүс Айсен Семенов (Өлөөн) харчынан бириистэринэн биһирэннилэр. Көрүҥнэринэн үс иһигэр киирбиттэр өйдөбүнньүк мэтээллэринэн, дипломнарынан, бастаабыттар харчынан биһирэннилэр. Улуустар бэрэстэбиитэллэрэ боотурдарыгар наҕараадалары туттартаатылар.
Меценат Алексей Пинигин саха спордун өйүүр
Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй культураҕа уонна спорка Министиэристибэтэ 2023 сыл түмүгүнэн тэрийэн ыыппыт “Чөмпүйүөннэр Балларыгар” бастыҥнары чиэстээһиҥҥэ “Прогресс” ХЭТ генеральнай дириэктэрэ Алексей Семенович Пинигин “Бастыҥ меценат” лауреатын аатын ылбыта.
Чурапчы Пинигиннэрэ культура-спорт эҥэрдээх оройуон тутаах ыаллара. Ийэлэрэ, эбэлэрэ ССРС культуратын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ Валентина Дмитриевна Чурапчы Мырылатыттан төрүттээх. Төрүт Хадаар нэһилиэгиттэн силистээх аҕалара, эһэлэрэ Семен Семенович 1970-80 сылларга “Спорт туоната” Чурапчыга спорт кэмитиэти салайар сылларыгар киэҥ актыыпка тирэҕирэн маассабай спорду таһаарбыта, ГТО туттарыыта күүскэ көҕүлэммитэ, Манчаары уонна Саха сирин норуоттарын Спартакиадалрыгар бастыыллара. Сахаларга кыайыы өрөгөйүн аҕалбыт үс олимпиецтары уруйдаабыта-айхаллаабыта. Пинигиннэр дуобаты өрө туталлара. Семен Семенович бэйэтэ маастарга кандидат, оройуонугар миэстэлэһэрэ. Бииргэ төрөөбүт быраата Иван Семенович өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ, худуоһунньук, сыанаттан түспэт көрдөөх-нардаах артыыс, ырыаһыт бэрдэ. Аҕаларынан хос эбээлэрэ Дьэбдьиэ уус-уран тарбахтаах норуот маастара.
Алексей Семенович спорка сыһыана төрөппүттэриттэн бэриллибит. Физкультура учууталлара спорт историятын үөрэтиинэн дьарыктанар В.С. Дьяконов, өрөспүүбүлүкэ рекордсмен быһыйа Г.Ф. Нохтуунускай, тустууга тренерэ, аан дойду боруонса призера С.П. Макаров олоххо, спорка ииппиттэринэн-үөрэппиттэринэн киэн туттар.
Аҕа оруола уол оҕону иитиигэ улаханын Пинигиннэртэн билиэххэ сөп. Уолун Сеняны кыра-оҕо сааһыттан бэйэтин кытта бииргэ илдьэ сылдьан сэрээккэлэтэрэ. Сорох сарсыардаларга “Юность” стадиоҥҥа көрсөммүт бииргэ сүүрэр, хамсанар-имсэнэр буоларбыт. Орто кылаастарга Нерюнгригэ футбол оскуолатыгар үөрэттэрбитэ, үөрэххэ дьоҕурдаах буолан 15-с № орто оскуоланы кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ. Оскуола саастарыгар, Дальнай Восток чөмпүйүөнэ, “Бастыҥ бомбардир” бириис хаһаайына, мини-футболга сүрүн нападающай. Билигин Москваҕа “Химик” курдук биллиилээх профессиональнай кулуупка ыҥырыыга сылдьар бэртээхэй футболист. Россия Норуотун Хаһаайыстыбатын уонна Государственнай сулууспа Академиятыгар менеджер идэтигэр үөрэнэр. Пинигиннэр дьиэ-кэргэн биэс оҕолорун олоххо, үлэҕэ туһалаах, тулалыыр эйгэҕэ, дьоҥҥо үтүө сыһыаннаах дьон буола улааталларыгар болҕомтолорун уураллар.
Спорт күүстээх санааны, хараахтары, дьулууру, тулууру иитэр, ситиһиилээх буоларга хайыһыннарар диэн ааҕар. Онон, спорка өйүнэн-санаатынан чугас.
Алексей Семенович сүүрбэччэ сыллааҕыта “Прогресс” тутуу тэрилтэтин тэрийбитэ. Саха сиригэр биллэр тэрилтэ буола үүннэ-сайынна. Дьон олорор дьиэлэрин, оҕо уһуйааннарын, оскуолалары туталлар. Тыа сирин улуустарыгар хайысхалаахтар. Тэрилтэ үлэһиттэрэ тыа сирин ыччаттара. Бэйэтэ, аан бастаан, тутааччы идэтигэр үөрэммитэ, суоппардаабыта, слесардаабыта, армияҕа сулууспа кэнниттэн уонча сыл устата университекка иһиттэн уонна кэтэхтэн үөрэнэн, үрдүк үөрэхтээх экономист, хайа инженерэ, юрист идэлэрдээх. Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тутааччыта, Бочуоттаах архитектора ааттары ылаттаата. Чурапчы уонна Нам улуустарын, Хадаар, Болтоҥо, Кытаанах, 1-Хомустаах, Хамаҕатта, Хатыҥ-Арыы нэһилиэктэрин Бочуоттаах олохтооҕо.
“Прогресс” ХЭТ билигин 30 араас идэлэрдээх үлэһиттэрдээх. Бары сахалыы менталитеттаах, тыа сирин олоҕун-дьаһаҕын билэр, уолаттар өттүлэрэ армияҕа сулууспалаабыт, үлэни-хамнаһы тулуппат, эрчимнээх ыччат-дьон. Ааҕар-суоттур үлэҕэ билиилээх-көрүүлээх, экономикаҕа, хаһаайыстыбаҕа, тутууга чугас, уопуттаах, салайар дьоҕурдаахтар. Производство уустуктарын, командировкаларга сылдьыы үлэтэ ыараханын кэрэйбэккэ, тулуйан, түмсүүлээх кэлэктиипкэ санаалара кэлэн, сөбүлээн үлэлииллэр.
Рынок сыһыана, атыы-тутуу туругуран сайдыбыт, нэһилиэнньэ үгүс араҥата материальнай өйөбүлгэ наадыйар үйэбитигэр, меценаттар бааллара төһүүнэн буолар. Алексей Семенович төһө да доруобуйатыгар улахан охсууну ыллар, күргүөмнээх үлэ ортотугар сылдьар. социальнай хайысхалаах 41 оскуолалары, оҕо уһуйааннарын, толору хааччыллыылаах дьон олорор дьиэлэрин, олор истэригэр, Нам 1-кы Хомустааҕар спортивнай саала, Чурапчыга спортивнай саалалардаах оскуолалары үлэҕэ киллэрдилэр. Билигин Кэбээйигэ 140 миэстэлээх оҕо уһуйаанын туталлар. Чурапчыга уонна Амма Алтаныгар оҕо уһуйааннарын саҕалаатылар.
Спорка, чуолаан, “Дыгын оонньууларыгар” болҕомтону ууруу, Дьокуускай куорат физическэй культураҕа уонна спорка Управлениетын начальнига Константин Бурцев, “Дыгын оонньууларын” үс төгүллээх Аан Дарҕана Иннокентий Макаров туруорсуохтарыттан, 2018 сылтан саҕаламмыта. Онтон ыла сыллата Аан Дархан аатын ылбыт уоланнарга 1 мөл.солк. сүрүн бириис быһыытынан туттараллар. Алескей Пинигин быйыл Саха многобрьетын Федерациятын президенинэн талылынна. Бороҕоҥҥо күрэхтэһиилэр тэрээһиннэрэ бэркэ ааста.
“Дыгын оонньууларыгар” түөрт путевка былдьаһыылаах Саха многоборьетыгар өрөспүүбүлүкэ чемпионата кулун тутар 15-16 күннэригэр Чурапчыга буолуоҕа.
Алексей Пинигин этэринэн: “Федерация сыала-соруга - саха многоборьетын көрүҥэ, тренердэр улуус аайы баар буолууларын, күрэхтэһиилэр ыытыллыыларын ситиһии. Хапсаҕай, мас тардыһыыта, “тутум эргиир” курдук саха төрүт оонньууларын историята, культурата тэнийиэн, оҕолорбут, ыччаттарбыт дьарыктаныахтарын, кэлэр көлүөнэлэргэ бэриллэн, сайдан иһэллэригэр баҕарабыт. Олимпийскай көрүҥнэри кытта норуот ылынар, таптыыр спорт национальнай көрүҥнэрэ тэҥҥэ сайдыахтаахтар. Эдэр спортсменнар айаннарыгар, витаминизацияҕа, сбордарга сылдьыыларыгар, түһэн олороллоругар, аһылыктарыгар төһө кыахпыт баарынан көмөлөһөр интэриэстээхпит. Ити боппуруостары кэллэктиип көрөн, биир сүбэнэн быһаарабыт”.
“Прогресс” тутуу тэрилтэтин өҥөтө улахан. Тыа сирэ чэчирии сайдарыгар, норуот туһугар таһаарыылаах үлэни, ситиһиилэри, дьон махтала уҕараабатыгар баҕарабыт!
Баһылай Посельскай
